HARREMAN BATEN ZATI BITXIAK

  • Hamaika autorek jorratutako perla bitxiak bildu ditu Antonio Ruiz Vegak lan batean: txistua, zezensuzkoa, baserria... Euskal Herrikoak dira berez. Baina liburuaren arabera, ez dira bakarrik hemengoak. Badirudi Sorian eta Gaztelan ere antzekoak aurki daitezkeela.

2000ko apirilaren 09an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Antonio Ruiz Vegak Soria eta Euskal Herriaren arteko harremanak aztertu eta liburu batean bildu ditu. "Las relaciones entre Soria y Euskadi" liburuan, historian zehar harreman horietaz idatzi duen hainbat idazleren aipamena egiten du, hizkuntza, historiografia, toponimia, mitologia, folklorea, jaiak, ohiturak, zuzenbidea eta erakundeak aztertuz.
Egileak dioenez, "betidanik anaiak izan diren bi herri horiek elkartu nahian" burutu du lan hau. Horretarako historian zehar gai honi buruz idatzi duten idazleen bilduma egin du, Juan Bautista de Erro y Azpirozetik, Sebastian Febrel eta Francisco Garcia Berlanga bitarte. Hitzaurrea berriz, Jose Luis Orella Deustuko Unibertsitateko katedradunak eta EHUko titularrak egin du.Aipatzen dituen berdintasunen artean izpiritu demokratikoa, erakundeak (hemengo eliz aurreetan inspiratu zirela dio), odola (O mota eta Rh faktorea), ile horia, jaiak eta kirolak (pilota, sokatira, aizkolariak, entzierroa, zezensuzkoa), paisajea, eta abar nabarmentzen ditu. Baina batez ere herri, mendi eta ibaien toponimo ugarietan oinarritzen da Ruiz Vega: Urbion, Larralde, Celaya, Garray, Garagueta, Chabarri, Aranzana, Ormaza, Erice edo Iruecha, adibidez. Aipatzen dituen beste toponimo askoren jatorri euskalduna ordea, ez da hain nabaria.Esan bezala, bere lana gai honi buruz beste idazle batzuek idatzitakoa biltzea izan da. Hala nola, Antonio Gomez Chico, erromatarren aurreko idatziak aztertu zituen Juan Bautista Erro y Azpiroz historialari andoaindarra, Juan de Perochegui, Nicolas Rabal, Benito Gaya Nuño, Rafael Garcia de Diego, Juan Bautista Merino Urrutia, Sebastian Febrel, Francisco Garcia Berlanga, Gervasio Martinez de Lera... Lan bitxi eta interesgarria burutu du Ruiz Vegak. Baina beharbada aipatutako toponimo askoren jatorria adituekin frogatzea komeniko litzateke.


HARREMANAREN BITXIKIERIAK.

Urbiongo aintzira Aralarko tontor garaienetatik ikus daiteke egun argietan. Bertan babestu ohi zen Mari jainkosa eta bertatik sorrarazten zituen ekaitzak, bere dohai bereziekin. Hala zioen Joxe Migel Barandiaranek idatzitako "Euskal Mitologia"n. Mari edo "Maya" (aitzinan esaten zen legez) "Villar de Maya" Soriako herrian ere ageri da. Hauxe da Soria eta Euskal Herriaren harreman estua frogatzen duten bitxikerietako bat. Baina beste hainbat bildu du liburuan Antonio Ruiz Vegak. Mitologiaz gain, folklorean, festetan eta ohituretan ere honelako hainbat ezaugarri topa daiteke. Ricardo de Apraiz arabarrak idatzitako artikulu batean jasotzen dira horietako batzuk. Numantziar Museoko zuzendari izandako honek sokamuturra eta "toro ensogado" delakoaren arteko lotura aipatzen zuen lehenengo. Azken hau berreskuratzen saiatu ziren Sorian 1949tik aurrera festetan. Ondoren zezensuzkoa eta Medinacelin egin ohi den "Toro jubilo" izeneko ohituraren arteko antzekotasuna azpimarratzen du.
Soriako Cascajosa probintziako parrokian aurkitutako instrumentu baten inguruan mintzatzen da ondoren. Topatutako musika tresna egurrezkoa zen eta hiru zulo zituen, euskal txistuak bezalaxe. Txistua aurkitu zenean, honen ondoan Felipe IV.aren txanpon bat aurkitu zuten, 1664ko datarekin. Dirudienez, XVII. mendean Sorian eta baita Gaztelan ere ezkerreko eskuarekin jotzen zen musika tresna bat zegoen. Honi laguntzeko danborra izaten zuten zintzilik txistulariek, Euskal Herrian egiten den legez. Musikaren ildotik, 5/8 ko erritmoa zortziko euskaldunaren erritmotzat hartua izan da beti. Dirudienez, ordea, Olmeda maisuak eginiko hainbat kantuk neurri bera du. Olmedak berak dioenez, Gaztelan eta baita Sorian ere "rueda"k dantzatzen dira, eta 5/8koa da hauen konpas zaharrena eta berezkoena.
Baserriak ere ba omen dira Sorian. Iparraldeko Pinareseko herrialdean euskal baserrien antzeko etxeak daudela dio José Tudelak, 1923an "La Voz de Soria"n idatzitako artikuluetan. Bertako klimak antza handia du Euskal Herrikoarekin eta ondorioz, etxeak egiteko harlandua eta egurra erabiltzen dituzte, Euskal Herrian bezala

