ETXE TROGLODITAK LURRALDE BAZTERTUAN

  • Arabako bihotzean kokatua badago ere, Trebiñoko Konderria betidanik euskal zonalderik ezezagunenetakoa izan da, eta tamalgarria da, bertan aurkituko ditugun "etxebizitzak" adibidez, ez ditugulako beste inon ikusiko. Lurralde ahaztua izatearen arrazoi nagusia zera da, administratiboki Burgoseko (eta beraz Gaztela-Leongo) probintziaren zati bat dela, eta horrenbestez, bertako bizilagunek mende askotan "eskizofrenia" administratibo-politikoa pairatu behar izan dute: Araba erdian bizi (Gasteiztik 20 kilometrora) baina ezin arabar gisa bizi. Kontua XII. mendean hasi zen, jaurerri bihurtu zenean; 1288an Gaztelaren menpe geratu ostean Joan II.ak konderri titulua eman zion eta, XV.ean berriz, Arabatik bereizi zen. Azkenik, probintzien banaketa egin zenean (1832), Burgosen menpean utzi zuten, populazioak nahi zuenaren aurka. Hortik aurrera, Araban sartzeko ahaleginak bata bestearen atzetik etorriko dira, batez ere XX. mendean (1940an Udalek eskatuz, 1958an Elizak eta kontzeju ia guztiek, 1980an sinadura-bilketa bat egin zen, duela gutxi bezala) baina gaur arte ez zaie eskaera horiei jaramonik egin. Turismoari dagokionez, Trebiñok penintsula osoko kobazulo artifizial bildumarik garrantzitsuena eskaintzen digu, benetako altxor erlijioso-historikoa osatuz, baina tamalez, ahanztura administratiboak honetan ere eragina du. Konderrian ez dago ia azpiegitura turistikorik (jan eta batik bat lo egitea Gasteizen zentratu beharko duzue) eta koben miraria merezi duena baino askoz ezezagunagoa da.

2001eko otsailaren 25ean
Ibilbidearen 18. kilometroan La Puebla de Arganzon irteeratik autobidetik aterako gara, Argantzun bertara kilometro bete beranduago iritsiko garela. Hau Konderria osatzen duten bi udalerrietako bat da (bestea Trebiño da), nekazaritzaz arduratzen den herritxoa hain zuzen.
Berau zeharkatu ostean, ezkerrera berriz egin, eta N-1 errepidean sartu beharrean zuzen joko dugu, Trebiñorantz. Horrenbestez, zonalde honetan nabarmentzen diren laborantza-lur eta mendi baxuez osatutako paisaia lau samarrean zuzen goazela, 23,5. kilometroan Añastro herrixka pasatuko dugu.
5 km. aurrerago, azkenean, Trebiñoko erdigunean sartzen gara, mila inguru biztanlerekin (udalerri osoa) Konderriko hiriburutzat jo dezakegun nekazari herrian. Ibaiuda ibaia eta Arrieta errekak bat egiten duten lekuaren inguruan, Trebiñoko herrian Jauregi zaharra eta S. Vicentejo eta San Formerio ermitak bisita ditzakegu.
Erdigunea ezkerrean utziz, gure bidean ekialderantz jarraituz, 33,5. kilometroan Konderriko bidegurutzerik garrantzitsuenera iristen gara, Armentiako Bentak izeneko lekuan, perpendikularki Gasteiz eta Arabako Errioxa lotzen dituen errepidea pasatzen baita. Guk lehenbizi ezkerrera joan behar dugu, Bernedo-Gasteiz norabidean, eta 100 metrora eskuinerantz aldatu, Bernedorantz. 5. km. aurrerago aldiz, eskuinera "Leze artifizialak" jartzen duen kartela ikusiko dugu, eta hori segituz Faidurantz hurbilduko gara. Bide berri honetan, Samiano herrixkan ezkerrerantz egin behar dugu.


