NOLA ESATEN ZAIO EUSKARAZ BOROBIL POTXOLO HORRI?

  • Zientzian eta beste esparruetan terminoen euskarazko baliokideak erabakitzerakoan eztabaida ugari piztu ohi da. Oraingoan Internet alorreko zenbait hitz hartu ditugu erabilera hedatuenak zein diren jakitearren. @ dugu zeinurik bereziena, axeri-buztana deitu dute batzuk.

2000ko irailaren 24an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Internet gizarteratzen ari da pixkanaka eta, ondorioz, hizkuntza normalizazioan aurrera egiteko, terminologia berezitua sortzen ari da euskaraz. Dagoeneko euskarak Interneten bere lekutxoa egin du. Sarean euskal bilatzaileak, aldizkari eta egunkariak, testuak eta orrialde pertsonalak aurki ditzakegu. Baina zein hizkera eta terminologia erabiltzen da? Oraindik ez da gai honen inguruan ezer finkorik erabaki, ez dago eredugarri den hizkera bateraturik. Erakunde ofizialek ez dute baliagarri izan daitekeen erabakirik hartu, hori dela eta, sareko erabiltzaile bakoitzak irizpide propioa jarraitzen du.
Euskaraz zein termino erabiltzen diren jakitearren, Internetekin lanean dabiltzan erakunde eta adituekin hitz egin dugu. Hauek ere ez dira guztiz ados jartzen. EIZIE, Elhuyar eta UZEIk adierazi digutenez, Windows 98 eta Explorer 5 programak itzultzean sortu zen euskarazko materialik gehien. Erakunde hauek hizkuntza bera erabiltzeko ados jarri eta zerrenda bateratu bat sortu zuten. Informazio hori glosategi batean datza, aipatu programetan erabiltzen diren ingeles-euskara hitz zerrendan, baina ez da ofiziala. Ildo horretatik, UZEIk aurten egitekoa du Internet hiztegia.
Gehien erabiltzen diren terminoen artean bi multzo bereiz daitezke. Batetik, guztiek erabilera eta izen bera eman dieten hitzak aurki ditzakegu. Eta bestetik, itzulpen ezberdina jaso dutenak eta erabilera bateratua ez dutenak ditugu.
Lehen multzoan net sar daiteke, orokorrean sarea gisa arazorik gabe itzultzen baita. Webpage eta website hitzen kasuan ere itzulpenak literalak dira, web orri eta web gune. Sarean nabigatu egiten dugu informazioa aurkitzeko asmoz eta bilatzaileak oso lagungarri zaizkigu lan horretan. Zerbitzu hauetako askotan chat eta news group-en eskaintzak aurki ditzakegu eta kasu hauetan UZEIk berriketa eta berri-talde itzulpenak hobetsi ditu. Browser hitzaren kasua, aldiz, ez da hain sinplea. Izan ere, Netscape Navigator eta Internet Explorer-en izendapen orokorra den honek programaren araberako itzulpena jasotzen du. Netscape-en kasuan nabigatzaile erabiltzen da eta bigarrenarenean, berriz, esploratzaile. Hala ere, arakatzaile izendapen orokortzat har daiteke.
Bigarren taldeko hitzekin hasten dira duda-mudak. Sign up, esaterako, UZEIk sinatu gisa itzuli duen arren, ez dago erabakiarekin asmatu duenentz ziur. Link hitzarekin ere bertsu gertatu da: terminologia zentroak esteka hobetsi badu ere, lotura da jende artean gehiago zabaldu dena. Eztabaida gehiago sortzen duten hitzen multzoan barneratuz gero, download aurki dezakegu bertan. UZEIk eta Elhuyarrek Windows eta Explorer itzultzeko zerrenda bateratua egin zuten mementoan behera kargatu erabili zuten, baina badirudi itzulpen honek ez duela harrera onik izan. Jaitsi, aldiz, gero eta gehiago erabiltzen da eta baliteke horregatik egokiena izatea. Download-en esanahia datuak edo programak sarearen bidez zerbitzari edo ordenagailu nagusitik ordenagailu pertsonalera kopiatzearena da. Aurkakoa ere egin daiteke, hau da, ordenagailu pertsonaletik zerbitzarira datuak edo programak kopiatu. Kasu honetan, UZEIk gora kargatu hobetsi du upload adierazteko. Baina jaitsi onartuz gero, jaso izango litzateke adiera egokia. Beste aukera bat ere badago, arruntagoa: hartu. Hori ulergarriagoa izan arren, erabilera mugatua du.
E-mail eta @-ren kasuan ere bada hainbat ika-mika. Lehenari dagokionez, posta elektronikoa da baliokide zabalduena. UZEIko informatika arduraduna den Lore Azkaratek adierazi digunez, "eztabaida luzea izan da e-posta onartu behar den ala ez. Bisita txartel eta horrelakotan UZEIk e-mail mantentzen du, bestela, p.e. jarriko bagenu euskaldunok bakarrik ulertuko genukeelako. Zenbaiten iritziz kendu ere egin daiteke, helbide elektronikoak azalpenik ez duelako behar". E-mail-ek mezuaren esanahia hartzen duenean, aldiz, mezu elektronikoa edo mezu erabiltzen du UZEIk, mezu soila testuinguruaren arabera nahasgarria gerta daitekeela kontuan izanik.
Hitz honen inguruan Javier Diaz Noci EHUko irakaslearen iritzia ere jaso dugu. Bere hitzetan, "baten batek erabaki izan du, bere kabuz eta jarraitzaileren baten laguntzaz, ingelesez bezala hainbat izenen aurrean "e" atzizkia jartzea, hala nola e-posta. Nik ez dut uste bide zuzena denik. Euskaraz, gaztelaniaz bezala, eta zenbait salbuespen kenduta, adjektiboak izenen ondoren jartzen dira, eta edozein kasutan posta-e izango litzateke. Moda honi jarraituz, ziurrenik laster hedatuko dira e-komertzio, e-merkataritza eta abar". Diaz Nociren aburuz, aldizkari elektronikoak, merkataritza elektronikoa eta abar lirateke baliakide egokiak.
Diaz Nocik arrobaren kasuan jende guztiak, salbuespenik gabe, arroba erabiltzen duela dio. Lore Azkarate ere ados dago: "Normalean arroba esaten dugu, baina jendeak ez du idatzita ikusi nahi. Hainbat proposamen egin izan dira: arroba, arroa (euskarazko forma txukunagoa), at, kanpo, txiribita, axeri-buztan, barraskilo... baina ez zen ezer erabaki". Arroba hitzak duen abantaila da euskaldun gehienok erraz ulertzeko modukoa dela baina etsai ugari ditu, Azkaratek adierazi duenez.

