Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
osteguna 2024ko apirilaren 25an
"NIRE OBRA NIRE OBSESIOEN, NIRE HARREMANEN EMAITZA DA"
- Hamabost urte joan dira Dora Salazar artista altsasuarra lanean hasi zenetik eta egun gutxi Bilboko Windsorren azken erakusketa paratu zuenetik. Iraganaz eta orainaz mintzatu gara Gasteizko bere etxe-estudioan. Ez baitu gogoko etorkizunean pentsatzea; gero gerokoak.
Gasteizko etxean egiten du lan Dora Salazarrek azken aldian. Garbi utzi digu hori etxean sartu eta pasiloaren amaieran topatu dugun kobrezko hariz eginiko meninak. Elkarrizketa guztian parean izan dugu, Doraren hitzak baieztatuz, 38 urteko altsasuarraren ibilbidearen azken etaparen erakusle. Oraindik amaitzeke badago ere, arin, hegalari ageri da kobrezko menina korridore estuan.
Bilboko Windsor galerian duela gutxi arte zabalik izan duzun erakusketan "Humano demasiado humano" eta "Ciudades de hilo" serieak bildu dituzu. Hitz egiguzu zure azken lanez.
BBKren beka bat lortu nuen eta hortik abiatuta nire lana aldatu egin dut. Altsasuko estudioa utzi nuen eta horrek materialak eta teknikak aldatzen lagundu dit. Gainera etxean lan egiteak beste konnotazio batzuk ditu, obsesiboagoa da. Eta egunerokotasunarekin lotura handiagoa du, egunero bizitzen ari zarenetik abiatzen baita lana. Dena den, haustura ere ez da horren garbia, baina erronka bat badago, materialei dagokienez batez ere. Baita kontatzen ditudan gauzetan ere. Zentzu horretan pertsonalagoa da.
Duela bizpahiru urte "artea artearengatik" ideia ez zenuela gustuko esan zenuen. Baina baita gero eta estetagoa zinela ere.
Hori egia da. Orain egiten ari naizena esteta da guztiz.
Baina non dago oreka?
Artearen kontzeptu itxia da gustuko ez dudana, bizitzarekin kontakturik ez duena, artearen arazoez, espazio, denbora edo material arazoez ari dena. Bizitzarekin lotura duen bidea behar dut nik. Artearen oinarrizko postulatuak (piezak espazialak izatea, konposizio bat izatea, egitura bat...) ez dira inoiz niretzat helburu izan. Hasieran adibidez espazioaren nire kontzeptua oso teatrala zen. Gero, garai batean, espazioari eta formari buruz asko hitz egin nuen, beharbada lehenago nire lanak espazioarekiko interes faltaren bekatua zuelako. Eta horrekin geratu nintzen, orain egiten ari naizena ere oso espaziala baita. Heziketa eta obserbazio kontua da eta ez dut teoria jarraitzeagatik egin. Agian nire formazioagatik izango da. Fakultatean nengoenean Oteiza eta Txillidaren postulatuak nolabait atzean utzi genituen. Une horretan beste korronte batzuek eragin gintuzten: pop-ak, azken dadaismoak... formak ez zuen hainbesteko garrantzirik, gauzak kontatzea zen garrantzitsua. Asko esperimentatu dut, baina azkenean horrekin geratzen naiz. Eta uste dut artea hortik doala egun; gauzak kontatzeko eta bizitzatik gertuago egoteko behar hori dagoela.
Zer kontatu nahi duzu?
Hori ez dut oso garbi. Kontatu nahi dudala diodanean ez dut esan nahi narrazio lineal eta koherente bat ezarri nahi dudala. Beti esan nahi duzu zeozer. Horregatik beti landu izan dut figurazioa, errazago iristen delako, gertuago dugulako. Baina kontradikzio bat beti dago nire lanean. Aurretik ikusitakoa, inguruan duguna, irudikatzen dut, baina hori trastokatua dago. Lan prozesuan badakit nola aritu nahi dudan, baina ez horrek zertara eramango nauen, non amaituko dudan. Gustuko dut sorpresa hori.
Kontatzen duzuna publikoak modu ezberdinetan interpretatu dezake. Kezkatzen al zaitu zure lanaren harrerak, jendearengan eragina izateak?
Ez. Edozein publizitatek atzean talde handi bat dauka eta helburu zehatz bat. Horren aurrean nik zer egin dezaket? Hori ez da gainera inoiz nire helburua izan. Faszista samarra ere iruditzen zait. Ez dut inoiz diskurtso garbi bat zabaldu nahi izan. Askotan entzun izan ditut nire lanen inguruan inoiz burutik pasa ez zaizkidan komentarioak.
Asko saltzen al duzu?
Asko?... Horri esker bizi naiz.
