13 urterekin atera nintzen eskolatik, eta mendian hasi nintzen mandazain. Beti amestu dut artzain izatearekin, eta 15 urterekin, erosi nituen nire lehen zortzi ardiak. Eta 18 urte egitera nindoala, joan nintzen Amerikara.
Amerikara alde egiteko arrazoi bat baino gehiago banituen. Hasteko, ez nuen soldadutzara joan nahi, Franco agintean baizen, eta orduan ez zen intsumisorik... Gainera western asko ikusten genituen zineman, eta abentura kutsu horrek asko erakartzen ninduen: unaiak zaldi gainean, ardiak eramanaz, mendi eta lur zabalak zeharkatzen, libre-libre...

Elizondon zegoen artzainon gestoria, eta bera arduratzen zen gu Amerikara bidaltzeaz. Lehenengo, Madrildik New Yorkera joan ginen hegazkinez. Handik Utahko estatura iritsi ginen, eta bertako aireportuan nagusia genuen esperoan.
Hasiera oso gogorra izan zen. Mendira eraman ninduen, eta 2.000 ardi, bi zaldi eta lau edo bost zakur utzita, esan zidan, "hauek denak hartu eta segi, norabide honetan. Ikusiko zaitut hemendik bi astera". Ez nuen bi astean beste inor ikusten, nagusi hura bakarrik Berak ekartzen zidan beste bi astetarako jakia eta irauteko behar nuena. Oso izututa nengoen.
Ingelesez ez nuen hitzik ere egiten. Askotan gurutzatzen nituen unaiak, behiekin. Zer esaten zidaten ere ez nuen ulertzen, eta eskua altxata agurtzen nituen.
Sei urte geroago, Kalifornian bizitzen jarri nintzenean ikasi nuen ingelesa, jendeari adituz.

Kalifornian bizi naiz, eta baditut sei arrantxo. Ez dira nireak, errentan hartuak ditut. Arrantxoen artean 6-10 kilometrotako distantzia dago, eta batetik bestera ibiltzen naiz.
Ardiak eta behiak hazten ditugu etxean. Lehen bagenituen 2.500 pasa ardi. Baina prezioak jaisten hasi ziren eta koioteek ere ardi asko hiltzen zizkiguten. Beraz, orain behi gehiago jartzen hasi naiz eta ardiak kentzen. Orain 300 behi buru ditut, eta 1.000 ardi buru baino gehiago ere bai.

Euskal Herriko eta Amerikako artzaintzaren artean ez dago ezberdintasun handirik. Han edo hemen, ardia ardia baita. Baina Amerikan mendiak eta lurrak handiagoak dira. Han behiak urtean bi aldiz biltzen ditugu, zaldiz. Eta ardiak, berriz, motoan, errazagoa baita. Han ere badira hemen bezalako arazoak eta ardien gaitzak, baina zorionez behi eta ardi erorik ez dugu.
Hango ardi arraza merino deitzen dena da, ez hemengo latxa. Merino ardia handia da, munduan ilerik onena duena. Sorlekuz Espainiako arraza zen, baina gero mundu osora zabaldu zen. Merino ardiak ez dira jezten. Bildotsa 7 hilabeterekin saltzen da, 80 bat kilo egiten denean. Beraz, Amerikan behi gazta egiten da, baina ez ardiena. Dendetan Idiazabalgo gazta saltzen da, hemendik eramanda.

Suerte handi bat izan da, ni ez nintzen sekula horren bila joan. Los Angelesko casting agentzia batek 5 pertsona jarriak zituen estatu osoa arakatzen, AT&T telefono konpainiak bere iragarkirako nahi zuen jiteko gizona bilatzeko. 267 elkarrizketa eginak zituzten ordurako, tartean Hollywoodeko aktoreei ere bai, eta ez zuten oraindik gizon hori harrapatzen.
Lehengo urteko Bazko Eguna zen, eta andrearen etxera joan ginen bazkaltzera. Etxera itzultzerakoan, Tomales herriko taberna bakarrean geratu ginen, William Tell House-n, Coors botilatik trago bat jotzen.
Toni Cervantes, casting agentziako emakume hori, Tomales-en bertan suertatu zen egun hartan, eta herriko dendan galdetu zuen ea artzain idurikorik ba al zen inguruan. Dendako gizonak nire berri eman zion. Tabernara azaldu zen nire bila, eta arrantxora joan eta ardiak erakutsi nizkion.
Hona eta hara ibili ninduen ardiak gidatzen, kamerarekin hartzen ari zen bitartean. Nonbait gustatu egin zitzaion nire pausaje eta planta, eta esan zidan "hemendik bi edo hiru egunetara deituko dizute Hollywoodetik". "Bai zera, Hollywoodetik deituko didate niri, zaude isilik!" pentsatu nuen.
Eta deitu zuten, bai, frogak egitera joateko. Hiru gizon agertu ginen castingera. Hollywooden bazen mahai luze bat zuzendariz, produktorez... beteta. Auskalo zenbat kargudun jende.
Makila eta telefonoa hartuta batera eta bestera ibili behar izan nuen, atzapar hauekin zenbakiak markatu, kamerari begiratu, alde batetik eta bestetik, irribarrea egin, ez egin...
Hasieran arrunt nerbioso nengoen, kamera pare parean nuela, baina gero gustura sentitu nintzen, patxadatsu.

