HARREMAN BATEN ZATI BITXIAK

  • Hamaika autorek jorratutako perla bitxiak bildu ditu Antonio Ruiz Vegak lan batean: txistua, zezensuzkoa, baserria... Euskal Herrikoak dira berez. Baina liburuaren arabera, ez dira bakarrik hemengoak. Badirudi Sorian eta Gaztelan ere antzekoak aurki daitezkeela.

2000ko apirilaren 09an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Antonio Ruiz Vegak Soria eta Euskal Herriaren arteko harremanak aztertu eta liburu batean bildu ditu. "Las relaciones entre Soria y Euskadi" liburuan, historian zehar harreman horietaz idatzi duen hainbat idazleren aipamena egiten du, hizkuntza, historiografia, toponimia, mitologia, folklorea, jaiak, ohiturak, zuzenbidea eta erakundeak aztertuz.
Egileak dioenez, "betidanik anaiak izan diren bi herri horiek elkartu nahian" burutu du lan hau. Horretarako historian zehar gai honi buruz idatzi duten idazleen bilduma egin du, Juan Bautista de Erro y Azpirozetik, Sebastian Febrel eta Francisco Garcia Berlanga bitarte. Hitzaurrea berriz, Jose Luis Orella Deustuko Unibertsitateko katedradunak eta EHUko titularrak egin du.Aipatzen dituen berdintasunen artean izpiritu demokratikoa, erakundeak (hemengo eliz aurreetan inspiratu zirela dio), odola (O mota eta Rh faktorea), ile horia, jaiak eta kirolak (pilota, sokatira, aizkolariak, entzierroa, zezensuzkoa), paisajea, eta abar nabarmentzen ditu. Baina batez ere herri, mendi eta ibaien toponimo ugarietan oinarritzen da Ruiz Vega: Urbion, Larralde, Celaya, Garray, Garagueta, Chabarri, Aranzana, Ormaza, Erice edo Iruecha, adibidez. Aipatzen dituen beste toponimo askoren jatorri euskalduna ordea, ez da hain nabaria.Esan bezala, bere lana gai honi buruz beste idazle batzuek idatzitakoa biltzea izan da. Hala nola, Antonio Gomez Chico, erromatarren aurreko idatziak aztertu zituen Juan Bautista Erro y Azpiroz historialari andoaindarra, Juan de Perochegui, Nicolas Rabal, Benito Gaya Nuño, Rafael Garcia de Diego, Juan Bautista Merino Urrutia, Sebastian Febrel, Francisco Garcia Berlanga, Gervasio Martinez de Lera... Lan bitxi eta interesgarria burutu du Ruiz Vegak. Baina beharbada aipatutako toponimo askoren jatorria adituekin frogatzea komeniko litzateke.


HARREMANAREN BITXIKIERIAK.

Urbiongo aintzira Aralarko tontor garaienetatik ikus daiteke egun argietan. Bertan babestu ohi zen Mari jainkosa eta bertatik sorrarazten zituen ekaitzak, bere dohai bereziekin. Hala zioen Joxe Migel Barandiaranek idatzitako "Euskal Mitologia"n. Mari edo "Maya" (aitzinan esaten zen legez) "Villar de Maya" Soriako herrian ere ageri da. Hauxe da Soria eta Euskal Herriaren harreman estua frogatzen duten bitxikerietako bat. Baina beste hainbat bildu du liburuan Antonio Ruiz Vegak. Mitologiaz gain, folklorean, festetan eta ohituretan ere honelako hainbat ezaugarri topa daiteke. Ricardo de Apraiz arabarrak idatzitako artikulu batean jasotzen dira horietako batzuk. Numantziar Museoko zuzendari izandako honek sokamuturra eta "toro ensogado" delakoaren arteko lotura aipatzen zuen lehenengo. Azken hau berreskuratzen saiatu ziren Sorian 1949tik aurrera festetan. Ondoren zezensuzkoa eta Medinacelin egin ohi den "Toro jubilo" izeneko ohituraren arteko antzekotasuna azpimarratzen du.
Soriako Cascajosa probintziako parrokian aurkitutako instrumentu baten inguruan mintzatzen da ondoren. Topatutako musika tresna egurrezkoa zen eta hiru zulo zituen, euskal txistuak bezalaxe. Txistua aurkitu zenean, honen ondoan Felipe IV.aren txanpon bat aurkitu zuten, 1664ko datarekin. Dirudienez, XVII. mendean Sorian eta baita Gaztelan ere ezkerreko eskuarekin jotzen zen musika tresna bat zegoen. Honi laguntzeko danborra izaten zuten zintzilik txistulariek, Euskal Herrian egiten den legez. Musikaren ildotik, 5/8 ko erritmoa zortziko euskaldunaren erritmotzat hartua izan da beti. Dirudienez, ordea, Olmeda maisuak eginiko hainbat kantuk neurri bera du. Olmedak berak dioenez, Gaztelan eta baita Sorian ere "rueda"k dantzatzen dira, eta 5/8koa da hauen konpas zaharrena eta berezkoena.
Baserriak ere ba omen dira Sorian. Iparraldeko Pinareseko herrialdean euskal baserrien antzeko etxeak daudela dio José Tudelak, 1923an "La Voz de Soria"n idatzitako artikuluetan. Bertako klimak antza handia du Euskal Herrikoarekin eta ondorioz, etxeak egiteko harlandua eta egurra erabiltzen dituzte, Euskal Herrian bezala

