NOR BERE LEKUETARA, PREST...

  • Lasterketak hastear daude Donostiako Hipodromoan. Martxoaren 26an izango da aurten udaberriko denboraldiko lehen bilera. Beste lau egingo dira ekaina bitartean. Aurtengoak gainera badu berezitasun bat: Donostiako Udalak azkenean hipodromoa eta inguruko ikuilu eta bideak txukuntzea erabaki du. Horretan aritu da azken asteetan hainbat langile. Bertara hurbilduz gero ordea, azken urteetan pairatu duen utzikeria nabari da. Egoera honek gainera lekuko zuzenak izan ditu: zaldi prestatzaileak, jockeyak, zaldi-mutilak eta zaldiak. Guztien bizi baldintzek sofritu dituzte agintarien arreta ezaren ondorioak. Garai batean erregeak ere erakartzen zituzten zaldi lasterketak ahituz joan dira pixkanaka. Hori ikusirik, lasterketetako zaldien hazkuntza ere murriztu egin da Espainia osoan. Orain zaldi jabeak Frantziara joaten dira odolgarbiak erostera. Hainbat eta hainbat pertsonen etengabeko lanak eta zaldiekiko sentipen bereziak lagundu diote hipodromoari zulo beltzetik atera eta oraingo argi printza pizten.

2000ko martxoaren 19an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Oraindik bizirik dago Zubietako auzoan kokaturik dagoen Donostiako Hipodromoa. Hala dirudi azken asteetan bertan lanean diharduten zaldi prestatzaile, jockey, igeltsero eta pintoreak ikusita. Martxoaren 26an hasiko den udaberriko denboraldia prestatzen ari dira. Hainbat berrikuntza izango du aurtengoak. Nagusiena, Hipodromo beraren berreskurapena izango da. Donostiako Udalak, Maria San Gil Donostiako Sustapen Batzordeko buruaren eskutik diru laguntzak jarri ditu martxan hipodromoa berritzeko. Urte honetan zehar, zabor ontziak jarriko dira boxak -zaldien oheak- dauden guneetan, bideak asfaltatuko dira, aldagelak konponduko dira...
Horretarako 40 milioi pezetetako (10 milioi libera inguru) dirulaguntza erabiliko da. Beste 240 milioi zuzenduko dira berriz, tribunen konponketara. Udaberrirako pintatuko dituzten arren, hauen egokitzapenak bi urte inguru beharko ditu. Gainera, denboraldiaren hasiera atzeratu da, Sevillako lasterketekin batera ez egitearren. Bide batez, lasterketak neguan hasteak zituen oztopoak saihestuko dira: eguraldi txarra eta pisten izoztea. Udaberriko denboraldiak gainera, zaldi gazteak debutatzeko aukera ematen du, udako lasterketetarako hauek ezagutzera emateko parada eskainiz. Guztira, 5 bileratan 26 lasterketa egingo dira udaberriko denboraldiaren baitan: martxoaren 26an, apirilaren 9an eta maiatzaren 1ean, 21ean eta 28an.


HIPODROMOEN LEHORTEA.

Egun, Donostiako Hipodromoa da Espainia guztian martxan dagoen bakarra. Madrilgoak 1996ko abenduan itxi zituen bere ateak. Urte osoan zehar egiten ziren bertan lasterketak: otsailetik ekainera eta irailetik abendura. Eta 1.100 zaldi ere egon izan diran bertan. Donostiakoan 170 bat daude eta udaberriko eta udako denboraldiak egiten dira soilik. Madrilgoa Espainiako garran- tzitsuena izan zen urteetan zehar: instalazioek maila izugarria zuten, hango pista eta bihurguneak zabalagoak ziren Donostiakoak baino. Sergio Vidal Santos, jockeyaren esanetan Madrilgoak zaldi hoberenak irabazteko aukera ematen zuen. Donostiakoan jockeyak du garrantzia: "Madrilen zaldiak akats bat egiten badu, hori zuzentzeko aukera dago. Donostiako pista txikian (1.500 metro) ez dago horretarako astirik eta bihurguneetan ezin da ia aurreratu". Esku pribatuetan gelditu zenetik, Madrilgo Hipodromoaren egoerak okerrera egin zuen.
Orain badirudi berriz lehiaketa publikoa egingo dela irekitzeko. Baina itxieraren ondorioz, egun Donostian dauden prestatzaile gehienak Madrilgoak dira berez, baita jockey ugari ere.Pinedan ere badago beste hipodromo bat. Honek ordea, elkarte pribatu baten antzera fun-tzionatzen du eta itxi egingo da hemendik gutxira. Hori itxi eta Sevillako Dos Hermanasen zabalduko da urrian hipodromo berria. Bestelakoan, lasterketak hondar-tzetan egin ohi dira Santanderren, Oviedon eta Costa Bravan.Frantziarekin alderatuta, hogei urte atzerago omen gaude Jose Mari Lizartza Sustapen Batzordeko pertsonal buruak dioenez. Mugaz bestalde 10.000 zaldi inguru dago. Frantzia osoan 160 bat hipodromo daude. Parisen bertan, 6.


