NAFARROAKO AUTOBIDEAK PRIBATIZAZIOAREN BIDEAN

  • guztiak pribatizatzeko asmoa zuen, Nafarroakoak barne (hauen emakidaduna Audenasa da). Egitasmo honek martxoko hauteskundeetako emaitzen zain egon beharko du.

2000ko otsailaren 06an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Audenasa emakidadun duten Nafarroako autobideak aurki pribatizatu ditzakete –hauen kapitala erdibana banatua dute Espainiako Gobernuaren menpe dagoen Autobideen Enpresa Estatalak (ENA) eta Nafarroako Foru Elkargoak–. Hori dirudi behinik behin Sustapen Ministerioa eta Ekonomia eta Ogasunekoa burutzen ari diren errege-dekretuko proiektuaren zirriborroari so egiten badiogu. Pribatizazio horrek Nafarroako autobideei eragiteaz gainera, Galiziako bidesaridun autobideei, Audasari, Autoestradas de Galiciari eta Leon eta Campomanes (Asturias) lotzen dituen Aucalsari eragingo lieke.
Abenduaren erdialdean Madrilgo egunkari batek ezagutarazitako Espainiako Gobernuaren agiriaren arabera, «

Gobernuak enpresa publikoekiko hartu duen pribatizazio politikak gomendagarri egiten du, ENAri dagokionez, honen kapital sozialean duen partaidetza aldatzeko aukera aurreikustea, partaidetza guztia ezabatzeraino ere iritsiz
». Zertxobait aurrerago, honela dio: «

ENAren kapital soziala estatala izan daiteke edo ez, zati batez edo osorik
».
Halaber, ENAren sorrera baimendu zuen 1994ko urtarrilaren 25eko errege-dekretua indargabetzea esan nahi du gobernuaren agiri horrek, hots, «

sozietatearen kapitala, beti, estatala soilik
» izango dela dioen aipamena indargabetzea. Gauzak horrela izanik eta Aznarren gobernuaren grina pribatizatzailea ikusirik, zentzuzkoa da Nafarroako Audenasa emakidadunaren pribatizazioa iristear dagoela pentsatzea. Alabaina, hauteskunde bezperetan gaudela kontuan izanda, bertan gertatzen denaren zain egon beharko dugu.


MOZKINAK HASI DIRENEAN, JABE PRIBATUEN ESKUETARA.

Audenasaren jatorria frankismoaren azken garaietan dago. Garapen planen babesean sortu zen Nafarroa eta Gipuzkoa lotuko zituen autobidea egiteko asmoa. Nafarroako Foru Diputazioa horretarako gai sentitu zen, obren lehiaketa egin zuen eta Huarte y Dragadosi esleitu zizkion Udana elkartearen bidez; eratu berria zen Audenasari eman zitzaion haren ustiapena. Audenasa 2.000 milioi pezetako (80 milioi libera) kapital propioarekin eratu zen, bertan Nafarroako Aurrezki Kutxak, Udanak eta hainbat partikularrek esku hartuz. Diputazioak 9.000 milioi pezetaraino bermatu zuen sozietatea.
Autobidearen eraikuntza eta ustiapena guztiz galgarria gertatu zen diruz, eta lehenengo urteetan milaka milioiko zorrak sortu ziren. 1984an, Nafarroako Gobernuak Espainiako Ekonomia Ministerioarekin negoziatu zuen Audenasaren kapitalaren % 50 bereganatzea –pezeta bateko prezio sinbolikoan–, eta gainerako % 50 Eunasak bereganatu zuen. Bi aldeek Audenasak egindako zorra finantzatzeko hitza eman zuten, horretarako urtean 1.500 milioi pezeta jarriz, bi zati berdinetan banaturik. Azkenerako, 1996an lortu zuen elkarteak zenbaki beltzetara iristea, ia 56 milioi pezetako etekinak lortuz, eta urtean 3.130 milioi pezetako dirusarrerekin. Hurrengo urtean 160 milioi pezetako mozkinak izan zituen. 1997ko urte horretan Audenasaren zorra 18.000 milioi pezetakoa zen; horietatik 15.000 milioik Estatuaren bermea zuten eta 3.000 milioik Nafarroako Gobernuarena.
Audenasak Irurtzundik Iruñerako 20 kilometroko autobide zatia eta Iruñea eta Tafalla arteko 82 kilometroko zatia kudeatzen ditu. Bietan bidesaria ordaintzen da. Batez besteko trafikoa, sare guztian, 10.500 ibilgailukoa da. Enpresa honek 113 langile ditu, eta 1998ko ekitaldian 599 milioi pezetako etekina izan zuen, hau da, 1997koan baino 68 milioi gehiagokoa.
Audenasaren balizko pribatizazioak ez luke ezuste handirik eragingo nafar askorengan. Hain zuzen ere, irailaren 20an, mendi-ingeniaritzako doktore eta EH-ko foru parlamentario den Pablo Muñozek honelako izenburua jarri zion «Gara» egunkarian eginiko kolaborazio bati: «Nafarroako Autobidea: zerbitzu publikoa edo negozio pribatua». Artikulu horretan, epe laburrean ikusten zuen ENAren eta, beraz, Audenasaren pribatizazioa: «

