"ELIZARIK EZ DUGU, BAINA ELIZKIZUNAK UGARI"

  • Martxel Tillous Eskiulako apezak bidaiatzea maite duela ezin du ukatu. Afrikan 26 urte egin ondoren, Parisera joan zen eta handik Estatu Batuetara. Zuberotarrak 11 estatutako euskaldunak bisitatzen ditu, urtero 100.000 kilometro eginez.

2001eko martxoaren 11n
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Eskiulan jaioa 1934an, apeztu eta Afrikako Boli Kostan egon zen 26 urtez misiolari gisa. Gero Parisen lau urtez euskaldunen apeza izan zen eta orain zazpi urte daramatza Estatu Batuetako euskaldunekin. Hamaika estatutako euskaldunen ardura du eta horretarako 100.000 kilometro egin behar izaten ditu urtero, matrikulan "Pottoka" jartzen duen kotxez. "Lokarria" buletina banatzen du diasporako euskaldunen artean eta musika eta gazteei txirula erakusten ere aritzen da.
Beti izan da apez euskaldunen bat Estatu Batuetan?
Baionako gotzaitegiak beti bidaltzen du apezen bat hona. Lehenbizikoa Luro izan zen, gero Itsasuko Challet sei urtez, gero Copintipy, baina istripu handia izan zuen, gero Sallaberenborde zuberotarrak lau urte egin zituen. Haren ondotik Baigorriko Cachenaut bederatzi urtez aritu zen eta gero Echeverry hiru urtez. Hurrengo bi urteak orain Donapaleun dagoen Elicaragaryk egin zituen eta geroztik ni nago, zazpi urtez.

Zein da zure lana?
Estatu Batuetako mendebaldeko hamaika estatutako euskaldunez arduratzen naiz. Ez dugu elizarik, baina elizkizun ugari (bataioa, ezteiak, hiletak, mezak) egiten ditut euskal etxeetan, jaialdietan, frontoietan... Kilometro asko egiten ditut. Urtean berrogei bat biltzar izaten dira: hamahiru Kalifornian, zazpi Nevadan, lau Oregonen, bi Washingtonen, bi Montanan, hiru Wyomingen... Orain beste bana nahi genituzke Coloradon (lehen egiten zuten) eta Arizonan. Euskaldunen festa hauetara joaten naiz beti. Meza batez hastea maite dute (euskaraz gehienbat, kantuak eta) eta gero bazkaria, musika eta dantza izaten da.

Orduan milaka kilometro egingo dituzu?
Urtean 60.000 milia, hau da, 100.000 kilometro inguru. Kotxea bi-hiru urtetan aldatzen dut, hau hirugarrena dut, "Pottoka" jarri diot matrikulan, aitzinekoak "Tximista" zuen matrikulan. Askotan kotxean egiten dut lo, edo bestela kanpinean. Berriki heldu naiz San Franciscora itzuli handia egin ondoren. Batez ere udan asko ibiltzen naiz. Erantzungailua dut eta bertan abisuak jasotzen ditut.

Bidean hainbeste kilometro eginda, ez al duzu arazorik izan?
Bidean azkar ibiltzen naiz denetara iristeko. Behin baino gehiagotan gelditu nau poliziak azkarregi joateagatik, baina apeza nintzela esanda joaten utzi didate. Kasu egiteko esaten didate.

Lehen San Franciscoko apartamendu batean bizi zinen. Euskal Etxean bizitzea eskatu zenuela esan digute.
Lehen bakar-bakarrik bizi nintzen eta nik bakartasuna ez dut nahi. Usaian hiru urte egiten zituzten apezek hemen, gero Euskal Herrira itzultzen ziren. Maite naute eta jarraitzeko erran zidaten, berri bat etortzen bada berriro hasi beharko zuela jendea ezagutzen-eta. Bakartasunean sobera sufritu dut, Afrikan beti jende artean nintzen, hemen bakar-bakarrik. San Franciscoko Basque Cultural Center-en gela bat aski zela esan nien. Garbitzeko tokia gisa frontoira etortzen diren pilotariena erabiltzen dut eta sukaldean ez da problemarik, beti hemengo jatetxean egiten ditut otorduak. Apeza maite dute hemen eta laguntzen dute.

