...ETA ORAIN GIZAKIA ZOROAREN PARE

Gaitza Europa osora zabaldu denean benetako neurriak hartzen ari direla dirudi. Urtarriletik aurrera animali pentsuak debekatuko dituzte. Baina inork ez daki alferrik galdu den denbora honetan gaixotasunak sortutako ondorioak zenbaterainokoak diren. Gainera, okerrena etortzeke dagoela uste da.
1994an kutsatutako gizakien lehen kasuak agertu ziren. Creutzfeldt-Jakob-en gaitza, ordura arte nagusiek bakarrik jasan zezaketen gaixotasun degeneratibo eta hereditarioa gazteengan agertzen hasi zen. Espezien arteko zorigaitzeko katea amaitu zen: ardien "scrapie"tik, Behien Entzefalopatia Espongiformera, eta honetatik gizakien Creutzfeldt-Jakob-en gaitz berrira. Zientifikoek berehala gaixotasun berria behi zoroekin lotu zuten bitartean, 1995ean lehen heriotzak gertatu ziren, batez ere Britainia Handian.
Sendatu ezineko gaitz hilkorra da eta gaitza harrapatu eta bost, hamar edo urte gehiagora ager daiteke. Pentsuen debekuaren ostean jango duguna egoera onean egongo den ala ez, ez da kezka nagusia, duela bost urteko hanburgesa hura edo iazko txuletatzarra kutsatuta ote zeuden ala ez baizik.

Gaixotasuna sortzen duen agente kutsakorra ez da birus edo bakteria bat, "prioi" misteriotsu eta heterodoxoa baizik. Honek hiltegietako ohiko desinfekzio metodo guztiak baino indar handiagoa du eta horregatik, haragi zati batetik bestera igaro daiteke. Gizakiaren organismoan ez du inolako erreakzio inmunologikorik sortzen eta beraz, ezin da odolean antzeman.
Prioia nerbio sistemara heldu eta zabaltzen hasten denean ez dago berau geratuko duen ezer. Gaitza sabeletik gorputz osora nerbio sistema hau erabiliz hedatzen da, proteina arruntak eraldatuz, motelago hasieran eta gero eta azkarrago denborak aurrera egin ahala. Biktimaren garuna bizitzarik gabeko belaki masa bihurtzen da eta ondoren, heriotza datorkio.

Gizakiengan gaixotasun honek dituen lehen sintometako asko, "Human BSE Foundation"aren arabera, Alzheimerrarenak edo beste gaitz neurologiko batzuenak bezalakoak izan daitezke, hala nola, memoria hutsuneak, ordura arteko gizarte aktibitateak baztertzea, norbere itxuran interesa galtzea, umore aldaketa nabariak, solasteko zailtasuna... Hortik aurrera oreka galtzea edota haluzinazioak etor daitezke, lo egiteko gogo handia, ezpain, begi eta buruaren mugimendu dardarakor inkontzienteak, ingurukoak ez ezagutzea... Gaixotasunaren azken fasean, jateko eta edateko ezintasuna dator, koma antzeko egoeran. Hemendik aurrera, artifizialki elikatuz, bizitza luza daiteke, baina, orokorrean, biktimaren heriotza lehen sintometatik 18 bat hilabetera heltzen da, nahiz eta kasu batzuetan geroago gertatu. Gaixotasuna gizakien artean ez da eguneroko harremanetan kutsatzen eta horrelako kasu bat soilik odola edo organoak emanez gerta daiteke. Oinazeari dagokionez, sufrimendu psikologikoa fisikoa baino askoz larriagoa da.
Stephen Churchill, 19 urteko mutila, lehen biktima izan zen 1995ean, baina jadanik "Behi Zoroen Gaitzak" 80 heriotza inguru ekarri ditu, ia guztiak Britainia Handian. Gaitza daukatenak eta gaixo ez daudela uste dutenak berriz, asko dira, eta hori da larriena. Askotan gertatzen den bezala, oraingoan ere iraganak etorkizuna baldintzatuko du.

JEAN MARIE OÇAFRAIN: "BEHI EROA LABORANTXA INDUSTRIALAREN KENKA TXARRAREN ERAKUSLEA DA"
Behi hazkuntzak ezagutu duen krisarik haundiena iragaiten ari da mementoan. Berriz ere laborariak hunkituak izanen dira, dirua galduko dute eta batzu desgertuko dira, ofizioa utziko dute. Bainan okerrena da haragi janez jendeak pozoinatzen ahal direla. Laborantxa arrunt gaizki doala krisa hunek zinez erakusten dauku.
Badu orain 20 urte laborantxa politika berdina daukagula. Hots laborantxa industriala bultzatzen duena, beti eta kabale gehiagorekin, ekoizpen gehiagorekin eta prezioak apalekin. Laborariak ez du hauturik, jarraitu behar du bizitzeko mozkinaren ateratzeko.
Behi haragi krisak erakusten du ere laborariak ez direla hobendun. Lehenik bazka saltzaileek ez dute sekula argiki idazten nola egiten diren bazkak, zer motako produktoak nahasiak diren, etab. Nola pentsa daiteke bakarrik belar jalea den behi bati haragia (kabale irinak) janaraztea? Eta gaur, jitez aldatuz egin produktoak (transgenikoak) nola onartu ez dakigularik zoin den irriskua?
Laborantxa industrialak bertze kalteak ekartzen ahal ditu, edozoin sailetan. Laborariek eta gizarteak bertze laborantxa galdegin behar dugu : laborantxa iraunkorra. Kalitateko ekoizpenak egin, etxalde ttipi eta artekoak bizirik atxikiz, ura eta ingurumena zainduz, gizarte osoaren galdea delakotz.
Euskal Herrian laborantxa hori badago. Kalitateko haragia egiten dugu bainan guri dagon ekoizpen horren ezagutaraztea sor marka (jatorrizko izendura) edo kalitate ezaugarri bati esker.