"GAZTELAKO ERAKUNDEEK EUSKAL JATORRIA DUTE, GAZTELANIAKO HITZ ASKOK BZALA"
Liburu honen egileak kazetaritza ikasi zuen. TVE2ko "Negro sobre blanco" programan lan egiten du Antonio Ruiz Vegak, literatura aholkulari gisa eta "Abanco. Cosas de Soria" aldizkaria eta "Cuadernos de Etnología Soriana" aldizkaria zuzentzen ditu.

Nondik datorkizu interesa eta harremana Euskal Herriarekiko?
Gaztetan, 70eko hamarkadan, Soriako kartzelan euskal presoak zeuden. Aitak zuen liburu denda euskal presoen senitartekoen eta Francoren oposizioaren biltokia zen. Han ezagutu nuen Euskadiko jende asko. Baserriari eta Pirinioetako artzaintzari buruzko liburuak ekartzen zizkidaten, Lurdes Iriondo, Idoia eta Benito Lertxundiren diskoak, eta abar. Gero Euskal Herria ezagutu nuen.

Eta liburua egiteko asmoa?
Duela 10 urte Bilboko Numancia zentroan -Soriako etxea bezalakoa da- hitzaldi bat eman nuen Euskadi eta Soriaren arteko harremanei buruz. Geroztik sakon aztertu dut eta "Soria Semanal" aldizkarian artikuluak argitaratu ditut. Duela gutxi, Donostian Kutxaren egoitzan, hitzaldi bat eman nuen. Orain "Cosas de Soria" bilduman argitaratzeko aukera izan dut. Arrakasta handia izan du. Lehen edizioa agortu egin da eta bigarrena atera behar izan dugu. Jende asko ari zait deika datu eta iradokizun gehiago emanez. Gaia ez dago agortua eta beste liburu bat idaztea ez dut baztertzen.

Ondo ezagutzen al duzu Euskal Herria? Norekin alderatu dituzu aipatutako toponimoak?
Ez, oso gutxi ezagutzen dut. Soria bai, oso ondo ezagutzen dut. Liburuan aipatzen diren herri eta leku izen horiek ondo ezagutzen ditut. Beste idazleen aipamenen bilduma jaso dut nire liburuan. Euskarazko interpretazioa egiteko lagun euskaldunengana jo dut.

Kirol, ohitura eta jaien alorra ere ukitu duzu.
Bai, hor ere antzekotasun handiak daude. Horretaz liburu bat daukat eta oraintxe beste bat ari naiz prestatzen. Barraren jaurtiketa adibidez bi lekuetan ezagutu dut.

Erakunde mailan dauden antzekotasunak ere aipatu dituzu lan honetan.
Gaztelako nazionalistatzat dut nire burua. Alderdi historikoa ere jorratu dut. Euskal Herriko eta Kantabriako erakundeak -elizateak, merinaldeak, autogobernua, jaurerriak- Sorian eta Gaztelan islatu zirela aipatzen dut liburuan. Horiek ere euskal jatorria dute, gaztelaniako hitz asko bezala


Azkenak
2025-07-29 | Mikel Aramendi
Analisia
Kanbodia eta Thailandia, gerra-plantak egiten?

