Erabat berriztaturik ageri zen Z. ARGIAren lehen orrialdea 1971ko martxoaren hasieran. Aldizkari ospetsu batek plazara zezakeen azal modukoa eskaintzen zuen. Bertan, Hego Afrikako gobernu arrazistaren aurkako pankarta eta arma, Indotxinako triskantza begi bistan jartzen zuen irudietako bat, munduko edozein bazterretan tiroka ari zen soldaduaren piura eta... erabat ziur ez nagoen arren, esango nuke orduko "grisak" ere ageri zirela, barrikada edo gisa horretako zerbaiten aldamenean. Eta argazki horiez guztiez osatutako collage-a gainditu nahirik, gure aldizkariaren nahia aldarrikatzen zuen hitza: "Pakea!"
ZENTSURAREN KORAPILOAK
Zer gertatu ote zen, Z. ARGIA "grisen" (orduko "ordenazaintzaileei" deitzen zitzaien modua) erretratua azalean zuela kaleratzera ausartzeko? Garaiko egunkariak errepasatu arren, ez dut horren arrazoia garbi azal ziezadakeen berririk aurkitu... Halere, horrek ezer gutxi esan nahi du, orduko komunikabideak nolakoak ziren kontuan hartuta. Salbuespenak salbuespen, haietan jasotzen zen, jasotzen zena... irakurleen multzoa uxatzera iritsi gabe, "Movimiento" delakoa osatzen zutenek irribarretsu irakur zezaketen notizia klasea, batik bat. Horretarako jakinduriaz jokatu behar zen, "Movimiento" hori erraz mintzen zelako eta gertatzen zen guztia ezin ezkuta zitekeelako.
Adibidez, egun haietan Helder Camara kardenala hil zen, mundu guztian ezaguna Brasilgo behartsuen aldeko jarrera garbia agertzeko ausardia izan zuen eliza katolikoko hierarkiko bakarrenetakoa zelako, bakarra ez bazen (astero "Hemeroteka" jarraitu baduzue, ohartuko zineten Z. ARGIAn idazten zutenek estimu handian zeukatela; Francok eta bere jarraitzaileek, berriz, ezinikusi zuten). "Erregimen"arekin bat egiten zuen edozein egunkarik honako buruhaustea izan zezakeen: berria ezin zen aipatu gabe utzi (nola edo hala enteratuko baitzen jendea), baina hartaz gehiegi hitz egiterik ere ez zegoen (Helder Camararen ideien propagandatzat har baitzezakeen norbaitek). Irtenbidea? Bada, bat aipatzeagatik, "La Voz de España"k egin zuena: barne orrialde galdu bateko bazter batean lau lerro agertu, eta kitto!
PREMIAZKO BAKE ESKAKIZUNA
Orain arte esandakoa, haatik, delako "Erregimen" horren aldeko komunikabideei, hau da, gehien-gehienei zegokien. Baziren ordea Z. ARGIA bezala zentsuratik nola ihes egin asmatu ezinik zebiltzanak ere, eta horien ikuspuntua alderantzizkoa zen: nola jakinaren gainean jarri jendea, komunikabideari kalterik egin gabe! Hauen hautabideak murritzak zirenez, irudimen aberatsa eduki behar... Hona hemen, bada, munduan zehar eta Euskal Herrian bertan gertatzen ari ziren gatazka larrien collage salatzailea azalean zekarren Z. ARGIAk egin zuena. Ale hartan ez zuen deus ere esan azalean agertutakoaz... editorialean izan ezik. Ulertu nahi zuenak, ulertuko zuen, bai! Editorial horrek, hala ere, Garizuma zeukan gaitzat. Horixe zen bere izenburua: "Garizuma". Baina... hasiera-hasieran, parabola antzeko bat kontatzen zuen. Hauxe:
"Gerrate garaia zan. Behin behar eta Alemania gerrate bero eta bizian zebilen. An zabiltzan, odol-irakiñean, bere semerik lerdenenak. Sortu zitzaion erregearen seme gaxteari gerrara joateko irrika. Gau eta egun beti lelo berdiña: 'Aita, gerrara joan behar dut'. 'Baiña, seme, bai al dakizu zer esaten duzun? Gerran jende asko iltzen da. Zu ere il zindezke'. 'Etzaio ajolarik, aita, nik gerrara joan behar dut'. Nola kendu semeari burutapen txoro ori? Ona zer bururatu zaion bat-batean Erregeari: 'Kuadro bat pintatu araziko diot Alemaniako margolaririk onenari. Ager dezala bertan ondo, gerra zer dan'. Gudariak ilda, emazteak alargun, seme-alabak umezurtz, jendea ihesi eta izkutuka, asko erbestean eta giltzapean, erriak apurtuta, etxeak txikituta, gizon-emakumeak itsu, erren eta elbarri, odolezko ibaiak, gorrotoak, piakazkeriak... zer etzan azaltzen kuadro artan. Eta semeak ori ikusitakoan negarrez-zotinka: 'Aita ori al da gerra? Agindu zazu, aita; Amaitu bedi gerra. Ez iñor il'. Onelako zerbait izan nahi du ale onen azalak. Azal ortan gure gizartearen negar-zotiñak, ikara-larriak, zorne eta gaitzak agertzen zaizkigu. Eta aje guzi oien iturri?: pekatua. Gizonaren txarkeria eta erakundeen bidegabekeria. Ona Garizuma pekatuaren sustrai oiek mozteko, txarkeria oiek desegiteko, bidegabekeria oiek kentzeko. Garizuma ez da, ostiraletan aragi merkearen ordez angula edo langosta garestia jan dezagun". Hortik aurrera, Garizuma kristau ikuspegitik zer den argitzen zuen.