Azkenak
Dela klima aldaketa, dela Ukrainako gerra, arrakalatu egin da Artikoko bake neurtua

Artikoari begira jarri eta XXI. mendeko erronka eta arazo handienez hitz egiten bukatzen dugu aski fite: geopolitika, edo hobeki erran gerlak eta klima larrialdia. Horretaz kontziente, Artikoko Batzarraren baitan egin ahala eraikitzaile eta bakezale izateko jarrera izan dute... [+]


Etorkizunean ere mendien alde

Orain dela hogei bat urte izandako mehatxuak datoz Gipuzkoako mendietara berriro ere, eta ez nolanahiko neurrian, gainera; tamaina eta kantitate handiagoan baizik. Proiektuok –bakarren bat jadanik eraikia; Zubietako erraustegia, kasu– landa-eremuan edota mendian dute... [+]


Migratzaileei hizkuntza harrera egiteko jardunaldiak egingo dituzte Gasteizen

Urriaren 10 eta 11n Gasteizko Europa Jauregian egingo dira Euskalgintzaren Kontseiluak eta Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak lankidetzan urtero antolatzen dituzten jardunaldiak.


Iruñeko Ezpala tabernari eraso egin zioten Boixos Nois taldeko ultren kontrako akusazioa artxibatu du epaileak

Iturramako taberna herritarrari eraso egin zioten egunean bertan Iruñean ziren arren, salatutakoan parte hartu zutenik ezin dela frogatu dio epaileak. 2022ko azaroan Ezpala taberna txikitu eta bertan ziren bezeroak jipoitu zituzten Bartzelonako ultrek.


2024-09-26 | ARGIA
Realeko entrenatzaileak euskaraz jarraitu zuen, zenbait kazetari frantziar kexatu arren

Realeko futbol taldeko entrenatzaile Imanol Alguacilek, Nizan, Europako Ligako partiduaren aurretik eskainitako prentsaurrekoan euskarazko hedabideei euskaraz erantzuten ari zela, hainbat kazetariren kexa entzun behar izan du. Duela astebete antzeko egoera gertatu zen... [+]


EH Bilduk, EAJk eta PSE-EEk akordioa adostu dute Osakidetzako lan eskaintzen eredua berrikusteko

Osakidetzako lan eskaintza publikoen eredua "berrikustea" eta kontsolidazio prozesuak "bukatzea" galdatzen duen ekimen parlamentarioa adostu dute hiru alderdiek.


2024-09-26 | Eneko Atxa Landa
Donostiako Zinemaldia 6. eguna
Por donde pasa el silencio


Greba arrakastatsua Nafarroako Hezkuntza Publikoan

Nafarroan hezkuntza publikoko milaka irakasle greba egitera daude deituta ostegun honetan eta mobilizazio ugari iragarri dituzte sindikatuek. Ratioen jaitsiera, plantillak egonkortu eta gainzama arintzea eskatzen dute, besteak beste: "Gobernuari dagokio hezkuntza publikoa... [+]


2024-09-26 | Euskal Irratiak
Baionako Ospitaleko ehunka langile mobilizatu dira lan-ordutegien berrantolaketaren kontra

Euskal Kostaldeko ospitaleko zuzendaritzak aurkeztu duen lan denboraren berrantolaketa proiektuaren salatzeko, intersindikalak mobilizaziorako deia egin zuen asteartean. Berrantolaketa proiektu horrek 2002an sortutako hitzarmena hausten duela diote sindikatuek, besteak beste RTT... [+]


2024-09-26 | Gedar
Ertzain bat Desokuparen parte dela argitaratu dute

Otavio da Silva ertzaina irakasle aritzen da Desokupan, eta emakume gisa dago erregistratuta. Bestalde, badirudi udan bere bikotekidea erailtzen saiatu zen ertzaina ez dutela Poliziatik bota.


Gaza iparraldeko zibil guztiak kanporatzea aztertzen ari da Netanyahu, begirada Libanon jarrita dagoela baliatuta

“Zonalde militar itxia” bilakatuko litzateke Gaza iparraldea, eta palestinar zibil guztiak kanporatzea ekarriko luke. Astebetean joaten ez diren guztiak helburu militar gisa hartu eta hil egingo lituzkete, planaren arabera.


Armen salmenta sekretupean mantentzeko akordioa daukate Israel eta Espainiaren artean

José Luis Zapatero Espainiako presidente zela hasi ziren akordioa lantzen 2011n eta 2014an gauzatu zuten Espainiako Mariano Rajoy eta Israelgo Shimon Peres presidenteek. Publico komunikabideak eman du akordio horren berri.


Sail Ofiziala. 6.eguna
Ihes egin heriotzari, aurrerantz

Izaten da, tarteka, dena loturik dagoenaren sentsazioa. Denetarik-edo ikusteko aukera izanen da Zinemaldian, baita Sail Ofizialean ere, marko baten pean betiere. Ikusi ditugu umore ukitudun batzuk, negarra eragiterainoko dramak, suspenseak, dokumental tankerakoak, baita... [+]


Eguneraketa berriak daude