ZEIN USAIN OTE LUKETE LAINOEK EMAKUMEA BANINTZ?

  • Musika, kanta eta antzerkia nahasten dira "Emakumezko zapatak" ganbera operan. Angel Illarramendiren musika duela, Kike de Santiagoren libretoak emakume eta gizonen arteko (ez)berdintasunak ditu aztergai. Euskarazko bertsioa estreinatzeko dirua falta zaie orain.

2000ko martxoaren 26an
Bertigoa sentitu zuten Kike eta Angelek oholtzara igo zirenean. Hilabetetako lan kuttuna jendaurrean aurkezteko tenorea zen-eta. "Itziar" Euskal Kamara Opera izan zen lehena, mende hasierako opera baten egokitzapena, alegia. Orain aldiz, lan berritzailea taxutu du Kike de Santiagok.

"Zerbait zeharo berria egin nahi genuen, klasikoa bezain garaikidea, agertokian musika, kanta eta hitza neurri berean sartuz".
Kikeren aburuz luxu bat izan da hain profesional onez inguratzea

"Angel Illarramendik musikaren ardura bere gain hartu zuenean, beste dimentsio bat hartu zuen operak. Hori dela eta, erantzukizun handia izan da, dena alde edukita emaitza ere ona izan dadin lortzea. Entsegu mordoa egin dira, eszenaratzean elementu guztiek bat egin dezaten. Eta egia esanda, pozik gaude lehen bi emanaldietan ikusleen erreakzioa ikusita, planteatzen duen gaia eta adierazteko modua ez baitira lehen begirada kolpean atzematen".
Operak, gizon eta emakume baten arteko harremana du ardatz. Emakumeari zerbait adierazi nahi dio gizonak; emakumeak berriz, ez du gizona bere larruan sartzerik nahi. Hain zuzen, emakumeak anitzetan jantzi izan ditu gizonezko zapatak. Gizonak ostera, ez. Gizarteak ezartzen digun rol banaketaz haraindi, denok dugu gizon eta emakume sentitzeko ahalmena. Halaxe, bakoitzak elkarrenganako iritzi bat duela, (gorrotoa eta maitasuna hain gertu egonik) bere "ego"a babesteko asmoz, irri egin, sofritu eta gizakien antzera, hil egiten da, arima zeharo itsutua bailuen. Gizonek emakumearen parean egoten saiatzen diren arren, bestelako adierazpideak dituzte, azken batean, biologikoki ezberdinak direlako. Hori da obraren goiburua, horren inguruan hausnarketa piztea. Amaieran ikusten diren almendroak arimaren adierazle dira, bizitzak aurrera egiten duela alegia, nahiz eta gu bertan ez egon. Almendroen irudiak Murtzian hartuak daude, Las Minas de la Union inguruan, hain juxtu. Denis Diderot-en "Jacques, fatalista" antzezlana hartu du oinarritzat Kikek lan hau idazteko.

"Bere antzerkian pertsonaiak norabide batean jarri, eta bidean direla, plaust! beste norabaitera eramaten ditu. Garai hartan ukiezinak ziren antzerkiaren arauak urratu zituen Diderotek, egilearen aldarteak obraren baitan jarriz. Bere obretan bezalaxe, 'Emakumezko zapatak'en ere, bi pertsonaiak elkarren osagarri dira, On Kixote eta Sancho Panza bailiran. Orain dela 2.000 urte idatzi ziren "Betiereko harpak"
izeneko poemak ere sartu ditut testuan". Bestalde, libretoari heltzerakoan, korapiloaren garapena baino konponbidea jorratu du De Santiagok, une oro kutsu absurdua atxikiz.
Ordubete eta laurden irauten du operak,