Azken erabakia Euskaltzaindiarena izango bada ere, badirudi erabilerak finkatuko dituela terminoak

Azkenak
Bizkaiko Golkoa ia bi aldiz azkarrago ari da berotzen munduko batez bestekoa baino

Naturklima fundazioak kaleratutako Itsasoko eta kostako txostena-k argitara eman ditu klima aldaketa euskal kostaldean izaten ari den ondorioak: Bizkaiko Golkoko uren tenperatuta 0,22 gradu igo da hamarkada bakoitzean, 1981tik 2023ra, munduko uren tenperaturen batez besteko... [+]


Protesta egingo dute Los 40 Summer Live jaialdiaren aurka, Zarautzen

Beste urte batez Los 40 Summer Live jaialdia ospatuko dute Zarautzen, eta horren kontra agertu dira herriko hainbat eragile, haien ustez, garrantzi handiagoa ematen zaiolako ekitaldi horri herriko jaiei baino: "Argi erakusten du gure herrian zeinentzat dauden erraztasunak... [+]


Azterketa %90ek suspenditu dute eta Zupiriak esan du: “Ertzain izateko ikasi egin behar da”

3.600 pertsona aurkeztu dira ertzain edo udaltzain izateko lan eskaintza publikoko deialdira, eta 2.800 hautagaiek ez dute proba psikosoziala edota atal teorikoa gainditu. Segurtasun sailburuak defendatu egin du Polizia izateko "exijentzia maila".


