Lanbro-laino trinkoz estalia esnatu da zerua gaurkoan eta ez dirudi altxatuko duenik. Ez, egun osoa ikusmira zabalez gozatu gabe pasa dugu eta konturatu ere egin gabe goitik behera blai uzten zaituen langar etengabe hori buruen gainean. Mendarora iritsi gara lehenik, egun gris eta goibel samar honetan. Herrian sartu eta Aranerreka edo Kilimon bailaran barneratzen den bidea utzita, Garagartza auzoan ezkerrerantz hartu eta maldan gora eta gora, mahaiez hornitutako atsedenleku bat errepide kaskar eta estuaren ezkerrean utziz, bihurgune batzuen ondoren Santakrutz izeneko lepora heldu gara. Bide nagusiari jarraituz beti, bidegurutzerik hartu gabe, Alkorta baserriarekin egin dugu topo azkenean, pinudi txiki bat pasa eta berehalaxe. Hemen bukatzen da kotxez egin daitekeen errepide zatia. Beraz, autoa bertan utzi eta prestatu beharrekoak prestatzeari ekin diogu. Baserriko zakurra, umeak atzetik korrika eta zalaparta bizian dituela, etorri zaigu segidan, gure hamaiketakoaren usainean nonbait... (465 metro).
Abiatu gara, gure pausoak zuzen-zuzenean baserriaren atarirantz zuzenduz, eta tunel moduko pasadizo bitxi baten azpitik baserriaren atzeko aldera agertu gara. Harri eta lurrezko pistatik oraingoan, eskuinera doana utzi eta malda leunean gora egin dugu. Alboko larrean euriari jaramonik egin gabe bazkan ari ziren behi eta idiskoak guri begira zeudela utzi ditugu atzean eta berehala heldu gara hormigoizko pista batek zeharkatzen duen lepo zabal batera. Ate batez itxita, bere izenak gogoraraziko digun bezala, lizarrez inguratutako etxea aurkitu dugu bertan, eta gure eskuinean Gaintxipia edo Gaintxipixaren gailurra. Belarrezko maldan gora ekin diogu eta ote eta garo artetik tontorraren punta harkaiztsua berehala hartu dugu honela. Bertan, gurutzedun buzoi bat eta idatzita, "Gaintxipiza, 603 m."
Bide jakinik gabe, baina leku garbian, beherantz abiatu gara laino artean ezkutatzen den Larraskandako lepoko bentaren bila. Bi lepo igaro beharko ditugu: Leizeta lehenik (461 metro) eta Txorikista ondoren (601 metro). Hemendik Otarre mendira iristea lortuko dugu azkenik. Otarre edo Otagarreren gailurra (662 metro) errepikagailu zatar batek itsusitzen du eta, noski, errepikagailurik ez da errepiderik gabe; beraz, mendi itxuragabetu honetatik behera asfalto gainetik egin dugu Larraskanda leporaino geratzen zitzaigun tartea (546 metro).
Larraskanda Gipuzkoako mendietako lepo estrategikoetako bat izanik, ez da gauza arraroa bertan benta bat kokatu izana. Bertatik pasa izan da, urte luzeetan zehar, Azpeitia eta Azkoitirako bidean eta bai Zestoa eta Zarautzera joateko ere, baserritar, saltzaile, zorroztaile, tratante, ijito eta bestelako jende mordoa. Belardi zabalez eta zuhaitz bakanez inguratua, baditu, gainera, beste baserri batzuk aldamenean, Larraskanda Goikoa eta Pagaolatza izenekoak, eta, behiak eta oiloak belarretan libre dabiltzan artean, gaur ere jendeak bisitatzen du leku baketsu hau, orain kotxez iristen gara baina.
Dena den, egun ez du orain dela hamarkada batzuk izango zuen bizitasunik. Garai batean erromeria egiten baitzen urtero, Bazko egunean, eta bentan bazkariak ere ematen zituzten. Izan ere, baserriaren atarian izan dugun solasaldian bertako etxekoandreak kontatu digunez, taberna duela hogeita hamar edo berrogei bat urte itxi zuten. Hala ere, familia baserrian, eta baserritik, bizi da egun. Larraskanda Goikoa, aldiz, bertako etxekoandre alarguna kalera bizitzera joan zenez geroztik, hutsik dago.
Larraskanda Deba, Mendaro eta Azkoitiren arteko mugan kokatuta egonda, badirudi lehenik salerosketa leku izan zela. Beti ere mugak interesgarriak baitziren produktuak prezio merkeagoetan erosi ahal izateko. Eta udal- eta probintzi-arantzelak desagertu zirenean bide eta bidegurutze nagusietan geldiune garrantzitsu izaten jarraitu zuten, ostatu edo taberna bihurturik.
Orain bertara iristen den errepidea 1985 inguruan egin zuten. Otarre mendiko errepikagailua zela eta, Telefonicak egin zuen errepidea. Bistan da, Larraskandako eta inguruan dituen baserrietako guztiak astoarekin gora eta behera ibiltzen zirela, Mendaro eta Azkoitira erosketak egitera joateko (bi orduko bidea izaten omen zen, gutxi gorabehera), edo Azpeitira azokara saltzera joateko. Batzuetan, Itziarko kamioilari bat ibiltzen omen zen inguruotako baserritarrak kamioian jaso eta azokara eramateko.
Baserriaren inguruan, Deba, Mendaro eta Azkoitia udalerrien arteko banaketa adierazten duen mugarria dago abereentzako putzu baten aldamenean, eta hantxe bertan, harlauza handiz egindako hesi berezi eta bitxia. Lau aurpegi ditu aipatu mugarriak: hegoaldera begira, "A" dauka idatzita, iparraldera "D", mendebalera "ME" eta laugarren aldea hutsik.
Honela, gure ibilerari amaiera inguru honetan emanik, etorri bidetik autora bueltatzea besterik ez zaigu geratzen orain, ea buelta egiterakoan behelaino gris eta busti honek mendi eder hauetako ikuspegia begiesten uzten digun...