"zertarako egin luzeagoa? Aditzera eman nahi duzuna denbora horretan egitea nahikoa bada? Opera klasikoan esaldiak zenbait aldiz errepikatzen diren bitartean, 'Emakumezko zapatak'en behin baino ez da esaten. Zertarako egin hiru minutuko 'do' bat, lehenengo aldian ulertu baldin bada? Publikoa ezustean harrapatzeko gure indargunea hiru elementuen konbinaketa da, baita eszenografia eta argien jokoa ere, Fernando G. Ansa eta Xabier Lozanorena hurrenez hurren".
Era berean, Joseba Torreren zuzendaritzapean, ganbera orkestrako zazpi musikariek honako tresnak jotzen dituzte: klarinetea, flauta, tronpeta, biola, harpa, kontrabaxua eta bibrofonoa. Orora, 25 lagun aritu dira lanean.
Greziar tragedia klasikoko korua osatzen dute protagonisten irudimenean agertzen diren lau kantariek.

"Baina ez pentsa hori irreala denik, kontrakoa esango nuke nik, bizitza koruez beteta dago-eta. Nonahi daude pertsona multzo txiki horiek besteen ekintzak epaitzen dituztenak, onerako zein txarrerako. Beraz, operan sartzea egokia iruditu zitzaidan, Lehen gertaldian Ramon Agirreren akatsak kritikatzen dituzte; bigarrenean aldiz, parte hartze handiagoa dute bi pertsonaien aldarteak irudikatuz".
De Santiagok aktore bat nahi zuen kosta ahala kosta, aktore trebea izateaz gain, musikarako zaletasuna eta belarri berezia ere izango zuena.

"Ramonek bi baldintza horiek betetzen zituenez, bera izan zen aukeratua; pertsona engaiatua da, gainera. Bi hilabeteren buruan halako maila lortu baldin badu, ziur nago sei emanaldiak segidan egin eta gero, oso maila ona erakutsiko duela".

EUSKARAZ EGITEKO ARRAZOIAK

Batez beste,"Emakumezko zapatak"en emanaldi bat egiteak 2 milioi pezeta (80.000 libera) inguru balio du. Euskaraz antzeztu dadin ordea, Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntza nahitaezkoa dute. De Santiagoren ustez

"arrazoi kultural zein komertzialak daude. Alde batetik, euskaraz ere ongi funtzionatu dezakeelako; eta bestetik, gure kultura kanpoan ezagutarazteko aukera polita ematen duelako. Euskara ez da bakarrik ikastoletan bultzatu behar; normalkuntza noizbait lortuko badugu, literatura, antzerkia, ikusentzunezko eta arlo guztietan sartu behar da, hau da, gureganatu modu honetan hunki gaitzan. Hizkuntza gisa gainera, musikaltasun handia du euskarak, gaztelerak baino askoz handiagoa. Hortaz, kanpoko jendearen aurreiritziak kentzeko balio lezake. Apirilean ekingo diogu euskarazko bertsioa lantzeari, nahiz eta diru laguntza hori erabat kolokan egon".
Aldaketa nabarmenena Irene Ojangurenena izango da Isabel Alvarezen tokian.
Illarramendiren musikak izan duen harrera ona ikusita, CD eta CD-ROM bat aterako dituzte laster. Hurrengo emanaldia, maiatzan izango da Errenteriko Musikasten eta Espainian beste bi saio lotu dituzte Murtzian eta Alacanten. Oso litekeena da halaber, Hegoamerikan gaindi bira bat egitea