Arma astunekin elkarri erasoka lau egun eman ondoren, baldintzarik gabeko su-etena adostu dute Kanbodiak eta Thailandiak, Malaysiaren bitartekaritzarekin, Kuala Lumpurren egin duten aurrez aurrekoan. Ezingo dute akabera hori ikusi bonbardaketetan, alde batean zein... [+]


Euskal diaspora elkartuko da Boisen, eta jendetsua izatea espero dute

AEBetako Idaho estutako Boise hiriburuan ospatuko dute euskal kultura ezagutarazteko, eta euskal diaspora batzeko. Hainbat ekitaldi egingo dituzte uztailaren 29tik abuztuaren 3ra arte.


Gurasotasun baimena 16 astetik 17ra luzatuko du Espainiako Gobernuak, eta 32 aste gurasobakarrentzat

Astearte honetako gobernu bileran onartuko dute PSOEk eta Sumarrek, akordioa iragarri baitute. Neurria "berehala" ipiniko dela indarrean jakinarazi dute.


Astebeteko liskarren ondoren, Thailandiak eta Kanbodiak su-eten akordio bat sinatu dute

Duela astebete, bien arteko mugan Thailandiako eta Kanbodiako tropak elkarri eraso egiten hasi ziren, Frantziaren kolonizazio aldian jatorria duen gatazka berpiztuta. Bi herrialdeek "berehalako eta baldintzarik gabeko" su-etena ezartzea adostu dute astelehenean, 35... [+]


Zuzenean eta zeharka 434.000 palestinar hil ditu Israelek 2023ko urritik, Gazako biztanleriaren %20, kalkulu baten arabera

The Lancet aldizkari ezagunak iazko uztailean eginiko "aurreikuspen zuhurraren" ondoren, zuzenean eta zeharka Gazan hilda egon daitezkeen palestinarren kopurua eguneratu du Steven Donziger abokatu entzutetsu estatubatuarrak, The Lancet-en formula... [+]


Europa makurrarazi du Trumpek
AEBek Europako produktuei %15eko muga-zergak ipiniko dizkie, eta alderantziz ezer ere ez

Horrez gain, Europa behartu egin du gasa AEBei erostera, 750.000 milioi euro xahutu beharko ditu horretan datozen hiru urteotan; beste 600.000 milioi euro gehiago inbertitu beharko ditu han, "inbertsio estrategikoetan"; eta, "ehunka milioi euro", zehaztapen... [+]


Agur esan du Hatortxu Rockek, baina segida izango du abenduan: Aske jaialdia

Lau egunez Lakuntza milaka lagunez bete du Hatortxu Rockek. Aurtengo edizioak presoen aldeko jaialdiaren bideari amaiera eman dio. Hala ere, abenduak 27rako jaialdi berria iragarri dute: Aske.


Gosez hiltzen ari gara

Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.


Octavio Alberola zendu da, Donostian Franco hiltzen saiatu zen anarkista

1962ko udan, CNT Francisco Franco diktadorea hiltzen saiatu zen Donostian, ETAren laguntzarekin. Octavio Alberola anarkistak koordinatu zuen ekintza, baina huts egin zuten.


Paul Urkijoren ‘Gaua’ hurrengo filmaren soinu bandaren grabaketan parte hartu du Aiaraldeko Iaiaiai taldeak

Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.


2025-07-28 | Gedar
Arrazakeriarekin lotu ziren iazko gorroto-delituen ia erdia Espainiako Estatuan

%37 genero- eta sexu-diskriminazio kasuekin loturik egon ziren, eta aporofobia %33 hazi zen. Gorroto-delituen intzidentzia tasarik altuena Nafarroan identifikatu zuten iaz.


Umezurtz geratu diren Palestinako haurrei eskolak ziurtatzeko 41.000 euro bideratuko ditu Salam Gaza erakundeak

Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]


2025-07-28 | Hala Bedi
Gasteizko kanpaldian jasandako Poliziaren bortizkeria salatu dute GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak

GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]


Eguneraketa berriak daude