Kobazulo trogloditak

Azkenik, kilometro bat lehenago Mesanza etxaldea atzean utzi ondoren, 42. kilometroan gure lehen helmuga garrantzitsura iristen gara, haitzulo harrigarriak erakutsiko dizkigun lehen herritxora, alegia: Faidu. Herria izen bereko kaletik zeharkatu ostean, segitzea galerazten digun seinalearen ondoan aparkatu, eta ezker-gorantz hasten den bidezidorrak 10 minututan Haitzaren Andra Mari Haitzulo edo baseliza harrigarriraino eramango gaitu. Herrian giltza eskatu badugu haitzaren kontra jasotako ermita ikaragarri honetan barneratu ahal izango gara.
Barruan bata bestearen gainean zulatutako haitzulo edo galeriak aurkituko ditugu, osotasun zeharo harrigarria eratuz. Ermitan bertan margo polikromatuak ere ikusteko parada izango duzue, haitzean bertan tailatutako erretaulan. Hirugarren "solairuan" berriz, bi hilobi eta beraiekin erlazionatutako marrazkiak ere topatuko dituzue. Arrokan bertan, azken kobako sabaitik, Neolitiko Garaikoak izan daitezkeen grabatu batzuk dituen beste zulo bat ere bisitatu daiteke; hori bai, ez zapaldu sabaiko teilak, oso hauskorrak dira-eta. Esandakoa, hau koba-ermita harrigarria duzue.
Berriz ere errepidea jarraituz, 50. kilometroan eskuinera joko dugu, Lañorantz. Lehenbizi Udaletxeraino abiatuko gara, bertan kobetako giltzak eskatzeko, tartean eskuinean aipatutako haitzuloetako batzuk ikusteko aukera dugula. Herritik kilometro bat atzera eginez, ezkerrera bidexka bat irteten ikusiko dugu; segitu, eta 40 metrotara dagoen bidegurutze handi batean aparka dezakezue.
Hortxe bertan, berriz ezkerrera beste bidexka bat hasten da, lerro zuri-gorriz seinalizatua. Hau laborantza eremu bat ezkerrean utzi eta beste batean sartzen da, azken honen erdian bukatuz. Puntu honetaraino iritsi baino pixka bat lehenago eskuin-gorantz bidezidor bat irteten dela ikusiko dugu, berriz ere marka zuri-gorriak dituena. Hortik aurrera bidea segitzea oso erraza da.
Horrenbestez, gehienez 20 minuturen bueltan lehen kobazulora iritsiko gara. Beste kobazulo guztiak bidea jarraitu eta 5 minututara daude. Koba artifizial hauetan tamaina ezberdineko hilobi harrigarriak ikus daitezke, ustez bisigodoen garaiko (X. mendea) nekropoli edo hilekiko errito-leku izugarria.
Gizakien lana den bigarren kobazulo beldurgarri hauek bisitatu ostean, errepideko bidegurutzera itzuli (58 km.) eta zuzen Markinizerantz abiatuko gara, tartean Urarte herria pasatuko dugularik. 63. kilometrorako Markiniz herria inguratzen duen paraje ikusgarri eta harrigarria behatzen hasiko gara: monolito edo haitz handiak, beraietan zulatutako haitzuloak eta abar ederra.
Alde batetik, elizaren atzealdean, eskuinetik ateratzen den bidezidorretik, Sasualde Haizpitartean sar gaitezke, monolitoz beterik ageri den paraje izugarrian. Beste alde batetik, Arriluzearako bidean oso gertu eta ezkerrera, San Joan ermitaren atzealdean, haitzuloz soberan ageri diren hareharrizko monolito-ilara ikaragarria ageri zaigu. Baten bat gotorleku ere izandakoa da, eta barnean haitzean tailatutako eskailera bat ere aurkituko dugu. Benetan harrigarria.
Azkenik, ibilbidea 3,5 km. beranduago amai dezakegu, Arriluzea herrixkan, sekulako haitzuloz zipriztindutako bidea segitu ostean.

Azkenak
Faltzesen euskarazko eredua eskatu dute eta Nafarroako Gobernuak ezetza eman du

Hamaika familiak egin dute ikastetxe publikoan D eredura pasatzeko eskaera. Zentroak baiezkoa eman du, baita Udalak ere, baina errefusatu egin du Nafarroako Gobernuak "espazio falta" argudiatuta.


Lehia estu baten ostean, Nawrocki eskuin muturreko hautagaiak irabazi ditu Poloniako presidentetzarako hauteskundeak

Presidentetzarako bozen lehen itzulian bigarren gelditu ostean, hautagai independenteak puntu bateko aldea atera dio Trzaskowski egun gobernuan dagoen alderdi europazaleko hautagaiari. Emaitza ofizialak argitaratu arte ez da argi egon zein izan den bozen irabazlea, bigarren... [+]


Erretzea debekatuko dute haurrak elkartzen diren Ipar Euskal Herriko espazio publikoetan

Debekua uztailak 1ean sartuko da indarrean hainbat espazio publikoetan, hondartzak edo parkeak kasu. Araua errespetatzen ez duten herritarrei 135 euroko isuna jarriko diete.


