ZAZPIGARREN ALABAREN BERRIKETAK

  • "Arabako Euskal Hotsak" izeneko erakusketa dago ikusgai. Araban hizkuntza noiz eta nola erabili izan den ezagutzeko parada du bertara hurbiltzen denak.
Giovanni Battista Venturino Portugaleko Sebastian erregearen ezkontzara joateko Aita Santuaren legatua eta Alexandriako Patriarka Lisboara lagunduko zituen segizio ofizialeko kideetako bat zen. Ezkontzatik itzuleran, 1572ko urtarrilean, segizioa Gasteiztik pasa zen eta Venturinok horrela deskribatu zuen bertan topatu zuena: "Se advierte en ella (Vitoria) que las personas del pueblo hablan Vizcaíno o Vascongado, como ellos lo llaman, lengua muy difícil de aprender, si bien los nobles hablan castellano con toda claridad". Araban euskara mintzatzen zela baieztatzen duen adibide bat baino ez da honakoa. Egunotan eta martxoaren 25a bitarte Gasteizko Montehermoso Kulturunean ikusgai dagoen "Arabako Euskal Hotsak" erakusketan askoz froga gehiago topa ditzake bisitariak.
Estitxu Breñas eta Jabi Otsoa de Alda historiagileek paratutako eta Geu elkarteak antolatutako erakusketa honek hori baitu helburu: iraganean Araban euskara noiz, non eta nola hitz egin zen jakiteko informazioa eta lekukotzak biltzea. (Egun Araban euskara noiz, non eta nola erabiltzen den aztertzeak beste monografiko bat mereziko luke egileen esanetan, eta horregatik oraingoan ez dute garai honetan sakondu).
Zati ezberdinez osatua dago erakusketa zabala. Euskarazko idatzien egileen atalean 18 arabar aurkeztu dituzte, XVI. mendean euskarazko kristau dotrina zaharrena idatzi zuen Juan Perez de Betolaçatik hasi eta Odon de Apraiz (1896-1984) euskaltzale eta idazlearengana iritsi arte. Tartean, besteak beste, Federico Belaustegigoitia (1896-1984) laudiarra, Euskaltzaindiaren lehen estatutuak idatzi zituena, edo Abdon Gonzalez de Alaiza musituarra, "Txistu" 1927an "Argia"n argitara eman zen lehen euskarazko komikiaren egilea. Beste zazpi pertsonaia ere aipatzen dituzte beste atal batean, idatzirik utzi ez baina hitzez edo ekintzaz euskararen suspertzaile izan zirenak. Pertsonaien aretoan eskulturak ere badira, plastikoki aurkeztutako lekukotzak. Adibide gisara, eskuineko orriko argazkian ipini dugun eraztunaren dotrinaren irudia, eraztuna euskaraz aritzen zirenei zigor gisa jartzen zitzaieneko dotrinarena, alegia.


AGURAINGO ITZULTZAILEA.

Montehermosoko beste gela bat erabileraren lekukotzak jasotzeko hartu dute. Bertan arestian jaso dugun Venturinoren testigantza ezagutzeko parada dago, baina baita beste hainbat ere. Aguraingo itzultzailearen kasuak ere gure arreta piztu du; Aguraingo 1842. urteko udal ordenantzek diotenaren arabera, karguen artean itzultzailearena zegoen, soilik euskaraz zekitenentzat. Zoritxarrez, horrelako beharretatik oso urrun dago Aguraingo Udala. Orduan Ignacio Ariztimuño delako batek bete omen zuen postua.
Antzinaroko onomastika adibideak, euskarazkoak izan daitezkeenak, bildu dituzte beste gela batean eta liburutegietan bildutako dokumentu orijinalak ere badaude ikusgai. Gainera garai ezberdinetako egoera jasotzen duten mapak, euskararen atzeraegitearen arrazoiak biltzen dituen taula, datu bitxiak, XX. mendearen inguruko zenbait ohar... ere argigarri gertatzen dira. Azkenik Araban gazteleraz erabilitako euskal jatorrizko hitzen inguruko ikus-entzunezko bat bada. Eta beste bat erakusketa guztia laburtzen duena.
Amaitzeko erakusketaren babesleen artean Gasteizko Udala dagoela aipatu nahi genuke. Bertan jarduten duen bati baino gehiagori mesede egingo lioke Montehermosoko buelta egitea, Arabako hizkuntza zein den zalantzarik izan ez dezan.


Azkenak
“Bi arnas” dokumentala emitituko du ETB1ek

Iratxe Sorzabalek sufritutako torturen gaineko testigantzak jasotzen ditu dokumentalak. Maiatzaren 20an emango dute dokumentala, 23:40an. Iaztik dago Primeran plataforman ikusgai, baina lehen aldiz emango dute telebistan.


