"TXAPELKETAKO FINALA KULTUR EKITALDIRIK GARRANTZITSUENA DA"

  • Nafarroako Txapelketa bertako bertsolaritzaren isla da. Horren arabera bertsolaritza gaztea ageri da, maila parekatua duena, urtero sorpresarentzat lekua duena. Nafarroako labelaren berezitasunak aztertu ditugu bertako kasta nagusiarekin.
Berako gorakada oraindik jaitsi gabe, Manolo Arozenarengana jo dugu bertako bertsolaritzaz eta txapelketaren zentzuaz hausnartzeko. Manolo da Nafarroako txapela urte gehienez eraman duena, eta bere oinordekotza ziurtatuta utzi duenabertso eskoletan.

Zure harrobitik atera da Nafarroako belaunaldi indartsuena: Silveira, Estitxu, Olaetxea, Telletxea... Zein da formula?
Ez da erraza. Hasieran dena izaten da ilusioa, eta gero denborarekin ilusioak itzaltzen joaten dira. Horregatik, oso garrantzitsua da talde giroa, alegia, bertso eskolaz kanpora ere afaltzera elkarrekin joatea... Taldea dagoenean, errazagoa delako ilusioari eusten.

Txapelketa bertsotan jarraitzeko motibazioa da?
Bai, ilusioa mantentzeko bertsotan egin behar da eta Nafarroan dagoen aukera bakarra mementoz txapelketa da. Bertsolaritza Txapelketagatik dago bizirik, baina Txapelketak beti ematen ditu ostikoak. Bat edo besterentzat ona izaten da, baina beste denentzat txarra.

Harrobia nola dator?
Nik uste Euskal Herri osoan bezala Nafarroan ere, orain baino egoera hobean egon izan dela. Duela 10-12 urteko apar hura bere lekura joan da. Aurtengo Txapelketan 17-18 urteko batzuk ikusi ditugu (Julen Zelaieta, Ekhine Etxepeteleku...), eta horien atzetik urte batzuetako hutsunea dator. Badira 12 urtekoak, baina geroago etorriko dira.

Hain Txapelketa gaztea izanda, beteranoenetako bat zeu zara. Zer helbururekin joaten zara txapelketara?
Nik oso zahartuta, 38 urterekin, hartu nuen parte lehen aldiz Txapelketan. Oso Txapelketa zaharkitua zen, eta finaletan gazteenetakoa nintzen. Orduan txapela lortzea nuen helburu. Aspaldiko urteetan ez, ez nau gehiegi motibatzen ere. Aurten parte hartzera animatu egin nautelako atera naiz, eta ikusten dut orain gazteak direnak ere (Estitxuk eta Silbeirak kasu) hamargarren txapelketa jokatzen ari direla. "Nik hamalaugarrena dut eta utzi egin behar dut", pentsatzen duzu. Baina hamargarren txapelketa duenak datorren urtean esaten ahal du hori. Errazena litzateke ez ateratzea, baina beti esan izan dugu Nafarroan bertsolaritza bizirik dagoela erakutsi behar badugu, Txapelketa urtero egin behar dugula. Bestela nafar bertsolariak urtean zehar ez baitira beste inon ateratzen.

Nafarroako Txapelketa soilik bertsolaritza da, edo zerbait gehiago?
Azken hiruzpalau urteotako finalak nahiko politak atera dira, eta 1.000 pertsona inguru bildu da ikusten. Final hori Nafarroan kultur aldetik egiten den ekitaldirik garrantzitsuena da, dudarik gabe. Nafarroako kultur eta euskal mundua nola dagoen ikusita, gero eta behar handiagoa izango du Txapelketa egiteko.
Zerbaitegatik antolatu da aurten saio bat Lodosan, iaz Tafallan... Nafarroa zabala da, eta Nafarroa osoan bertsolaritza zer den erakusten saiatzen gara.

Bertsolari nafarrek ba al dute lekurik Euskal Herriko plazetan?
Zaila da oso. Garai batean Nafarroako bat eta Bizkaiko beste bat eramaten ziren saioetara, baina hori bukatu zen. Nafar bertsolariak ezin gara egon beste herrialdeetatik deitzeko zain. Bertsotan aritzekotan, autoantolakuntza lana egin beharra dago. Bortzirietan, bertako taldekako txapelketa egin dugu hirugarren aldiz, inguruko auzoetako festetan sei-zazpi saio egiten ditugu urtero, eta horrelako saioak antolatu behar dira. Bestela, urte osoan bertso eskolan aritu eta gero, ez badago Txapelketa besterik, horrek berak desanimatzen zaitu.