Bataio, ezkontza, hileta eta mezak ospatzeaz gain zer egiten duzu?
13 eta 17 urte arteko gazteentzat bi asteko kanpamenduak antolatzen dira euskal musika, dantza, euskara... lantzeko. Urtero estatuz aldatzen da. Beti hartzen naute musika erakusteko: txirula, txistua... Euskaraz gutxi egiten dute, baina saiatzen gara, maite dute euskara. Euskal kultura eta Euskal Herrian zer pasatzen den irakasten dugu.

Ba al da beste euskal apezik Estatu Batuetan?
Ez, euskaldunendako ni naiz. New Yorken, adibidez, ez dute. Badira beste euskal apezak, Los Angelesen adibidez, baina hango parrokian ari dira. Beste bat Merceden, hemendik hurbil, Fresno alde horretan dago, baina hemengo apeza da, hemengo lana du.

Zenbat euskaldun bizi dira Estatu Batuetan?
4.500 familien deiturak bilduak ditut ene 11 estatu horietan, beraz, 20.000 euskaldun inguru. Bada gehiago. Ezagunen bidez beti izenak hartzen ditut. Boiseko jaialdian Minnesotako euskaldun batekin hitz egin eta 20 bat bazirela esan zidan. Eta hark ez ditu denak ezagutzen. Eskutitz edo buletin bat egiten hasi nintzen denentzat, "Lokarria" izenekoa, urtean bitan. Hitz bat aitzinean, Euskal Herritik deiak, nor hil den, ezteiak, jaioberriak eta urteko biltzarren egutegia sartzen dut orri horretan. Ingelesez eta euskaraz idazten dut. 4.000 kopia baino gehiago atera eta postaz bidaltzen diet bildu dudan euskaldunen zerrendakoei.

Nongoak dira euskaldun gehienak?
Gehienak Hego Euskal Herrikoak dira nire iduriz, bizkaitarrak batez ere. Boisen eta Idahon, Oregonen, Nevadan, Utahn, Las Vegasen eta Washington estatuan bizi dira. Nafarrak, Iparraldeko nafarrak, Kalifornian daude gehienak, Chino, Ontario, Pasadena inguruan. Ipar Euskadikoek beharbada besteek baino gehiago elkar atxekitzen dute. Ez nuen uste hainbeste nafar zegoenik Baskerfielden. Behin batek erran zidan homeless (eskale) gazte euskaldun bat hil zela, inor ez zuela eta meza egin nahi zutela. Joan nintzen eta jendez bete zen eliza


Azkenak
2025-06-25 | Euskal Irratiak
Betharram ikastetxearekin lotutako bortizkeria kasuak ikertzeko, lekukotasunen bilketa abiatu dute

Betharram ikastetxearekin lotutako sexu eta bortizkeria kasuak ikertzeko asmoz, Batzorde Ikerketa Independenteko kideek lekukotasunen bilketa abiatu dute


Billabesa gidariek greba mugagabea eginen dute uztailaren 1etik aurrera

Hilabeteetako protesten ostean, TCC enpresako zuzendaritzak ez du aurrera urratsik egin eta langileek leher egin dute. Greba mugagabera doaz, baita sanferminetako ez ohiko zerbitzuetan ere. “Enpresak erantzukizunez jokatuko balu saihestu litekeen zerbait” dio langile... [+]


Sustrai Erakuntzak salatu du enpresa batek Nafarroako lau eremutan kobre meategiak ireki nahi dituela

Fundazioaren arabera, Aguilar de Codes eta Sorlada artean, Villamayor de Monjardinen, Villlatuertan eta Kasedan ustiatu nahi dute kobrea. Iberian Copper SL izan da Nafarroako Gobernuari lau eremu horietan prospekzioak irekitzeko baimenak eskatu dizkion enpresa. 