Eta nork erosten ditu zure lanak?
Diru mordoa dabil hortik...
Lehengo batean irakurri nuen artelan ugari arrazoi fiskalengatik erosten dela.
Nire kotizazioak gora egin du, baina ez hainbeste. Nire lanek ez dute oraindik horretarako balio. Windsorren saldutako bi obretatik bat dentista batek erosi du. Arrebato sentimental bat izan zen, erakusketa jaso baino lehen eraman zuen. Horrelako ezustekoak hartzen ditut batzuetan, eta horiek obra nik baino gehiago maite dute. Niri egitea interesatzen zait, ez gordetzea.
Eta, atrebentzia ez bada, zenbat balio du horrelako arrebato sentimental batek?
800.000 edo 900.000 pezeta inguru. Baina nik gehienbat gauza merkeagoak, txikiak, marrazkiak... saltzen ditut.
Deskribatuko al zeniguke zure lan prozesua?
Nire lan egiteko modua aldatu egin da materialarekin batera. Batzuetan ideiak materialera eramaten zaitu eta bestetan materialak ideiara. Azkenean lan bakoitzak bere prozesua du. Orain kobrezko hariak baldintzatu egiten nau; baina laster utzi egin beharko dut, bestela gehiegi amaneratzeko arriskua dut. Kontzeptu edo material berri bat bilatu beharko dut.
Zarauzko malekoian zure eskultura bat dago. Nola sortu zen proiektua?
Deialdira azken unean aurkeztu nintzen eta zorte izugarria izan nuen. Horrelako lehiaketak loteria bezalakoak dira. Esperientzia moduan oso aberasgarria izan zen eta, gainera, eskala handian ez nuen inoiz lanik egin. Kezkaturik nengoen, hiru piezak eskala txikian aurkeztu bainituen eta ez baineukan garbi nola egin aurrera. Azkenean lana bete eta gustura gelditu nintzen. Separatu samarrak daude beharbada... Orain, hemen, Gasteizen beste batzuk jarri nahi ditut.
Kalerako lan egitea ezberdina izango da, ezta? Ingurunea kontuan hartu beharko duzu...
Zarauzko kasuan, alde batetik ez nuen nire eskultura oztopo izaterik nahi. Niri itsasora joan eta itsasoa ikustea gustatzen zait. Brontzezkoak dira eta paisaiarekin bat egiten duen kolore urdinxka, berdea, hartu dute. Horregatik erabaki nuen hiru pieza txiki egitea, handi bakarra beharrean. Orohar kanpokoa eta barrukoa batzeko joera daukat. Kalerako lanak iristen erraza izan behar du. Galeria batera nahi duena sartzen da, baina kalean dabilena behartuta dago zure lana ikustera.
Hamabost urte daramazu lanean eta zure ibilbidea nahiko lineala bada ere, zein eboluzio izan duzu materialei dagokienez?
Nire lehen erakusketan aulkiekin egin nuen lan, gero altzariekin, gero bizikletekin, gero latekin... Nire lehen etapa guztian hondakinekin egin nuen lan.
Zergatik hondakinekin? Arrazoi ekonomikoak ere tartean al ziren?
Bai, hori ere bazen. Badakizu, fakultateko urteak... Nire lehen lana kontainer batetik hartutako bi aulkirekin egin nuen. Baina hondakinek badute, alderdi ekonomikoaz gain, beste ezaugarri bat: inork nahi ez duenarekin zerbait interesgarria sortzea. Bestalde, baldintzatu egiten zaitu, material zatiak dituzu eta puzzle moduko bat egin behar duzu. Ez dituzu forma guztiak zuk erabaki behar, materialak berak ematen dizkizu batzuk. Niri muga horiek batzuetan gustatzen zaizkit, bestela betiko pieza berdinean jardungo nuke lanean. Beste batzuetan gehiegi mugatzen dutela egia da, ordea. Hondakin zatiek berek gehiegi esaten dute, obrak osotasunean esaten duenaz gain. Orain ez dut hondakinekin lan egin nahi. Baina horrek ez du esan nahi materialak ez duenik ezer esaten; duen kargarekin lantzen dut material jakin bat.
Eta formei dagokienez?
Nire lehen erakusketa nire modura antolatutako historiaren pertsonaien bilduma zabala zen: dantzari batzuk, On Kixote, Kristo... pertsonaia mordoa pilatu nituen. Orain, alderdi humanoa aztertuago eta antolatuago ageri da nire lanean. Baina giza irudiarekiko interesa nire ibilbide osoan izan dut.
Bereziki emakumezkoen irudia landu duzu. Zergatik?
