SORGINDUKO GAITUEN BAILARA

  • Mariren lurretara itzuli gara, hots, Anbotok barrenean hartzen duen Atxondo-Elorrioko bailara idilikora. Idilikoa Atxondoko zatian, Axpe eta Arrazolako etxe multzoak ezinhobe egokitzen zaizkiolako Anbotopeko paisaje harritsu bezain berdeari. Baina idilikoa Elorrio aldean ere bai, toki gutxitan aurkituko baitugu hainbeste monumentu eder, historiko eta misteriotsu. Elizak, jauregi, baseliza, gurutze eta armarri ugari zutik da oraindik, eta gure jakinmina aseko dute. Marik bazekien non bizi.

2000ko azaroaren 26an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Durango-Elorrio errepidean eskuinera, segituan Atxondoko bailara idilikoaren kartela ikusiko dugu eta 1,5 kilometro barru udalerri zoragarri honen erdigunean sartuko gara, Apatamonasterion alegia. Bertan San Pedro parrokia eta jauregi-dorretxea bisita ditzakegu.
Eskuinerantz joko dugu, Marzana, Axpe, Santiago eta Arrazola auzune ederrak bisitatu asmoz. Kilometro batera dugun bidegurutzearen atzean Marzana etxe multzoa aurkituko dugu, Axperekin batera auzo bakarra osatzen duena. Marzanan aipagarriena San Martin parroki ederra da, atxikirik duen Marzana armarridun kanpandorrearekin.
Aipatutako bidegurutzera itzuli eta Axpera abiatuko gara. Kilometro bat eginda iritsiko gara. Axpe auzo gogoangarrian ezker-zuzeneko errepidetik jarraituko dugu. Axpeko San Joan Bataiatzailearen parrokiak atalde zorrotza erakusten du, oso beheratutako arku batekin. Orokorrean, isabeldar eta platereskoaren arteko lana da.
Bi kilometrotan Santiago etxe multzora iritsi, eta bertako bidegurutzean eskumara joko dugu, bihurgune luze baten ostean Anboto izugarriaren magalean aurkituko dugun Arrazola atseginera iristeko. Kokagune zoragarri honetako eraikinen artean San Migel parrokia nabarmenduko dugu, 1510ean ermita baten gainean nabe bakarrean eraikia.
Bailara zoragarri honetatik irtenez, Apatamonasterion Elorriorako bidea hartuko dugu. Ondare historiko-artistiko oso aberatsa erakusgai duen Elorrion pare bat kilometrotan sartuko gara, eta erdigunea harrapatuko dugu. Hortik aurrera osotasun monumental izugarria eratzen duten elizak, jauregiak, gurutzeak... bata bestearen atzetik etorriko dira.
Horien artean hilerria. Argiñeta hilerri misteriotsura iristeko, plazaren atzealdera ailegatu eta gorantz hasten den errepideari jarraitu. Kilometro batera dagoen bihurgune handi batean ezkerrera eginez (aparkatzeko lekutxo bat dago) bisigodoen garaiko hilobi harrigarriak dauden ermita topatuko dugu.


ELORRIO

Elorrioko Hiria Bizkaian izendatu zen (1964an) lehenengo Osotasun Monumental Historiko-Artistikoa da, eta horretarako arrazoiak soberan ditu: Bizkaiko zaindari den San Balentinen sorterria, bi parrokia, Erdi Aroko hilerri bat, 20 bat jauregi eder, bederatzi gurutze artistiko, 69 armarri eta beste zenbait monumentu ditu. Horiek guztiek, hiri ezin ederrago eta ezinbestez bisitatu beharreko lekua bihurtzen dute.

Historia
Hiria Don Tello Kondeak, Bizkaiko Jauna zenak, 1356an fundatu zuen, Etxebarriako San Agustin elizatearen lurretan. Harresiz inguratu zuten, gipuzkoarren erasoei eta sendien arteko gudei aurre egiteko. Bere historia luzean pertsonaia garrantzitsu bat baino gehiago sortu du, eta horren ondorioa ikusgai dugun jauregi-bilduma zabala. Garrantzitsuena San Balentin Berriotxoakoa da. 1827an Arriola jauregian jaio eta Santa Ana komentuan eliz-mutil izan ostean, Filipinak eta Vietnam aldean misiolari eta apezpiku izan zen, 1861ean harrapatu eta lepoa moztu zioten arte. 1905etik beato, 1988an santu bihurtu zen.