"GAZTELAKO ERAKUNDEEK EUSKAL JATORRIA DUTE, GAZTELANIAKO HITZ ASKOK BZALA"
Liburu honen egileak kazetaritza ikasi zuen. TVE2ko "Negro sobre blanco" programan lan egiten du Antonio Ruiz Vegak, literatura aholkulari gisa eta "Abanco. Cosas de Soria" aldizkaria eta "Cuadernos de Etnología Soriana" aldizkaria zuzentzen ditu.

Nondik datorkizu interesa eta harremana Euskal Herriarekiko?
Gaztetan, 70eko hamarkadan, Soriako kartzelan euskal presoak zeuden. Aitak zuen liburu denda euskal presoen senitartekoen eta Francoren oposizioaren biltokia zen. Han ezagutu nuen Euskadiko jende asko. Baserriari eta Pirinioetako artzaintzari buruzko liburuak ekartzen zizkidaten, Lurdes Iriondo, Idoia eta Benito Lertxundiren diskoak, eta abar. Gero Euskal Herria ezagutu nuen.

Eta liburua egiteko asmoa?
Duela 10 urte Bilboko Numancia zentroan -Soriako etxea bezalakoa da- hitzaldi bat eman nuen Euskadi eta Soriaren arteko harremanei buruz. Geroztik sakon aztertu dut eta "Soria Semanal" aldizkarian artikuluak argitaratu ditut. Duela gutxi, Donostian Kutxaren egoitzan, hitzaldi bat eman nuen. Orain "Cosas de Soria" bilduman argitaratzeko aukera izan dut. Arrakasta handia izan du. Lehen edizioa agortu egin da eta bigarrena atera behar izan dugu. Jende asko ari zait deika datu eta iradokizun gehiago emanez. Gaia ez dago agortua eta beste liburu bat idaztea ez dut baztertzen.

Ondo ezagutzen al duzu Euskal Herria? Norekin alderatu dituzu aipatutako toponimoak?
Ez, oso gutxi ezagutzen dut. Soria bai, oso ondo ezagutzen dut. Liburuan aipatzen diren herri eta leku izen horiek ondo ezagutzen ditut. Beste idazleen aipamenen bilduma jaso dut nire liburuan. Euskarazko interpretazioa egiteko lagun euskaldunengana jo dut.

Kirol, ohitura eta jaien alorra ere ukitu duzu.
Bai, hor ere antzekotasun handiak daude. Horretaz liburu bat daukat eta oraintxe beste bat ari naiz prestatzen. Barraren jaurtiketa adibidez bi lekuetan ezagutu dut.

Erakunde mailan dauden antzekotasunak ere aipatu dituzu lan honetan.
Gaztelako nazionalistatzat dut nire burua. Alderdi historikoa ere jorratu dut. Euskal Herriko eta Kantabriako erakundeak -elizateak, merinaldeak, autogobernua, jaurerriak- Sorian eta Gaztelan islatu zirela aipatzen dut liburuan. Horiek ere euskal jatorria dute, gaztelaniako hitz asko bezala


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Eguneraketa berriak daude