14 iragarki ezberdin baditugu eginak, eta denetan agertzen naiz ardiekin: Los Angelesko taxian banaiz, edo mendiaren erdi-erdian, ardiekin naiz. Jatetxean edo zentro komertzialean ere berdin.
Hasieran arazoak izan genituen, ardiek ez baitiete jendeari jarraitzen. Gainera Hollywoodeko ardiak dira horiek, izar bizitzara ohituak! Baina pentsatu nuen ardiak gidatzeko sistema: arrantzako pita ardi bati lotu, eta pita hura bera nire uhalari lotzea. Horrela, oinez abiatzen naizenean, ardi hori nirekin ekartzen dut, eta beste ardi denek atzetik jarraitzen diote.
Grabatzerakoan gauza xelebreak gertatzen dira: behin jatetxe batean ari ginen iragarkia grabatzen. Ni nire ardiekin nengoen, eta jendea bazkaltzen ari zen. Ardietako bat gelditu, eta letxuga jaten hasi zen andre baten plateretik. Ederra festa jarri zuena. Andrea dena izutu zen!

Iragarkiak oso mezu soila du: Nahiz eta zu mendi puntan bakarrik egon ardiekin, segapoto txiki hori izanez gero, mundu osoa daukazu eskura. Eta mezu hori zabaltzeko, nik uste pertsona erreal bat nahi zutela, gertukoa eta arrunta dirudiena. Bestela ez dakit zer ikusi zuten nigan!

Arrunt ongi. Euskaldunak fama handia du nola artzain, edo behiekin. Jende langilea eta hitza betetzen duena da euskalduna amerikarrentzat.

Hemen bezala, denetik dago: batzuek onak dira eta besteak txarrak. Aldea dago arrantxoko bizimodua eta jendea ezagutu ala hirikoa. Arrantxoan jendea finagoa da, eta ez da hainbeste tira-bira egoten.
Hirietan ez naiz asko ibiltzen, baina hango jendea ezberdina iruditzen zait. Hango hirietan presaka bizi dira. Ez dute hemen bezala bazkaltzeko eta ordu erdiko siesta egiteko denborarik hartzen. Zerbait jan, eta berriro lanera joaten dira, beti korrika.

Euskalduna sortzen denean bat, barrenean eramaten du, odolean, eta hori ez da sekula galtzen. Han beti ingelesez hitz egiten dut, baina ardiekin eta zakurrekin beti euskaraz aritzen naiz.
Nire zakurrek Txiki eta Txoko izena dute eta euskara bakarrik dakite, ez dute ingelesezko hitz bat ere ulertzen. Gainera baditut bi anaia inguruan bizi direnak, eta haiekin ere beti euskaraz egiten dut. Eta Amerikan bizi garen euskaldunok elkarrekin harremana gordetzen dugu, esaterako, urtean behin euskal festa eginaz.

Hemengo lagunak eta jatekoa nabari ditut faltan Amerikan naizenean. Eta herriz herri, festaz festa ibiltzea ere bai. Horrelakorik ez dago Amerikan.

Orain bi urtez behin etortzen naiz Euskal Herrira, udako oporrak pasatzera. Baina beti izan dut hemen bizitzeko gogoa. Sei hilabete han eta beste sei hemen pasa nahi nituzke.
Baina ez naiz erabat hemen bizitzen jarriko, ez baititut hango behiak eta ardiak saldu nahi. Are gehiago esango dizut: sei hilabetez hona etortzen hasten banaiz, hemen ere ardiak jarriko ditut! Ardiak maite ditut, nire lanbide bakar eta jada nire zati ere badira.
Artzaintza bizimodu berezia da: gehienak bakardadearengandik ihesi joaten dira, eta artzainak, berriz, bakardadea maite eta bilatu egiten du. Gainera naturarekin harremanetan egotea gustatzen zaio, animaliekin, haizearekin, euriarekin, belarrarekin...

Ez dut uste hainbeste iragarkitan, telebistetan eta egunkarietan atera izanagatik ni aldatu egin naizenik. Baina harritu egin naiz, orain jendeak ezberdin tratatzen nauela ikusita.
Lehen artzain ezezagun bat nintzena, orain beste zeregin batzuetarako ere deitzen didate: Amerikako Ardi Industriako Elkarteak bere konferentzian hitzaldi bat emateko deitu zidan, eta orain gutxi Uharte-Arakilen izan nintzen Nafarroako Artzain Egunean, gazta txapelketako epaimahaian...
Amerikan, batzutan jendeak ezagutu egiten nau kalean pasatzerakoan. Kasinoan nengoen batean, gizon bat etorri zitzaidan zuzen-zuzenean eta bota zidan: «Esan al dizute inoiz AT&T-ren iragarkiko gizonaren berdin-berdina zarela?»