2025-05-16 | ARGIA
Haurrek hobeto ikasten dute irakurtzen eta idazten eskuz idatzita trebatzen badira

EHUren ikerketa batean, haur batzuk arkatza eta beste batzuk teklatua erabilita jarri dituzte idazten. Helburua zen jakitea ea irakurtzeko eta idazteko ikasketa-prozesuan alderik badagoen. Emaitza argia atera dute: haurrek eskuarekin egindako mugimenduen bidez ikasten dute... [+]


Aroztegia auzia
Baztango lurren defentsa kriminalizatzeko saioa: Aroztegiako epaiketaren klabeak

Epaiketetan aldeen arteko akordio aukera iritsi daiteke ahozko auzia hasi baino minutu batzuk lehenago. Auzi honetan akusatuek publiko egin dituzte orain arte egondako negoziazio saioak, eta azkena aste honetakoa izan da, ezagutarazi den moduan porrot egin duena. Akordiorik egon... [+]


2025-05-16 | ARGIA
Euskaraldian eta urte osoan, euskaraz informatu

Euskaraldia martxan da, hizkuntza ohiturak aldatzea bultzatzeko ekimen erraldoia. Milaka eta milaka herritarrek konpromisoa hartu dute, hamaika egunotan, euskarak presentzia gehiago izan dezan euren eguneroko bizitzan. Askorentzat pauso txikia baina ahalegin handia izango da,... [+]


Icebergaren punta

Putaren bakarrizketa eroetxean

  • Egileak: Franca Rame eta Dario Fo.
  • Itzultzailea: Xabi Martinez De Lezea.
  • Aktorea: Laura Penagos.
  • Noiz: apirilaren 12an.
  • Non: Zizurkilgo Atxulondo Kultur... [+]


2025-05-16 | Gedar
60.000 euroko isuna Indar Gorriri, sionismoaren aurkako mezu batengatik

"Weissman kanpora, sionismo-faxismoa suntsitu" idatzi zuen sarean, palestinarrak erailtzeko deia egin baitzuen Granadako jokalariak. "Arrazakeriaren eta Xenofobiaren Aurkako Legea" ezarrita, isun erraldoia jarri diote Indar Gorriko kide bati.


“Itxaropen handirik gabeko” negoziazioak Istanbulen

Aurrez adierazitakoa baino egun bat geroago abiatu dira bilerak Istanbulen; Zelenski, Putin eta Trump gabe. Errusiari “behe mailako” delegazioa bidaltzea leporatu diote.


‘Buruz, bihotzez, oinez’, 2025eko Nafarroa Oinezen abesti eta bideoklipa

Atarrabiako Paz de Ziganda ikastola ari da antolatzen aurtengo Nafarroa Oinez festa. Gaur aurkeztu dute egun horri begirako abestia eta bideoklipa. Estitxu Arozena bertsolariaren letrarekin eta Igor Martinezek sortutako musikarekin osatu dute.


Aiora Zulaika "Pirritx"
“Tristurak eta pozak partekatzeko gune lasaia da umorea”

Ia hiru hamarkada daramatza Aiora Zulaika lasarte-oriarrak Pirritx pailazoa gorpuzten, eta haurrei eta familiei irri egiteko espazio goxo bat eskaintzen, errebeldiaz eta asmo eraldatzailez. Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoek “Maite zaitut” herri omenaldia jaso... [+]


Baionako Bernat Etxepare lizeoko Euskal Herrian Euskaraz taldea
“Utz gaitzazue euskaraz mintzatzen eta idazten!”

Azterketa euskaraz egitea debekatzen dietela salatu du Baionako Bernat Etxepare lizeoko Euskal Herrian Euskaraz taldeak. Pasaden urtean egindako eskakizunei jarraiki, aurten ere azterketak euskaraz egiteko eskatu dute. 


Elizondoko osasun etxeko zerbitzuak “ziurgabetasun handia” eragiten diela salatu dute

Irailetik mediku euskaldunik gabe daude Elizondoko (Nafarroa) herritarrak. Horrez gain, udan medikurik gabe geratzearen beldur da Baztango Osasun Plataforma. Ekainaren 4an, bizikleta martxa egingo dute herrian.


2025-05-16 | Elhuyar
Europako hiriak huts egiten ari dira klima-aldaketarako egokitzapenetan

Klima-aldaketari buruzko BC3 ikerketa-zentroak baieztatu duenez, Europako hiriak atzera geratzen ari dira klima-aldaketari egokitzeko neurrietan. Hain zuzen, nazioarteko beste zentro batzuekin batera egindako ikerketan frogatu dute egokitzapen klimatikoko planen ia % 70k ez... [+]


Marieneko auzipetuen kontrako zigorra 8.742 eurotara emendatu die Dei Auzitegiak

Ostia kolektiboko milintanteek 8.742 euro ordaindu beharko dizkiote Bouygues enpresari, eta beste 2.000 euro abokatuen gastuentzat. 2022ko abenduan buruturiko desobedientzia ekintzan promotore horren maketa bat zikindu izanagatik zigortu dituzte. 


2025-05-16 | Enbata
Baterak Ipar Euskal Herriko Lurralde Kolektibitatearen aldeko dinamika berrabiatu du

Maiatzaren 10ean, Ezpeletan, Batera herritar plataformak Lurralde Kolektibitatearen aldeko dinamika berpiztu du. Birsortze Biltzar Nagusian parte hartu duten 120 bat pertsonek plataformaren oinarriak finkatu dituzte.


Eguneraketa berriak daude