Dirudienez, urtea amaitzerako
». «

Duela gutxi autobideko zerbitzu eta kafetegiak Repsoli saldu izana
» ere aipatzen zuen. Baita Audenasari A-15aren esleipena 15 urtez luzatu diotela –2029. urtera arte– ere. «

Gauza nabarmena da –
zioen Muñozek

– pribatizazio prozesuak, erakargarri gertatzeko, gutxienez bi oinarri izan behar dituela: epe luzerako esleipenak izatea eta etekinak egotea. Audenasak 1995ean izan zituen lehen etekinak, 1997an luzatu egin zen esleipena eta 1999an egoera ezin hobea da balizko pribatizazio baterako
».
1999 urtea pasa bada ere, pribatizatzeko nahiak hor dirau. Orain kontua da hauteskunde giroan gaudela murgildurik, eta prozesu honek geldirik egon beharko duela Espainiako Gobernu berria eratu bitartean. Eta nork eratzen duen gobernu berria, Nafarroako autobideen pribatizazio prozesuak aurrera egingo du edo geldialditxo bat nozituko du

Beste bi autobideek 33.000 milioi pezetako dirusarrera izan zuten 1998an

Euskal Herriko beste bi autobideek, A-8 eta A-68ak, 33.000 milioi pezeta (1.320 milioi libera) bildu zituzten 1998an, bide horietan egunero ibili ziren 60.000 gidariek ordaindutako bidesarietatik. Kontuan izan behar da autobideen dirusarrera bakarra bidesariena dela. 1999ko datuak oraindik itxi gabe daude eta hilabete batzuk igaro arte ez dira ezagutuko.
A-8 autobidea Europistasen esku dago, eta bere emakida 2003. urterainokoa da eta A-68rena, berriz, Vasco Aragonesak du 2011. urteraino. Bi enpresa horiek kapital pribatuaren esku daude. Euskal aurrezki kutxa eta bankuek dute partaidetzaren gehiengoa, nahiz eta kanpoko finantza erakunde batzuek ere partaidetza duten. Gaur egun, Europistaseko lehendakaria Claudio Boada da. Garai batean AHVko lehendakari izana, gerora administrazioko hainbat kargutan egona da eta, azken urteotan, Banco Centralekin bat egin zuen arte, Banco Hispano Americanoko lehendakari izan da. Vasco Aragonesako lehendakaria, berriz, Jose Alberto Pradera da, Bizkaiko diputatu nagusi ohia.
A-8 autobidean, duela bost urte, batez besteko ibilgailu kopurua ez zen 17.000ra iristen. Gaur egun nekez jaisten da 20.000 ibilgailutatik, eta uda garaian 30.000 inguru ibiltzen da. A-68 autobidean, duela hamabi urte, 20.000 ibilgailu inguru ibili ohi zen egunero. Gaur egun kopuru hori bikoiztu egin da.
A-8 autobideak, Bilbo-Behobia bezala ere ezagutzen denak –100 kilometro baino zertxobait gehiago izanik–, 1998ko ustiapenean 17.206 milioi pezetako dirusarrera izan zuen, aurreko urteko 15.065 milioi pezetak nabarmen gaindituz. Kopuru horretako 16.542 milioi pezeta bidesariekin lortu ziren, eta gainerakoa dirusarrera erantsien bidez. Bere etekinak 11.000 milioi pezetakoak izan ziren.
Bilbo-Zaragoza autobideak, A-68ak –300 kilometro inguru izanik–, 1997an 14.666 milioi pezetako dirusarrera izan zuen eta 1998ko ustiapenean 16.521 milioi pezeta bildu zituen, 16.348 milioi pezeta bidesariekin lortuz. Zerga ondorengo bere etekinak 1.325 milioi pezetakoak izan ziren 1998an.
