FRANCHO RODES: "HEZKUNTZAN AUKERA EZIN HOBEA DAUKAGU"

  • burua da Francho Rodes. Aragoeraren inguruan irakaskuntzan gehien ibilitakoa da berau. Gainera, aragoeraz eginiko lehen testu liburua sortu zuen.

2000ko otsailaren 20an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
A

ragoeraren inguruan jardun duzu hainbat urtetan. Zein da hizkuntzaren egungo egoera?
Hedapen sozialean aitzina egin da, hiztun berri kopuruan; ama-hizkuntza zutenak hiltzen ari dira ordea, eta maila instituzionalean ere ez da gehiegi egiten aitzina. Autonomia Estatutuak hizkuntz-moldeen babesa aipatzen du, baina honek oso kutsu protekzionista dauka, eta ez dago hizkuntz politikarik.

«Lizions da fabla aragonesa» irakaskuntzako materiala sortu zenuen, aragoeraz lehena.
Hainbat irakasle taldek urtetan egindako lanaren emaitza izan zen, materialik ezean bakoitzak berea sortu du eta bateratu beharra ikusi genuen. Samianigoko –Sabiñanigoko– irakasle zentroak eta Conselloak elkarlanean egiteko aukera izan genuen eta horrela egin genuen, kontuz, aragoerazko merkaturik ez baitago eta beraz, ikas-maila bat baino gehiagorentzat baliagarria gerta zedin. Lehen hezkuntzaren amaieran eta bigarrenaren hasierako ikasturteetan erabiltzeko da.

Eta irakaskuntza zertan dago beraz?
Aragoiko Diputazioak eta Espainiako Hezkuntza Ministerioak komenioa egin zuten katalana irakasteko; ez da akordio bikaina baina gurea baino hobea da, aragoerak promesak baino ez baititu. Aurreko gobernuak eskolak proposatu zituen, udalek irakasleak kontratatzen zituzten eta Diputazioaren dirua jasotzen zuten. Inolako eskumen gabe zebiltzan, eskolaz kanpoko orduetan Chaca, Biescas, L'Ainsa eta Benasen, egun erdiko lanean eta herriz herri. Hezkuntza eskuduntza Aragoik eskuratu duenetik ez dago komenio baten beharrik eta hortaz erregularizatzeko aukera ezin hobea da, bai katalanarentzat baita aragoerarentzat ere. Gaur Samianigon adibidez, ez da deus. Hasierakoa murrizten joan zen, urte bat gehiago eutsi genuen: Aragoiko Gobernuak ikasgai bati izena aldatu zion eta guk izena bai baina edukia ez genuen aldatu. Aragoiko kulturaren baitan hizkuntza-eskolak ematen genituen, hurrengo urtean edukiak ere aldatu behar izan genituen ordea


Azkenak
2025-07-20 | Garazi Zabaleta
Aukera Natura
Kuartangoko lursaileko paisaia eraldatzen

Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]


2025-07-20 | Jakoba Errekondo
Sagastien joeraren hipotesia

Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]


Enborrik zulatzen ez duen okila

Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]


Zigiluen artean elkar ulertu, alternatibak eraikitzeko

Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]


2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


Eguneraketa berriak daude