Orain arte Nafarroan urtetik urtera aldatu izan da txapeldunez.
Nafarroan badira hamar bertsolari txapela irabaz dezaketenak. Badirudi orain Ametsek besteen gainetik maila ematen duela. Eta badira beste bi-hiru bertsolari besteen ondoan nabarmentzen direnak. Baina txapelketa batean huts bat nahikoa da beste batek irabazteko. Nik 91-92-93 urteetan irabazi nuen Txapelketa eta geroztik aurten arte ez du inork bi aldiz segidan irabazi. Gainera komeni da jende ezberdinak irabaztea, horrek animatzen zaituelako. Urtero Txapelketa egiteak arrisku hori dakar: bertsolari gazteek noizean behin ez badute ezer lortzen, desilusionatu egiten direla.

Finalerako zure izena esatean edo txapela janztean ez duzu aparteko poz aurpegirik jartzen. Zergatik?
Aurten kanpoan geratu naiz, eta minutu bateko pena izan nuen, ustez sailkatua bainintzen. Handik hamar minutura, nire lekuan sailkatu zena nirekin etorri zen kotxean eta pozetan nengoen. Ni baino 27-28 urte gutxiago dituelako eta hori oso garrantzitsua da. Ni ez naiz sekula harrotu Nafarroako Txapelketa irabazita. Badakit Nafarroako txapela jantzita ez naizela Egaña. Lehendabiziko txapela janztean poza sentitu nuen. Baina handik aurrera, jende gaztea sartzen hasi zen eta irabaziz gero, erdi poz eta erdi pena sentitzen nuen. Laugarren Txapelketan ondoan nituen Estitxu eta Silveira, bostgarren Txapelketa jokatzean Iñigo, Estitxu Fernandez, Amaia eta Aitor Telletxea eta beste koadrila bat ere bai. Nahiago nuen haien tartean edo atzetik geratzea. Haien poza nire poza zen, hamar urte zituztenetik astero biltzen baikinen bertsotarako.

Sanzekin zer moduz?
Nafarroko Aurrezki Kutxa izaten dugu babesle nagusia, eta kutxa hori Nafarroako Gobernuaren esku dago. Beraz, alde horretatik ez dugu inolako trabarik. Badira beste diru iturri batzuk, bertso eskolak direla edo eskolarteko txapelketak direla... Oraingoz, ez da mozketa handirik ezagutu, pentsa dezagun ez dela izanen gero ere!.

Amets Arzallus, bertsolaria
Amets Arzallus, bertsolaria
Bertsolari gisan, zaila da, txapelketarekiko distantzia hartu, eta kanpotik begira jarriz, balorazio zuzen bat egitea. Oraino zailagoa, dena borobil atera zaizularik. Etxabek zioen bezala, ordea, "oker zuzenik" ez da izaiten, eta oker dagoenarekiko balorazio zuzen bat egitea zaila bazait ere, saiatzera noa.
Egia da, final polit batek, gainerako guzia itzalpean uzten duela. Dena ahanzteko balio duela, alegia. Baina, aurtengo txapelketan, guzia ez da borobila eta polita izan. Beraz, Berako finalak itzalpean utzitakoa, argi ez zegoena, argitaratzea komeni da, ahantzi aitzin. Silveirak Etxaberi eman zion arrapostuaz oroituz, garaia badenez, okerrak zuzentzen hastea izanen da onena.
Lehenik eta behin, antolakuntzak sartu du hanka. Txapelketa burua galtzear egon da, eta batzuk buru belarri saiatu direlako, aitzina eraman ahal izan da. Hasteko, aste beteko berantarekin hasi zen. Atzerapenak, nahasketa bat baino gehiago eragin zituen, eta horrek, bertsolariengan eragina izan du. Zerbait oker zegoenaren sentimentua denongana kutsatu zen, eta finalerdiak horren islada izan ziren. Bertsolariek nahiko sufritu zuten, eta entzuleek ere, bertsolariek adina bai. Ezintasun bat ageri zen. Leitzan, bazen jende sobera, baina bertsoak eskas ziren. Iruñean eta Izpuran aldiz, jendea eskas, eta bertsoetarik ez aski. Beti zerbaiten faltan ibili gira. Beti, edo finalera heldu arte behintzat bai. Azken saio horrek salbatu eta itxuratu du dena. Eta beharrik.
Hala ere, oker zegoena ez du finalak estaltzen, eta txapelak ere ez du estaliko. Bazkari exkax bati, alferrik da deserta on bat gaineratzea. Ezpainetan zapore ona utzirik ere, tripako min ugari sor litzazke. Ez du nehor asetzen gainera. Beraz, aitzina begira, aurtendik hasiz, goizik eta ongi pentsatu beharko dira gauzak. Heldu den urterako. Edo bertzenaz, bi urteren bururako.