Espainiako autopisten sektorea bere urrezko aroa luzatzen saiatu da. Horrela, 70eko hamarkadaren hasieratik 80koaren amaierara bitartean autobideen enpresek 121.883 milioi pezeta galdu zuten. Baina 90eko hamarkada, 1993 urtea izan ezik, urrezko aroa izan da. Hamarkada honetan sektoreak 253.599 milioi pezeta gordin irabazi ditu, eta etekinen gaineko zergengatik 89.000 milioi pezetako dirusarrera izan du Estatuak. Azken datuen arabera, Espainiako Estatuko autobideek, orotara, 57.906 milioi pezetako irabaziak izan zituzten, 1998an 50.471 milioi pezetara jaitsiz.
Egia da enpresek arriskuak bereganatu dituztela autobideak egiteko garaian. Baina Estatuaren babesa izan dute, bai finantza arloan eta bai ibilgailuen trafikoari dagokionez. Eguneratutako inbertsioa 1996 urtearen amaieran 1,63 bilioi pezetakoa izan zen. Estatuak ordea, dibisen maileguetan milioi askotako galerak bereganatu ditu. 70eko eta 80ko hamarkadetan hartutako maileguak dira, Espainiako Estatuko maileguen interesa % 20tik gorakoa zenean. Baina Alemaniako markotan, Suitzako frankotan, yenetan eta dolarretan egindako zorra aurreikusitakoa baino heren bat gehiago kostatu zen, pezetak 1969az geroztik izandako balio galera guztien ondorioz. Zulo hori gainditzeko, 1969tik 1996ra bitartean, Estatuak 489.052 milioi pezeta ordaindu zituen dibisetako zorraren trukeko aseguru gisa. Nahiz eta gastu beldurgarri hori murrizten ari den, 1996an oraindik 23.018 milioi pezeta kostatzen zitzaion Estatuari.
Autopista batzuk Burtsan kotizatzen dute, besteak beste, Bilbo-Behobiaren emakida duen Europistasek; merkatuaren beherakada izan arren irabaziak izan dituzte. Acesa, Aumar eta Iberpistas dira Burtsan kotizatzen duten sektoreko gainerako enpresak

Euskal autobideak Europako garestienetakoak

Iazko daturik ezean, eta 1998an bezala kilometro bakoitzeko prezioak behera egingo zuela pentsatu arren, Hegoaldea zeharkatu eta Iparraldearekin lotzen gaituzten autobideak Europako garestienetakoak dira. Eroskik 1997an egindako azterketa batek hori ondorioztatzera garamatza. Haren arabera, Bilbo-Behobia autobideko bidesarien prezioa Europako batez bestekoa baino % 80 handiagoa da. Nolanahi ere, eskaintzen duten segurtasun maila oso handia da.
1997an jada Bilbo eta Behobia arteko A-8 autobidea Hegoaldeko hiru autobideen arteko garestiena zen, kilometroko 18,4 pezeta ordaintzen ziren. Irurtzun eta Tutera arteko A-15 autobidean 14 pezeta zen kilometroko ordaindu beharrekoa eta Bilbo Tuterarekin lotzen duen A-68an, berriz, 16,7 pezeta. 1998 urtean kopuruek behera egin zuten eta A-8ko kilometroa 16,11 pezeta ordaintzen zen, A-15ekoa 10,49 pezeta eta A-68koa 14,67 pezeta. 1999an ere behera egin dute zertxobait, nahiz eta Europako garestienetakoak izaten jarraitzen duten. Eroskiren azterketa horren arabera, Europako autobideen batez bestekoa 10 pezeta ingurukoa zen.
Segurtasunari dagokionez, azterketa egiteko neurgailu bat baino gehiago erabili zuen Eroskik. Horietako bat 100 kilometroko tartean izandako istripu kopuruari dagokiona da. Azterketa horren arabera, Nafarroako A-15 autobidea zen alderatutako guztien arteko seguruena


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


Eguneraketa berriak daude