CAF-Elhuyar sariak etetea erabaki dute, “baldintza egokirik” ez daudela arrazoituta

Zientzia-dibulgazioa saritzeko erreferentziazko sariak izan dira CAF-Elhuyarrekoak. Antolatzaileek 31. edizioa martxan zegoela etetea erabaki dute, "sariketa behar bezala egiteko baldintzarik ez dagoelako".


Nila Heredia
“Evo Moralesek ingurune toxikoa du, eta ezinbestekotzat jo du bere burua”

Boliviako ezkerreko militante historikoa da Nila Heredia, bi aldiz Evo Moralesen Osasun ministro izandakoa. Abuztuan hauteskunde orokorrak izango dituzte, eta herrialdearen egoera politikoa aztertu du elkarrizketa honetan.


Guggenheim Urdaibai Stop plataformak museoaren proiektua bertan behera uzteko eskatu die instituzioei

Joan den astean aurkeztu ziren proiektuaren inguruko entzuketa prozesuaren emaitzak, eta Guggenheim Urdaibai egitearen kontrako iritziak gailendu ziren. Busturialdearen beharrei "arduraz" erantzutea exijitu die plataformak, eta proiektuaren inguruko informazio eta... [+]


Indarkeria matxista gisa ikertzen ari dira 78 urteko emakumearen hilketa, Zizur Nagusian

Emakumea hilda aurkitu dute bere etxean. Senarrak, 85 urteko gizonak, emakumearen heriotzaren berri eman du, Polizia bertaratu denean diskurtso inkoherentea zuela ohartu eta atxilotu egin dute. 


Konfrontaziora pasatzeko garaia da

Euskararen normalizazioaren motorrak herri dinamikara bueltatu behar du aurrera egin nahi badugu


2025-07-30 | Sukar Horia
Dominatzaile pobreak

Bolo-bolo dabiltza gugandik zenbait kilometrotara gertatutako pogromoak, hamarkada luzetan −mendez mende− zilegituriko arrazismoa oinarri dutenak. Palestinan, Torre Pachecon eta Hernanin, arazoa antzekoegia da, intentsitate ezberdinez bada ere. Moroak dira behe-laino... [+]


Barkamena inprimatzen eta saltzen

Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi  Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]


Migrazioei buruzko jarrerak gurean

Diskurtso erreakzionarioen gorakadaz ari gara azken urteetan. Dela migrazioei buruz, dela feminismoa, euskara eta abarri buruz. Testuinguru horretan, garrantzitsua iruditzen zait jarrera erreakzionarioak edota migrazioei buruzkoak aztertzeko ez gelditzea titularretan, eta gaiari... [+]


Euskarak Euskal Herria behar du

Euskararen balizko etorkizunari buruzko ikerketa bat ezagutzera eman da berriki, eta zalaparta eragin du bertan irudikatzen den paisaia beltzak. Asaldamendu hori auzitan jarriz abiatuko dut nire ekarpena. Zergatik da harrigarria datu hori? Zein mundutan bizi gara, gure egoeran... [+]


Ergelkeria

Liburuak hasi, utzi… begietatik garunera nagi doaz esaldiak, eta itzali ezin dudan tik-tak bat entzuten dut. Ikus-entzunezkoak pikatzen ari naiz.

Entzun dut burpee, eta Llados, eta body count, eta nahi duzulako zara pobrea, eta Milei, eta Thiel, eta unibertsitatea... [+]


2025-07-30 | Inma Errea Cleix
Kaka

Uda honetako erronka omen sare sozialetan: kaka egitea igerileku publikoetan. Ohikoak dira jokabide zikinak sare horietan, eta batzuek beren gorotz fisikoa libratzea, ororen begi-bistan eta eskura, honezkero gaina hartu digun zikinkeria digital erraldoia hezurmamitzea besterik... [+]


Eguneraketa berriak daude