Ez genuen espero horren epai txarra eta kaltegarria izatea. Konstituzionalak erabaki behar zuen Nafarroako Legebiltzarraren naturguneen babeserako lege aldaketa balekoa zen ala ez, ea Auzitegi Nazionalak ebatzitako debekuen gainetik aurrera egiteko legea zen ala ez. Eta ez dio erantzun. Epai hau izugarri kaltegarria da ingurugiroarentzat, edozein herritarrentzat eta Zuzenbideko Estatuarentzat, administrazioen gustuko ez den legeren bat sortzen denean, debekuetatik ihes egiteko ateak zabaltzen dituelako aurrera begira. Nafar administrazioak amarrukeria anitz erabili du auzi honetan, eta epai honek hala jarrai dezaten bidea zabaltzen du. Epaileen zeregina kolokan geratu da eta herritarrak inongo babesik gabe geratu gara botere politikoaren aurrean.

Beharbada bai, baina horren lotsagabeki ez. Auzitegi Nazionalak Itoizko proiektua legez kanpokoa zela ebatzi zuen lehenbizi eta Auzitegi Gorenak ebazpen hori baieztatu zuen geroxeago. Hala ere, ez dituzte eraikuntza lanak gelditu; eta orain, Auzitegi Konstituzionalak egin duenarekin hemengo botere politikoek egindako amarrukeria guztiak baietsi ditu. Botere politikoak bere kasa nahi duena egin dezakeela, hori da epai honetatik atera ahal den ondorio nagusiena.

Bai, erabat politikoa da. Prostituitutako "interes orokor" horren harira beraiek erabakitzen dute guztia eta guztiak balio du. Zeinek esaten du zer den "interes orokorra" eta zer ez?

Bai, baina horrek erakusten du epai hau berau ere oso tristea dela Zuzenbideko Estatuarentzat, argi erakusten duelako Zuzenbideko Estatu horrek ez dituela gutxiengoak kontuan hartzen, segurtasun juridikorik ez dagoela. Lehengo erregimeneko "aktu politikoaren" kontzeptua berrezarri da, eta kontzeptu horiek kontrol juridikotik kanpo uzten zituen zenbait jarduera politiko. Hori da gertatu dena.

Ez dugu esaten gure aldekoa bada ona eta bestela txarra, ez. Espero genezakeen gure aurkako epaia, jakina, baina ez horren epai kaskarra eta landugabea. Guk, azken hogei urteetan bezala, lanean jarraituko dugu Itoiz herria, Irati bailara, ingurugiroa eta interes orokorra babesteko. Horretarako lan molde guztiak landu behar dira etengabe: informazioa, mobilizazioa, informe teknikoak (orain segurtasunarena), juridikoa... Epaiak beste ate batzuk irekitzen ditu, eta guk lanean jarraituko dugu.

Bitxia bada ere, gu ez ginen Auzitegi Konstituzionalean aztertu den auzi honetako aldeetako bat: batetik Nafarroako Gobernua zegoen eta bestetik Auzitegi Nazionaleko fiskaltza. Orain Konstituzionalak epaia Auzitegi Nazionalera bidali beharko du eta honek guri. Gure herriko agintari batzuek erakusten duten segurtasuna ikusita, akaso landu dute Auzitegi Nazionalak debekua altxatzearena. Edozein modutan, Auzitegi Nazionalak debekua altxatzea erabakitzen badu, horri helegitea jarri dakioke Auzitegi Gorenaren aurrean; eta ez dezagun ahaztu epaitegi honek 97ko ekainaren 14an Itoizko proiektua bertan behera utzi zuela. 2000. urteko martxoan, beraz, ez dago Itoizko proiekturik, legez kanpokoa da eta urtegia bete nahi badute proiektu berri bat egin behar dute.

Ez, hori ezin da egin, egungo proiektua baztertua dago eta urtegia bere osotasunean ureztatzeko ezinbestean egin behar dute proiektu berri bat, gero informazio publikora atera, emendakin garai bat zabaldu... Horrek ere denbora eramango luke eta gu ere hor egongo ginateke gure helegiteekin. Guk horrela ikusten ditugu gauzak.

Epaitegiek orain arte ezin izan dute baloratu urtegi honek segurtasunaren aldetik dituen arrisku larriak. Zergatik? Nafarroako Administrazioak, Gobernuak 1989an Intecsari enkargatutako lana eta Herri Lanetako Ministerioko teknikoek 1975ean egindako azterketa ezkutatu egin dituelako; Txosten hauetan, ezkerreko mendi magaletako lurrek behera egiteko duten arriskuaz ohartarazten da.

Intecsaren txostenak -89koa- zioenez, ezkerreko magaleko 23 metro kubiko lur behera etor zitezkeen. Koordinakundearen enkarguz, 89ko maiatzean Casas irakasleak egindako azterketaren arabera ere, urtegiko pareta mendi magalean sartzen den tokian lurrak mugitzeko arriskua ikusten zen. Hala gertatuko balitz gauza desberdinak gerta daitezke: urtegiaren pareta beheko ur ihesbideak tapatuta geratzea; edo urtegia badago, olatu erraldoi bat eragin dezake, paretaren apurketa horrek bailara beherakoentzat ekarriko lukeenarekin. Europan inoiz gertatu gabeko kaltea eragin dezake. Ingurugiro Ministerioak berak ere arrisku goreneko A kategorian sailkatu ditu -A kategorian-, Itoizko urtegi nagusia zein bigarren mailakoa. Areago, Nafarroako Gobernua ere ez dago erabat "seguru". Martxoaren 8ko Aldizkari Ofizialean ageri zenez, segurtasun azterketak bideratu zituen horretan 85 milioi pezeta (3,4 milioi libera inguru) gastatuz.

Imajina ezin dezakezun oztopoak gainditu ondoren, eskuratu genituelako txosten horiek eta aurkeztutako helegiteetan sartzeko aukerarik izan ez genuelako. Konstituzionalaren aurrean alde moduan ere ez gaude. Baina segurtasunaren kontu honekin hasieran besterik ez gaude. Ikerketarako eremu handia dago hemen, eta horretan ari gara.

Badakigu, baina gu eremu askotan ari gara lanean. Europakoa beste bat da eta heldu egingo diogu.

Ez da hori. Beti egin dugun bezala, errealitatearen analisi erreala egiten saiatzen gara. Epai honen aurrean, zenbait politikok esan du auzia erabakita dagoela. Guk diogu ezetz, Auzitegi Nazionalak debekuak altxatu egin behar dituela eta orduan guk Auzitegi Gorenaren helegitea eramango dugu, beste proiektu bat egiteko eskatuz, eta hor segurtasun kontuetan dagoen saltsa-maltsa guztiarekin. Ez gara ari ametsak saltzen, aurrean dugun lana erraza ez delako, baina objetiboki aztertzen saiatzen gara.

Dagoeneko, Nafar Gobernuak lehiaketa publikora atera ditu Nafarroako Ubidearen eraikuntza lanak, eta hori ere bitxia da. Orain pentsa dezakegu norbaitek bazekiela Auzitegi konstituzionalak zer esango zuen, edo esan beharreko hori azpitik landu egin duela. Gainera, lehiaketa hori hauteskunde garaian atera dute. Hori bai, segurtasun azterketa kontuetan 85 milioi pezeta gastatu dituela ez, hori ez du esan. Baina argi, Itoiz betetzen bada, ea gero apurtu eta hondamendi bat egon behar den Irati eta Aragoi bailaretan, eta gainera ubidea ur gabe gelditu behar den. Arrisku hori mahai gainean jartzea da gure betebeharra eta guztiona, saihestea.

Nik ez dakit zehatz-mehatz arriskuaren ehunekoa zein den, baina hondamendirako arriskua handia da. Dena den, hondamendiaren arriskua txikiena izanda ere, gure betebeharra hori saihestea litzateke.

Ez da normala, jakina, baina filma garbi dago eta aspaldikoa da. Itoizko urtegiaren proiektua frankismoaren garaitik dator, Aragoi-Irati erregulatze sistemaren bidez nafarren ezezkoa jaso zuen orduan Agoizko urtegia deitzen zenak. PSOE ere aurka zegoen 77an. Gero boterera iritsi zen eta Urralburuk bere legealdiko proiektu erraldoi gisa aurkeztu zuen, ezinbestez egin beharrekoa. Eraikuntza lanen lehiaketan iruzurra egon zen gainera: bost enpresa-batasun aurkeztu ziren, bi iritsi ziren finalera eta beste hirurak kanpoan geratu ziren. Baina azkenean hiru horietako batek hartu zuen lanen ardura. Gerora jakin zen ("Diario 16"ek publikatua) Antonio Aragonek proiektuaren %1 eta %3ren artean patrikaratu zuela legez kanpoko adjudikazio honengatik. Gero Intecsako txostena dator 89an eta hor arriskuak argi ikusten dira, baina Gobernuak ezkutatu egin zuen. Gero horren berri jakin izan da guk, kasualitatez, txosten horrekin topo egin genuelako.

Oso txarra, juridikoki izugarri kaskarra izateaz gain, epaiak ingurugiroa eta zuzenbide estatuaren alde gaudenon aurkako aurrekari larria sortzen duelako. Beraz, hori guztia gertatu eta indar politikoak pozik agertzea larria da, areago IU-EB edo EA moduko alderdiez ari bagara. Ulergaitza da Estatu mailako IU epaiaren aurka agertzea -gainerako mugimendu ekologista bezala- eta hemengo IU alde. Ez dakite nondik nora ari diren ere, eta argi ikusten da ingurugiroak eta natur baliabideen defentsak ez diela axolarik.

Lanean jarraitu. Ekimen ugari dago, baina ezin dizut gauza handirik zehaztu. Irati bailara salbu jarri behar dugu, horren alde aritu gara hamalau urtetan eta orain, Aragoi bailararen segurtasunaren alde ere egin behar dugu