Azkenak
2024-09-21 | Eneko Atxa Landa
Donostiako Zinemaldia. 1.eguna
Zerk egiten duen pertsona

Urduritasunaren alarmak mugikorrekoak baino ordubete lehenago jota hasi da niretzat Donostiako 72. Zinemaldia, edo halabeharrak edo oparitu didan rol honetan. Goiz gosaldu eta akreditazioaren bila joan ostean, Victoria Eugenia antzokira hurbildu naiz 9:00etarako saiora, Emilia... [+]


Bonba-jostailuen oroimena oraindik bizirik da Libanon

Ekialde Erdia dantzan jarri dute pertsona-bilagailuak eta walkie-talkieak lehergailu bihurtu dituzten erasoek. Israel isilik da, baina inork gutxik jartzen du zalantzan erasoen atzean hura dela. Besteak beste, iraganean aritu delako jada jolas hilgarri horietan, eta akusazio... [+]


2024-09-20 | Sustatu
Euskarabildua topaketa urriaren 17an: “Artifiziala ez den teknologia”

Aurtengo Euskarabildua topaketa teknologikoa (iAmetzak antolatzen duena urtero) urriaren 17an izango da Donostian, San Telmo Museoan. "Artifiziala ez den teknologia" jarri diote goiburu gisa, adimen artifizialaren oldarraldi garai honetan "inoiz baino... [+]


Sail Ofiziala. Irekierako filma
Apar gutxiko desioa


2024-09-20 | Gedar
Aurten ere, udako erailketa matxisten %15 egin dute poliziek edo polizia ohiek Espainiako Estatuan

Uda honetan, gutxienez hemeretzi erailketa matxista izan dira, eta horietatik gutxienez hiru kasutan, poliziak edo polizia ohiak dira hiltzaileak. Donostian, gainera, erailketa saiakera bat ere izan da ertzain baten partetik: bere bikotekidea hiltzen saiatu zen abuztuan.


2024-09-20 | George Beebe
Ez dago irismen luzeko misil nahikorik Mendebaldean Ukrainako egoera aldatzeko

(Baina Kievek Errusiari eraso egiten uzteak gerrara eraman gaitzake zuzenean).

George Beebe CIAko Errusiako analisi zuzendari ohia da eta bere artikulu hau Rafael Poch kazetariaren blogean argitaratu dute gaztelaniaz eta Brave New Europe webgunean ingelesez.


Edmundo González Venezuelako “presidente legitimo” gisa aitortu du Europako Parlamentuak

Europako Alderdi Popularrak ultrakontserbadoreekin eta eskuin muturrarekin landuriko ebazpenak aldeko 309 boto, kontrako 201 eta hamabi abstentzio jaso ditu. Ekaineko Europako hauteskundeez geroztik, lehen aldia da eskuina eta eskuin muturra baturik agertzen direla Estrasburgon.


Mozal Legearen erreforma eskatu du Nafarroako Legebiltzarrak

Foru Legebiltzarraren arabera, “oinarrizko eskubideak eta askatasunak murrizten dituen legea da, eta zigor-atal neurrigabea du, demokrazia aurreratu bati ez dagokiona”.


2024-09-20 | Euskal Irratiak
Maider Mourgiart eta Paul Laborde
“Pastoralari esker Xarnegu eskualdeko herritarrak elkar lotu gira”

Azken aukera asteburu honetan 'Inexa de Gaxen' pastorala ikusteko.


2024-09-20 | Gedar
Balmasedako Glefaran enpresak etengabe gainditu ditu ezarritako kutsadura-mugak

2016tik 2023ra bitartean, Pastguren paper-fabrika izandakoa erraustegi modura erabili zuen Glefaranek, elektrizitatea ekoizteko. Zazpi urte horietan zehar, errauts-partikulen isurketa-mugak urratu zituen, eta "gizakien eta ingurugiroaren osasuna arriskuan jarri" zuen... [+]


Internet demokratiko eta burujabe baten alde lanean

Internet hasieran askatasunaren espazio izan zen, baina gaur egun enpresa handien esku dagoen lurralde kontrolatu bihurtu da. Testuinguru honetan, teknologia burujabetza eta ongizate komuna lortzeko Internet berreskuratzeko beharra gero eta premiazkoagoa da. Egile eta aktibista... [+]


2.500 euroko isuna ezarri die Ertzaintzak sei aiaraldearri, iazko greba feminista orokorragatik

"Mozal legea" baliatuta jarri ditu poliziak isunak. Tubacexen eginiko piketegatik izan dira zigor gehienak.


Eguneraketa berriak daude