Ehunka herritar elkarretaratu dira Hernanin San Joan gaueko eraso arrazisten kontra

Hernaniko Txosna Batzordeak azaldu duenez, gutxienez hiru eraso arrazista izan ziren herrian ekainaren 23ko gauean, eta horren harira zabaldutako “bulo eta gezur arrazistak” salatu ditu. Udalak ere adierazpen instituzionala onartu du gertaturikoa gaitzesteko. Amher... [+]


Sánchezen NATOko tratuak hautsak harrotu ditu zenbait estatu kideren artean

Asteazkenean bozkatuko dute NATOra bideratutako diru kopurua, eta Pedro Sánchez Espainiako presidenteak kuoten igoeran lortutako salbuespenak haserrea piztu du AEBetako eta Europako zenbait herrialdetako gobernuetan.


Galdakao-Usansoloko eta Gernika-Lumoko ospitaleetako “prekaritatea” salatu du ESK-k

Sindikatuak adierazi du bi ospitale horietan behin-behinekotasunean daudela langile gehienak, eta ordezkapenak ez direla bermatzen; ondorioz, langileen lan-karga areagotzen dela. Gehitu du larrialdi zerbitzuetan “gainkarga” dagoela.


2025-06-25 | Castillo Suárez
Alferrikako bidaia

Lehengoan batera elkarrizketatu gintuzten Gonzalo Hermo poeta galiziarra eta neu. Kontatzen nion niri ere gustatuko litzaidakeela esatea nire aurrekoak marinelak izan zirela, baina nire familian denak dira galdatzaileak. Gainera, eremu industrial batean bizi naiz, itsasotik... [+]


2025-06-25 | Onintza Enbeita
Oihana Bartra. Bertsolaria
“Bertsolaritzan ere badago aurrerapenaren kontra dagoen korronte erreakzionarioa”

Lau urtero hiru txapelketa jokatzen ari da Oihana Bartra Arenas azken hogei urteetan. Bertsolaritza lehia baino gehiago dela jakitun da, baina lehia uzteak ekar lezakeen amildegiak beldurra ematen dio.


Israelek gerra hasi eta Mendebaldeak babestu

Wesley Clark AEBetako jeneralak azaldu zuen moduan, 2001eko plana zen bost urtetan zazpi herrialde hartzea: Afganistan, Irak, Somalia, Sudan, Libano, Siria eta Iran. Ez dira bost urte izan, baina denak, azkena Siria, erori dira, Iran izan ezik.

Iranek erasoak Sirian, Iraken... [+]


Oporrik ez elkartasunari

Prekaritateak prekaritate, Euskal Herriko ezkerreko militanteak, oro har, ez gara txarto bizi. Udako oporrak dira horren adibide, asko baikara atseden plan bikaina dugunok; ikastaldi aroko gure ekologismoari, ordea, keroseno kiratsa dario. Zein baino zein hegaldi garestiagoak... [+]


Ezusteko bila

Madrilgo presidente Ayuso faxistak itsuskeria egin dio EAEko lehendakari Pradalesi, euskaraz aritu delarik, harrokeriaz, aldibereko itzulpen sistema erabiltzeari uko egin eta alde eginda. PPko senatari batek ere “txorradatzat” hartu du “hogei... [+]


Marylen Serna, Kolonbiako aktibista
“Enpresak 200 pertsonari ematen die lana, baina lur horiek berreskuratuta 1.400 familia biziko lirateke”

Komite Internazionalisten bidez, gure artean izan dugu Marylen Serna (Cajibio, Cauca, 1965) Kolonbiako borrokalari soziala. Bizitza militantea lau ardatzen inguruan garatu du: nekazarien eskubideak, emakumeenak, lurraldearen defentsa eta gatazka armatuaren erresoluzioa... [+]


Eguneraketa berriak daude