Batetik, arte historia gizonezkoek egindako emakumezkoen biluziez beterik dago. Eta gizonezkoek gizonezko modeloak ere ezarri dituzte. Eta nik emakumezko batek egindako emakumezkoa egin nahi dut. Bestetik, ni emakumezkoa naiz eta emakumezkoen gorputza hobeto ezagutzen dut. Dena den, nire eredua nahiko androginoa izan da beti, nire emakumezkoen irudiek sorbalda handiak dituzte, esaterako; ezarritako pautak ez jarraitzeko ahalegina dago hor.
Emakumezko eta gizonezko artisten arteko desberdintasunen inguruan hitz eginez, joko horretan sartzea gustuko ez duzula esan izan duzu.
Shapiroren lana ezagutu nuenean asko gustatu zitzaidan eta, ez dakit zergatik, baina gizonezkoa zela pentsatu nuen. Harritu egin ninduen emakumezkoa zela jakiteak. Baina, beste alde batetik, emakumezkoek arte historiari ekarpen bat egin diotela pentsatu nahi dut. 70eko hamarkadatik aurrera emakumezkoen presentzia nabarmendu egin zen, baina adituek ez dute horrek eraginik izan zuenik esaten. Nik, ordea, emakumezkoek modu eta estrategia berriak ekarri dituztela pentsatzen dut, eta gizonezko batzuek bide horri heldu diotela. Baina ez dut femeninoa eta maskulinoaren arteko afera horretan sartu nahi, ez baitut sinesten modu femenino edo maskulinoetan. Ez dago arte femeninorik. Izan ere, azken finean, nork definitu du femeninoa? Nik beste modu batera definituko nuke. Pluralean sinesten dut, bakoitzak diskurtso berri bat proposatzean, eta ez idatzitako historia jenerikoan.
Zuk lehenxeago esan duzu, gizonezkoek hainbeste emakume irudikatu ondoren, emakumearen irudia emakumea zaren aldetik egin nahi duzula.
Baina arte historiaren berrirakurketa modura egiten dut hori. Historia errebisatu eta bertsionatzea gustatzen zait. Meninak, esaterako, askotan bertsioneatu ditut. Nolabait arte historiari ekarpen bat egiteko modu bat da. Noski, modu fiktizio eta pertsonal batean. Atzera egiten dut, baina ez soilik errebisio moduan, heziketa dosi handi bat ere badu horrek. Nik nire lanarekin zalantza batzuk ditut, artista jakin batek obra jakin horretan irtenbidea bilatu die eta nik hori erabiltzen dut. Ez da irudiak kopiatzea, elementuak xurgatzea baizik.
Artea desmaterializatzen ari omen da eta zuk artelan kontzeptu klasikoarekin jarraitzen duzu, zure obra oso fisikoa da.
Nik fisikoa behar dut. Nire obren atzean ideia ere badago, baina gauzen sentsibilitatea behar dut. Artearen barruan aukera asko dago eta nirea objektu fisikoarena da. Proposamen batzuk erradikalagoak eta itxiagoak dira publikoarenganako. Ni errazago iristen naiz. Nire obrak ez du gehiegi harrituko. Nik ez dut ibilbide intelektual bat, diskurtso kontzeptual bat. Nire obra nire obsesioen, harremanen emaitza da. Badu zerbait nolabait hegalaria, baina hemen dago, bertan dago.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Ahoztar Zelaieta
#2
Jenofa Berhokoirigoin
#3
Miel Anjel Elustondo
#4
Karmelo Landa
#5
Juan Aldaz Arregi
Azkenak
2024-04-28
Jenofa Berhokoirigoin
BOLLOTOPAKETAK
Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua
Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]
2024-04-28
Olaia L. Garaialde
Gorputz hotsak
"Pianoa da konpainia izatea bezala, ez zara inoiz bakarrik sentitzen"
Musika klasikoa, regetoia eta rocka gustuko ditu Jakes Txapartegi pianistak (Hondarribia, Gipuzkoa, 2009). Itsua da, musika klasikoa jotzen du eta poliki-poliki jazza eta inprobisazioa ikastea gustatuko litzaioke. Etxean zuen teklatuarekin Pirritx eta Porrotxen “Maite... [+]
2024-04-28
Axier Lopez
Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile
Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]
2024-04-28
Miel Anjel Elustondo
Iñaki Soto. Erredakzioko kazetaritza ardatz
"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"
25 urte beteko ditu aurten Gara egunkariak. Ez da erraz izan. Teknologiak ekarritako iraultzari neurria hartuagatik ere, Espainiako auzitegietako epaileek erabakitako oztopo arbitrarioek egunean eguneko jarduna baldintzatu dute. Mirari hutsa, Iñaki Soto zuzendariaren... [+]
2024-04-28
Urko Apaolaza Avila
Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan
Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]
Eguneraketa berriak daude