 


2025-06-02 | Ahotsa.info
Israelgo enpresekin dituen kontratuak bertan behera uzteko eskatu diote Nafarroako Gobernuari

5.000 lagun inguru bildu dira Yala Nafarroak eta BDZk igande honetan Iruñean deitu duten manifestazioan, Israelekin harremanak haustea eskatzeko. Halaber, erregimen sionistarekin edo Israelgo enpresekin interesak eta negozioak mantentzen dituzten Nafarroako enpresen eta... [+]


Israelek 32 lagun hil ditu Gaza hegoaldean, laguntza humanitarioa banatzen ari ziren zentro batean

Israelgo armadako tankeak eta droneak zentrora bertaratzen ari ziren palestinarrei eraso egiten hasi dira, eta 31 lagun hil eta 115 zauritu dituzte. Israelek AEBek proposatutako su-etena onartu ostean, Hamasek zenbait baldintza gehitzea eskatu du: su eten iraunkorra... [+]


2025-06-02 | Jon Torner Zabala
Euskal selekzioa Nazioen Ligan: gertaera “historikoa”, zazpi herrialdeetako pilotariak bildu zain

Abian da zesta-puntako Nazioen Liga. Ekainaren 6ra bitartean, hainbat selekzio arituko da lehian Gernika-Lumoko Jai Alai pilotalekuan, euskal selekzioa tartean. “Historikoa” da hori, txapelketaren antolatzaileek adierazi duten moduan, euskal selekzioak aurrenekoz... [+]


2025-06-02 | ARGIA
Bioterra azoka egingo dute asteburuan Irunen, “bizimodu ekologikoagoa eraikitzeko” topagunea

Ekainaren 6, 7 eta 8an Ficoba produktu eta zerbitzu ekologikoz beteko dute, “jasangarritasunarekiko konpromisoa” dutela ziurtatu duten 117 enpresak. Azokaz gain, egitarau oparoa prestatu dute, eta hainbat tailer eta hitzaldi egongo dira, baita bizikleten bigarren... [+]


Palestinako egunerokotasun odoltsua irudikatu dute ehunka pertsonek Alderdi Ederren

Gernika-Palestina herri ekimenak antolatuta, Palestinako egunerokotasun odoltsua irudikatu dute gaur eguerdian Alderdi Ederren. Gorputzak goitik behera izara zuriz estalita, lurrean etzan dira ehunka lagun, Palestinan egunero bizi duten egoera lazgarriari erreferentzia eginaz.


Txosnak Euskal Herriko ondare inmaterial izendatzeko sinadura bilketa bat abiatu dute

Euskal Herriko hainbat txosna eta jai batzordek deituta, elkarretaratzea egin dute larunbatean Bilboko Miribilla auzoan. Azpimarratu dute txosnak ez direla "edariak zerbitzatzeko barra hutsak", jai herrikoien "bihotza" baizik. Horregatik, Txosnak. Gureak, denonak... [+]


Isil gaitezen, une batez bada ere

Osasun etxeko telefono deiaren itxaronaldian, supermerkatuko korridoreetan, kiroldegiko aldageletan... Isilune izan daitezkeen uneak soinuz betetzen ditugu. Zergatik, zertarako? Isiltasunak urduritzen gaitu? Sor diezazkiguken barne gogoetengatik?

Zortzigarren saioa, eta... [+]


Arrazakeriaren eta pobreziaren aurrean “ardura” hartu eta erreminta berriak garatzera deitu du Gasteiz Anitzak

Dozenaka eragilek babestutako agerraldi jendetsuan, kezka agertu du auzoetan mezu xenofobo eta baztertzaileak indartzen ari direlako herritarren artean. Herrigintzak “zailtasun eta erreminta falta handia” duela uste dute, baina gatazkei elkartasunetik eta saretuz... [+]


10.000 lagun baino gehiago elkartu dira Irunen, osasun zerbitzuan murrizketak salatzeko

Aspaldian Irunen ikusi den manifestaziorik jendetsuenetakoa izan da larunbatekoa, Bidasoako ospitaleko zerbitzuak desegitearen aurka. Besteak beste, larrialdi pediatrikoak, haur eta gazteentzako psikiatria zerbitzua eta urologia ezabatu dituzte, eta agerikoak dira ondorioak... [+]


Correos enpresa publikoko langileak, Axa aseguru pribatuen komertzial bilakatuta

Correosen bidalketa zerbitzuan "kaosa" eta "kolapsoa" nagusi den bitartean, enpresa publikoak Axa aseguru etxearekin akordio bat iragarri berri du. Ekainaren 1erako, Correosek Espainiako Estatu osoan dituen 800 bulegoetan Axaren aseguruak egin ahal izango dituzte... [+]


Eguneraketa berriak daude