TOPONIMIA, BERRESKURATU BEHARREKO ONDAREA
- Deustuko Unibertsitateko Deiker institutua aspaldian ari da Euskal Autonomia Erkidegoko leku izenak, toponimoak alegia, non kokatu eta nola idatzi behar diren zehazten. Egitasmoa 1986an abian ipini zuten eta heldu den urterako espero dute bukatzea.
Aipatu galerak, berbarako, argi eta garbi nabari dira gure inguruko leku izenetan eta hainbat nabarmenago ingurune erdi euskaldunetan; euskara hizkuntza arrotza izaki, bertako biztanle zenbaitek aurretik zeuden izenak aldatu edo ordezkatu egiten dituztelako, erdarazkoak erabiliz, sarri asko. Halandaze, herritarrok eta administrazioak beharrezko dugulako leku izen horien idazkera zuzen eta kokapen zehatza jakitea eta egun oraindik darabilgun toponimia nahiz oroimenean oraindik bizirik dirauena zaindu eta berreskuratu beharra dugulako, laurogei ko hamarkadako azken urtetarik goiti Deustuko Unibertsitateko Ikerketaren Sustapenerako Institutua (Deiker) ari da buru-belarri, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako toponimia bildu, kokatu eta idazteko proposamena egiten. Bidenabar, akorduan edukitzekoak dira berein herritan (Usurbil, Andoain, Ermua, Basauri...) eginiko lan toponimikoak, aitatu lehena eta gainontzekoak hedaduraz, metodologiaz eta zehaztasunez berdinak izan ez arren.
1991ko maiatzean Eusko Jaurlaritzako Idazkaritza Nagusiak eta Araba nahiz Gipuzkoako Foru Aldundiek "Arabako eta Gipuzkoako 1:5000 eskalako kartografiarako toponimiaren finkapena" izenburuko ikerlana egin zezan eskatu zioten Deustuko Unibertsitateko Deiker institutuari. Ikerlana 1994an bukatu zuten eta 1986ko martxotik 1988ko maiatzera bitarte Bizkaian eginiko lana osotu egin zuen (ikerlanaren sintesia eta toponimoen datu basea www.euskadi.net/euskara web orrian kontsulta daiteke). Egun, ostera, Bizkaiko lana berrikusten dihardute.
Araba eta Gipuzkoari buruzko ikerlana egiten hasi aitzin, Bizkaiari buruzkoan lortutako esperientzia eta emaitzak izan zituzten gogoan, eta lan aitzindari horren karira, arazo metodologiko batzuk birplanteatu zituzten. Hona, laburrean bada ere, egindako aldaketa azpimarragarrienak: toponimiaren normalizazio linguistikoan EAEko bi hizkuntza ofizialak modu independentean agertu, galdeketa toponimikoaren koordinazio eta kontrola zentralizatu, toponimo bakoitzari bere koordenatu geografikoa egokitu, mapetan erabilitako toponimiaren balioa aztertu eta datu basea hobetu. Horrelako egitasmo mardula arrakastaz burutu gura bada, nahitaezkoa da ikasketa eta ikuskera ezberdineko taldea eratzea. Halaz, besteak beste, geografo, filologo, dokumentalista eta informatikoek osatu dute lan taldea, eta guztien buru, ikerketaren zuzenketa eta koordinazio lanak eginez, Deustuko Unibertsitateko irakasle eta geografo Nerea Mujika ari da. "Toponimia ez da jakintza bati dagokion lana, jakintza ezberdinen artean aurrera eraman beharreko azterketa baizik. Horregatik da hain garrantzitsua diziplina ezberdineko adituak lan talde berberera batzea", azpimarratu digu Nerea Mujikak.
Lehendabizi, lana egiteko behar den kartografia guztia eskuratu, alderatu eta prestatu. Hurrena, landa lana egingo duten inkestatzaileak hautatu (Araba eta Gipuzkoako lurralde historikoan, esaterako, 34 inkestatzaile aritu ziren, Bizkaiko berrikusketan, ostera, berrogeitik gora), jarraituko den irizpide nagusi eta metodologia azaltzeko ikastaroa partitu eta bakoitzak behar duen materiala banatu. Ondorenean, inkestatzaileek buruturiko lana jaso, lortutakoa aztertu eta ondorioak atera. Azkenik, leku izen edo toponimoak nola idatzi behar diren proposatu. Izatez, lanean diharduten hamabost urte hauetan normalizaziorako hizkuntza arautegi luze bezain zehatza eratu dute, toponimo bakoitzak dituen arazo linguistikoak agertuz eta nola idatzi behar diren proposatuz. Orobat, arlo horretan Euskaltzaindiko Onomastika batzordeko adituak ari dira Araba eta Gipuzkoako arautegia aztertzen, egon daitezkeen okerrak zuzendu eta arautegia osotu asmoz.
Finean, egitasmoak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako toponimia nagusia batu, kokatu eta finkatu gura du, aurrerantzean, administrazioak nahiz herritarrok leku izenak behar bezala idatzi eta zehatz-mehatz koka ditzagun.
Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]
Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.
Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.
Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]
Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]
Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.
Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.
Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.
Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]
Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.
Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]
Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.
Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]
Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]