AMAIERARIK GABEKO ZIKLOA.

Zaldi lasterketen benetako protagonistak ordea zaldiak dira: odolgarbi ingelesak, batez ere. Eurak dira baita ere Espainian dagoen zaldi lasterketen arazoaren muina. Batetik, Madrilgo Hipodromoa itxi eta gero, zaldi hazkun- tzak behera egin duelako. Bestetik, Espainiako Gobernuak ez dielako zaldi lasterketei behar bezalako arreta jarri. Horrela gertatu da bereziki Donostian: Sarritan, hipodromoa Lasarten edo Donostian, non dagoen ere eztabaidatzen delarik, guztietatik ahantzita bizirautea lortu du hipodromoak urtetan. Gobernuaren arreta falta eta zaldi hazkuntzaren murrizketa batera doaz halabeharrez, Angel Imaz Beloki, zaldi prestatzailearen hitzetan: "Espainian zaldi lasterketak Defentsa Ministerioaren esku daude. Europa osoan soilik Errusian eta Espainian gertatzen da hori. Beste herri guztietan Nekazal Ministerioak du hauen ardura. Garai batean zaldiak gurdietatik tira egiteko erabiltzen ziren, eta hemen oraindik berdin jarraitzen dugu". Europako Batasunak urtero ematen ditu abereak zain-tzeko, zaldi lasterketetarako eta abarretarako diru lagun- tzak. Espainian, diru hori Defentsa Mi- nisterioak jaso eta berarentzat gordetzen du, zaldi lasterketarako dirulaguntzik eman gabe. Ez da horrela gertatzen Frantzian. Zaldia hazten duenak, saldu eta gero ere, zaldiak irabazten duenero %20ko prima jasotzen du. Zaldiaren jabeak, irabazitako sariaren kopuruaz gain, %70eko prima jasotzen du 2 urteko zaldien lasterketetan; %60ko prima 3 urtekoen lasterketetan; eta %50ekoa zaldi zaharrenetan. Gainera, estalketetarako eta zaldien jaiotzetarako ere laguntzak daude. Horregatik, zaldi gehienak egun Frantzian erosten dira.
Garai batean Euskal Herrian hainbat lekutan hazten ziren zaldiak: Ultzaman, Lore Tokin... Azken honetan, behor-talde militarrean, oraindik ere hazten dituzte zaldiak. Militarrek beraiek hazitako eta guztion diruarekin elikatutako abereak dira bertakoak. Baina lehiaketetan besteek bezala parte hartzen dute, baita sariak irabazi ere. Egoera honelakoa izanik norbaitek aldatu nahi izatea soilik falta da. Gobernuak dirulaguntzak emanez gero, zaldi gehiago haziko lirateke eta horrek lan gehiago ekarriko luke. Makinek egin ezingo luketen lana gainera. Angelek dioenez, "diruak zoriontasuna dakar".


PERTSONAK BAILIRAN.