Ikustekoak
Gernikako Arbola plaza atseginean alde batean arkupedun udaletxea dago, aurrealdean bi armarri eta Bibliatik ateratako bi esaldi dituela eta beste aldean Sortzez Garbiaren basilika dago. 1506an amaitutako basilika honen aurrealdean Berpizkundeko estiloa eta estilo gotikoa nabaritzen dira. Barrualdean urreztaturiko erretaula nagusia, eta San Balentinen aldarea, ekialdeko estiloan marmolez egina nabarmentzen dira. Basilikako elizpe zabaletatik Elizburu kaleko etxe lerrokatuen irudi polita dugu.
Plazan bertan, elizaren alboan Arabio-Beitia jauregia dago. Honen alboko Don Tello kalean ezkerrera, Arezpakotxaga jauregiari atxikia, Don Tello Ate almenaduna dugu, harresietatik geratzen den bakarra.
Ezkerrera egin eta bidegurutzera ailegatuz, eskuinerantz Durangorako bidea hartuz San Agustin Etxebarriakoa parrokiara (XV. mendeko euskal neogotikoa; erretaula platereskoa eta kanpandorre barrokoa) hurbil gaitezke, tartean Iturbe eta Larrañaga jauregiak, San Fausto ermita eta Gurutzebarri gurutzea pasatuz.
Beste aukera bidegurutzean ezkerrera egin eta Elizburu kalea jarraitzea da. Segituan Berpizkundeko Santa Ana gurutze ederraren, atzean duen Arezpakotxaga-Askarraga jauregiaren eta honen parean dagoen Santa Ana monastegiaren (San Balentinen estatua eta museoa) artean pasako gara.
Ezkerrean eliza (kanpandorre ederrarekin) igaro ostean, eskuinean Iturri eta Larreategi jauregiak ditugu, eta harantzago, eskuinean baita ere, Olazabal jauregi oso ederra. Honen pareko bidegurutzean Elorrioko perletako bat dugu: 1522an eraiki zen Gurutziaga gurutze gotikoa. Bizkaian ez dago antzeko lan ederrik.
Gurutzea inguratuz, eskuineko Arkitekto Kapelasteki kalea hartuko dugu, lehenbizi San Juan gurutzea eta harantzago Urkizu jauregi ezin dotoreagoa behatu asmoz (ohar zaitezte ertzetako pinakuluetan).

Itzuleran, azken gurutzea ezkerrean utziz, San Juan kaletik Otsa-Goikoa eta alboko Ugalde jauregiak igaro eta berriz ere plazaraino eramango gaituen eskuineko Balentin Berriotxoakoa kalea hartuko dugu. Kale galant honetan, oraindik ere Lekerika-Otsa, Altzerreka, Ibarguen-Urkizu, Urkizu-Iturbe, Arriola, Untzeta eta Urkizu jauregiak izango ditugu ikusgai.
Argiñetako Nekropolia
San Adrian ermitaren aurrean, eta ferra antzera antolatuta, lekuari misterio kutsua eta zer pentsatua ematen dion antzinako hilobi multzo harrigarri eta bitxia dago. Hareharriz egindako 23 hilobiak (horietako bat bikoitza) antza denez bisigodoen garaikoak dira, seguraski arabiarrengandik iheska etorritako bisigodo nobleenak.
Sarkofago bakoitzaren gainean erditriangeluar itxurako estali bana daukate, eta zakar landuak dira. Harriaren gainean IX. mendeko latinezko inskripzioak dituzte. Multzo honetaz gain, kristo aurreko bost hilarri ere badira.
INFORMAZIO PRAKTIKOA
ATXONDO

Udaletxea:
Foruen Plaza 1.94- 682 10 09.

Mediku-Kontsultategia:
Foruen Plaza 2.94- 682 10 00.

Botika:
Bengoa- Jose Antonio Agirre Etorb. 1.
94- 658 20 97.

Bankuak:
BBK- Jose Antonio Agirre Lekube Etorbidea

11.Kotxe-tailerra: Carrocerias Atxondo- Bentaberri 4. % 94- 623 18 96.
Jatorduan:
Etxebarri Erretegia- San Joan Plaza 1 (Axpe).
Makatzeta Jatetxea- Arrazola auzoa z/g.

Jan eta lo egiteko:
***Hotel Mendigoikoa- San Joan auzoa 33 (Axpe). 94- 682 08 33.
Lo egiteko:
Imitte-Etxebarria Nekazal Etxea- Imitte-Etxebarria (Axpe) 94- 623 16 59. Logela bikoitza 6.000 pzta.

ELORRIO

Turismo Bulegoa:
Niceto Urkizu 11. 94- 682 01 64.

Udaletxea:
94- 658 27 12.

Udaltzaingoa:
94- 682 02 18.

Ertzaintza:
94- 444 14 44.

Osasun-zentrua:
Esteibarlanda 10. % 94- 658 27 00.

Botikak:
- C. Jimenez- Erreka 6. 94- 682 03 04
- R. Balenciaga- Berriotxoa 6. % 94- 682 09 84.

Bankuak:
- BBVA eta Lan Kide Aurrezkia- Balentin Berrio-Otxoa kalean.

Kotxe-Tailerrak:
- Auto-Reparaciones Victor (Renault)- Urkizuaran 17. 94- 682 00 37.
- Autos Elorrio (Ford)- Betsaide 9. 94- 658 30 60.
- Talleres Anaiak (garabia-Nissan)- Betsaide 1. 94- 658 21 32.
- Urkilan (Opel)- Urkizuaran 39. 94- 682 02 30.

Jatorduan:
- Katxarro Sagardotegia- San Fausto 25.
- Lejarazu Jatetxea- Urarka 10.
- Narru Jatetxea- San Agustin auzoa 10.
- Niko Jatetxea- Pl./ Gernikako Arbola 4.

Jan eta lo egiteko:
- ***Hotel Villa de Elorrio- San Agustin auzoa.
94- 623 15 55. Logela bikoitza 14.000 pzta.
- Arabio Azpikoa Nekazal Etxea- Arabio auzoa 8. 94- 658 33 42. Logela bikoitza 4.000-4.500 pzta.
Lo egiteko:
- Galartza Barrena Nekazal Etxea- Zenita auzoa 1. % 94- 658 27 07. Logela bikoitza 5.000 pzta.
- Berriolope Nekazal Etxea- Barrio auzoa 10. 94- 682 06 40. Logela bikoitza 5.500 pzta
- Nerea Ostatua- San Pio X 34. % 94- 682 04 86 / 658 27 55.


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude