Datorren urteko Hego Euskal Herriko sektore publikoaren aurrekontuak, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoako aldundien, Eusko Jaurlaritzaren eta Nafarroako Gobernuaren aurrekontuak, onartzeko atarian gaude. Dagoeneko finkaturiko 2000. urteko aurrekontuaren eta izan dezakeen bilakaeraren arabera, bi bilioi pezeta (40.000 milioi libera) ingurura iritsiko dira. Esate baterako, Nafarroan gaia aztertzen eta eztabaidatzen hasiak dira eta 414.000 milioi pezeta (16.560 milioi libera) ingurukoa izango da. Aurrekontu horien guztien arteko kopuru horretan murrizturik daude Foru Aldundien eta Eusko Jaurlaritzaren arteko konpromisoak eta Eusko Jaurlaritzak nahiz Nafarroako Gobernuak Espainiako administrazio zentralarekin dituzten betebeharrak (Kupoa eta Ekarpena, hurrenez hurren).
Nondik dator euskal altxortegi publikoetarako dirua, eta zertan eta zertarako erabiltzen da diru hori? Zenbatekoa da Foru Aldundiek Eusko Jaurlaritzari egiten dioten ekarpena, eta zenbatekoa Eusko Jaurlaritzak nahiz Nafarroako Gobernuak administrazio zentralari egin behar izaten diotena? Erreportaje hau galdera horiei erantzuten saiatuko da Euskadiko Kutxak 2000. urteari buruz egindako txostenean oinarriturik. Eta horretarako, finkaturiko 2000. urteko aurrekontuko datu ofizialak baliatuko ditugu, horiek baitira urtez urte izaten diren diru sarrera eta gastuak, urtero zertxobait handiagotzen direnak. Euskal Autonomia Erkidegoan, hain zuzen ere, 2000. urteko aurrekontuak luzatu dira 2001. urterako.

DIRU SARRERAK KAPITULUKA.

Foru aldundien eta Eusko Jaurlaritzaren artean dauden konpromiso guztiak murriztu ondoren, euskal sektore publikoaren aurrekontu finkatua 2000. urtean 1.751.727 milioi pezetakoa izan zen. Kopuru hori euskal BPG guztiaren %22koa da, 2000ko ekitaldi horretan bertan. Administrazio publikoen azterketa zehatz baten ondoren, esan daiteke aurrekontua 1.394.054 milioi pezetakoa dela Euskal Autonomia Erkidegoan (Eusko Jaurlaritza eta hiru aldundiak), eta 357.673 milioi pezetakoa Nafarroan.
Administrazio publikoek eskualdeetako ekonomian duten pisua oso antzekoa da batzutan eta bestetan, nahiz eta EAEn Nafarroan baino zertxobait handiagoa izan (%22,5 eta %21,1, hurrenez hurren). Bestalde, euskal sektore publikoaren 2000. urterako aurrekontu bateratua 1999. urtekoa baino %6,7 handiagoa izango da; EAEn %7,1ekoa, eta Nafarroan %5,2koa.
Nondik datoz diru sarrerak? Diru sarrera gehienak "eragiketa arruntak" izeneko sailetik datoz, hau da, zuzeneko eta zeharkako zergetatik (1.661.114 milioi pezeta; guztiaren %94,8). Zuzeneko zergen artean, bereziki, errentaren gaineko zergetatik (547.190 milioi pezeta EAEn eta 142.113 Nafarroan), eta zeharkakoen artean BEZaren bidetik (446.592 milioi pezeta EAEn eta beste 116.658 milioi Nafarroan. Hortik urrun geratzen da finantza eta kapitalaren arloko eragiketen gaineko zergen bidez lortzen dena (hurrenez hurren 65.133 eta 25.483 milioi pezeta, hau da, kopuru guztiaren %3,7 eta %1,5). Zentzu geografikoan, egitura hori nahiko antzekoa da EAEn nahiz Nafarroan, azpimarratzekoa izan arren EAEn finantza-eragiketek garrantzi handiagoa hartzen dutela (%4,2 EAEn, eta %1,8 Nafarroan).
Zentzu horretan, 2000. urteko ekitaldirako euskal sektore publiko osoan, zuzeneko eta zeharkako zerga horien bidez, aurreikusten den diru sarrera, guztira, 1.579.847 milioi pezetakoa da, hau da, diru sarrera guztien %90,2: 718.086 milioi pezeta zuzeneko zergen bidez, eta 861.761 zeharkakoen bidez. Geografi esparruei dagokienez, ehunekoetan, Nafarroak EAEk baino kopuru handiagoa biltzen du zerga horien bidez (Nafarroak %91,8 eta EAEk %89,8).

ZERTAN ETA ZERTARAKO ERABILTZEN DA?

2000. urteko aurrekontuetan biltzen zen gastua 1.751.727 milioi pezetakoa izan zen euskal sektore publiko guztian; horietako 1.394.054 milioi pezeta EAEri zegozkion, eta beste 357.673 milioi pezeta Nafarroari. Gastu horrek %6,7an gainditu du hasiera batean 1999an aurreikusitakoa. Gastu horren zatirik handiena gastu arrunten sailean izan zen, eta ondoren, tarte handiarekin, kapital eta finantza eragiketetan, hau da, hurrenez hurren, 1.381.111 milioi pezeta (%78,8), 286.341 milioi pezeta (%16,3) eta 84.275 milioi pezeta (%4,8). Gastu kopururik handiena biltzen dutenak transferentzia arrunten eta pertsonalaren gastuen sailak dira; hurrenez hurren, 729.615 milioi pezeta (%41,7) eta 325.049 milioi pezeta (%18,6).
Administrazioetako bakoitzak egindako gastuak aztertuz, ezberdintasun handiak nabari dira batzuen eta besteen artean. Zentzu honetan, eskuartean ditugun datuak kontuan izanik, Nafarroako Gobernuak kapitalaren eragiketetarako joera handiagoa erakusten du (Nafarroak %21,5, eta EAEk %15). Aldiz, EAEk gehiago gastatzen du finantza eragiketetan (EAEk %5,8l, eta Nafarroak %1). Eragiketa arruntetan, berriz, nahiko antzeko jokatzen dute bi lurraldeetan (EAEk %79,2, eta Nafarroak %77,5).
Helburu sozio-ekonomikoen ikuspegitik, aurrekontuetako gastua bi multzo funtzional nagusitan biltzen da: "izaera sozialeko ondasun publikoen ekoizpena" eta "sektore publikorako transferentziak". Horietan erabiltzen den dirua, hurrenez hurren, 736.663 milioi pezetakoa (%41,9) eta 362.277 milioi pezetakoa (%20,7) da. Eta, alde handiz izan arren, hurrengo gastu sail garrantzitsuenak honako hauek dira: "izaera ekonomikoa duten ondasun publikoen ekoizpena" (157.331 milioi pezeta edo %9), "gizartearen segurtasuna, babesa eta sustapena" (113.310 milioi pezeta edo %6,5) eta "izaera orokorreko zerbitzuak" (106.850 milioi pezeta edo %6,1).

EAE-REN ETA NAFARROAREN ARTEAN 220.000 MILIOITIK GORA. Hego Euskal Herriak Espainiako Gobernu zentralarekin duen konpromisoa, Kupoaren edo Estatuarekiko Ekarpenaren bidez, 220.000 milioi pezetatik gorakoa da, 2000. urtean izan zena kontuan hartuz. EAEk, 2000. urtean, 143.969 milioi pezeta eman behar izan zituen, eta Nafarroako Gobernuak beste 51.493 milioi. EAEk 2001. urterako duen behin-behineko kupoa 173.749 milioi pezetakoa da, eta Nafarroak ere, une honetan haren kopuru zehatza ezagutzen ez badugu ere, 2000. urtekoa baino ekarpen handiagoa egin beharko du. Nolanahi ere, esan beharra dugu Nafarroak 2000. urtean Espainiako Estatuari egindako ekarpena 1999. urtean baino 2.016 milioi pezeta gutxiagokoa izan zela.

2002. urtetik aurrera ikusi egin beharko da EAEk Kupoaren izenean Espainiako Estatuari egin beharko dion ekarpena. Hain zuzen ere, orain, urtarrila bitartean, Ekonomia Ituna berritzeko negoziaketan ari dira bi gobernuak, eta hor erabakiko da Kupoaren zenbatekoa.
EAE eta Nafarroak Espainiako Gobernuari ematen dioten diru kopuru hori Gobernu zentralak autonomia erkidego horietako bakoitzean egiten dituen gastuen likidazioari dagokio.
Bestalde, EAEko foru aldundi bakoitzak ere "ekarpen" izeneko konpromisoak ditu EAEko gobernuarekiko, herrialde historikoek autonomia erkidegoaren gastuetan egin beharreko esku-hartzeari erantzuteko. Eta, hain zuzen ere, "ekarpen" horien bidez hornitzen dira, nagusiki, EAEren aurrekontu orokorrak. Ekarpen horien xedea Polizia autonomoa, Insalud eta Inserso, 3R Plana, Inbertsio Estrategikoetarako eta Gaitasun Berrietarako Fondoaren Finantzaketa dira.
Kopuruaren ikuspegitik begiratuta, aurtengo Ekarpenak 845.160 milioi pezetakoak izango dira. 2000. urtean 786.648 milioi pezetakoak izan ziren, eta 1999an 733.029 milioikoak. Kupoa eta hiru Ekarpen horiek batzen baldin baditugu, EAEko hiru foru aldundien arteko 2001. urteko ekarpena 1.018.909 milioi pezetakoa da; 2000. urtekoa 930.617 milioi pezetakoa; eta 1999. urtekoa 851.227 milioi pezetakoa. Lurraldeka, 2001. urtean, Bizkaia da gehien jarriko duena, ekarpen guztiaren %50,67, ondoren Gipuzkoa (%32,93) eta azkenik Araba (%16,40). Nolanahi ere, Bizkaiak bere ekarpen-koefizientea jaisten jarraitzen du urtetik urtera, Gipuzkoaren eta Arabaren kaltetan. Horrela, azken hiru urte hauetan, Bizkaiaren partaidetza hori behera joan da: %51,76 1999. urtean, %51,32 2000. urtean,, %50,67 2001. urtean. Gipuzkoa, berriz, 1999. urteko %32,60tik 2000. urteko %32,72ra eta 2001. urteko %32,93ra igaro da. Eta, azkenik, Araba 1999. urteko %15,64tik 2000. urteko %15,96ra eta 2001. urteko %16,405era