Zaldi prestatzaileek, jockeyek eta zaldi mutilek zaldi lasterketen alde botatzen dute euren izerdia. Pertsonak balira bezala zaintzen dituzte. 400-500 kiloko pisua dute; bi urterekin hasi ohi dira lasterketetan parte hartzen, nahiz eta lasterketa klasikoak hiru urte dituztenentzat izan; odolgarbien salneurria 500.000 pezetetatik hasi eta nahi diren milioi guztietara handitu daiteke; eta hauek manten- tzeak hilabetero 100.000 pezeta baino gehiago balio du. Amankomunean dituzten ezaugarriak baztertuta, zaldi guztiak, pertsonen antzera, ezberdinak dira. Abiadurako zaldiak eta Distantziako zaldiak bereizten dira. Neguan guztiek entrenamendu bera egiten dute: trostak eta kante luzeak, giharrak egin eta erlaxatzeko. Baina lasterketak hurbiltzean, abiadurakoek lan motzak eta lehergarriak egiten dituzte. Distantziakoek ordea, distantziak lantzen dituzte, abiadura gutxiago eta erresistentzia handiagoa eskatzen zaielako. Sergio Vidal jockeyak dioenez, nortasun propioa ere badute: "Lotsagabeak direnak egun osoa igarotzen dute jolasten, koska egiten... Beldurtiek, asko sofritzen dute". Zaldi batek "irabazlea" izateko presta- tzaileen iritziz, lasaia eta motor indartsukoa izan behar du. Jockeyen aburuz gainera, zaldi "irabazlea" klasea duen zaldia da: lasterketetarako zaldia dela onartu eta sofritzeko adorea duena.
Prestatzaileek eta jockeyek jakin behar dute ordea, zaldiak barnean daraman hori ateratzen. Bataren zein bestearen lana asko zaildu da azken urteetan. Prestatzaileak bere burua saltzen jakin behar du, zaldien jabeek kontrata dezaten. Gero berak aukeratu ohi ditu lasterketetan zaldien gainean ibiliko diren jockeyak. Garai batean jockeyek kontratuak izaten zituzten : hau da, jabe batekin kontratua izanez gero, lehenengo horren zaldiarekin egin behar zuten lasterketa. Orain jockeyek prestatzaileei entrenamenduetan lagundu eta zaldi-mutilen lana betetzen dute. Lasterketetan, euren zerbitzuak kontratatzen ditu edozein jabek. Bai prestatzaileek eta baita jockeyek ere sariaren %10a irabazten dute. Lehenengoen artean iristen ez bada, jockeyak parte hartzeagatik diru kopuru bat jaso-tzen du: "isun galdua" delakoa. Egunero goizeko seirak aldera hasten dira lanean jockeya eta prestatzailea, beranduago neguan. Prestatzaileek, lehenengo, zaldiek aurreko egunean jandakoa begiztatzen dute. Gero oheak garbitu eta belarra edo alpapa ematen diete. Ondoren, adinaren eta lanen arabera, multzotan banatzen dituzte pistara ateratzeko.
Izerdia garbitu eta pentsua ematen zaie gero. Arratsaldean, goizeko entrenamenduaren ostean zaldiak nola dauden ikusi eta garbiketa egiten da: ohea txukundu, zaldia garbitu, orraztu, neguan manta jarri... Prestatzaileek zaldiak prestatzen dituzte, ez jockeyak. Jockeyari zaldi baten gainean nola ibili behar duen agintzen diote.Jockeyak berez dira profesionalak. Eta berez, baita ere, txikiak eta argalak. Euren pisua 48-62 kilokoa da. Zenbat eta gutxiago pisatu ordea, zaldi gehiagotan ibiltzeko aukera izango dute: zaldiek eraman dezaketen zama mugatua baitute lasterketetan. Horregatik borroka berezia izaten dute baskularen aurka. Gainera, Sergio Vidalen esanetan gogorra da beti irabazi behar izatea: "Lana ondo egiteak ez du ezertarako balio irabazten ez baduzu". Arriskua ere handia da, abiadura 54-60 km/h-koa baita. Horregatik, "Hipodromoan guztiak erori dira" dio Sergiok.
Aingeru zaintzaileak babesten omen ditu egoera larrietan. Aingeruarekin edo gabe, zaldi lasterketak sinpletasunetik harantz doaz: "500 kiloko animalia gidatzen dugu bere ahoan sartuta duen bridaren bitartez. Zaldiarekiko sentsibilitatea eta komunikazioa ezinbestekoak dira"


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


Eguneraketa berriak daude