LURRA HOBETO ZAPALTZEKO ZAPATA DISTIRATSUAK
Takoi fina dute emakume zapata hauek. Hasieratik erritmo pausatua du operak. Illarramendiren musika xarmanta eta kolore liluragarriak lagun dituztela, bi protagonistak beren kezkak botatzen hasiko dira; Isabel Alvarez sopranoa eta Ramon Agirre aktorea nor baino nor punky itxurako ileordeekin jantzita. Puristen irudiko, "Emakumezko zapatak" honek ez ditu operaren arauak jarraitzen. Baina, zer da opera bestela antzerki abestua baino? Bestalde, beti esan ohi da errazagoa dela kantari bat aktore bihurtzea, aktore bat kantari bihurtzea baino. Bada, ulertzekoa da Kike de Santiagoren apustua Ramon hautatzeko. Berak eramaten du kontakizunaren haria, eta noski, ezin da miraririk egin, zenbait unetan gozakaiztu egiten baitu. Horren kariaz, batzuek esan dezakete ez dela zilegi aktore bat kantari lanetan murgiltzea, irain bat dela lanbidean dauden profesional petoentzat.
Menturaz, kantari profesional batek egin izan balu, musikalki hobeto entzungo zen, alderdi dramatikoa kaltetuz, baina. Izan ere, ba al da kanta nahiz antzezpenean maila bikaina eman dezakeen supergizonik? Isabel Alvarez bestalde, sinesgarri dago bere rolean, kantarako dituen dohaien erakustaldia dugu berea, etzanda dagoela ere doinu zailenak erdietsiz. Jainko-kantarien teknika ona da, David Azurza kontratenorea mediku zurruteroa, Izaskun Arruabarrena altoa emakume lodia eta erizaina, Josu Lopez baritonoa erizaina eta Peio Mendizabal tenorea politiko gisa. Pertsonaien gogoetak eta lau jainkoen juzkuak ongi uztartzen dira. Pasarte gogoangarriak nabarmentzekotan politikariaren hitzaldia dugu, gehiengo osoaren kontzeptoa aldarrikatuz, edota protagonista birjintasunarekin tematua dagoela ikusita, emakume lodiak leka eta labanaren metafora maltzurki botatzen dionekoa. Dena den, azken txanpan, erresoluzioa zertxobait lausotua geratzen da. Musika pixkanaka ahitzen ari dela, hutsune bat nabaritzen da irudiak sartu aurretik.
Akats tekniko bat izan bazen ere, arraro egiten da bi pertsonaiak oholtzaren zoko batera joatea kupulan agertuko den almendroen loraldia miresteko. Indar gehiago izango zukeen "mugi ditzagun belarriak" publikoari begira esateak.Azkenik, Angel Illarramendi zarauztarraren musika gorestea baino ez zaigu geratzen, pertsonaien aldartearen adierazle jostagarria, harmoniaz betea, musika tresna bakoitzari duen zuku gozoena ateraz.


Azkenak
Nafarroan egunean sexu-transmisioko hiru infekzio detektatzen dira

Iaz 1.343 infekzio erregistratu ziren, duela zazpi urteko zifrak laukoiztu dira. Adituen arabera "arriskuaren pertzepzioa galtzen ari da" eta hartara prebentzio neurri gutxiago hartzen dira.


Zortzigarren polizia infiltratua: bi urte pasatu ditu Madrilgo hainbat mugimendu sozialetan

"Juancar" izenaren pean infiltratuta egon da Carlos P.M. agentea Madrilgo hainbat mugimendutan. 2020an sartu zen Espainiako Polizian, hain justu ere infiltrazio kasu gehiagoren jatorrian dagoen zentro berean egon ondoren. El Salto-k argitaratu du informazioa.


2024-05-14 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Hanlonen printzipioa Spratly uharteetan

Hanlonen printzipioaren juzgu egin beharko da, agian: “Inoiz ez iezaiozu gaiztakeriari egotzi ergelkeriak ederki esplika dezakeena”. Protagonista nagusiek biziro hobesten dute aukera hori.


2024-05-14 | Garazi Zabaleta
Ja(ki)tea
Betiko eta bertako sukaldaritza sustatzeko elkartea

2009an sortu zen Ja(ki)tea elkartea zenbait jatetxe, sukaldari eta gastronomia kritikariren arteko elkarlanetik. “Hasiera hartan, Gipuzkoako 14 bat jatetxe elkartu ginen, baina pixkanaka hazten joan da proiektua, eta gaur egun 37 gara”, azaldu du Xabier Zabaletak,... [+]


2024-05-14 | Jakoba Errekondo
Ezti ihintzez egindako ihintz eztia

Zein da zuretzat zuhaitzik gozoena? Janari gozoenak ematen dituena? Erleentzako eztigai, lore gehien eskaintzen duena? Ez ba! Ezkur jendearen artekoak dira zuhaitzik gozoenak.


Eguneraketa berriak daude