BILBO 1980: HIZKUNTZAREN OINAK


1999ko abenduaren 12an
Presa du euskarak. Beldur da Unamunok Arriagan emandako hitzaldiak begizkoa egin eta betirako apo, betirako txiki eta zatar geratuko den. Eta gero eta txikiago, gero eta zatarrago, ez ote den itoko, ez ote den betirako ihetxetuko ondoan dituen erraldoi harroen saltsatan. Badu obsesio bat mintzaira honek, eta ez da mihiekin, oinekin baino. Presa zuelako ekin zion oinez, Kilometroak-ekin lehenbizi, Ibilaldia-rekin gero. Presa duelako arindu du pausoa, eta arin-aringa, lasterka, antxintxike, arineketan, saltaka, karran, galapan ekin dio bihotz eiteko lurraldearen mugak eta barne zainak ibiltzeari.
Eusko Ikaskuntza eta Euskaltzaindiaren sorreren lekuko izan zen Oñatiko Unibertsitate zaharretik abiatu da Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundeak antolatu duen lehendabiziko Korrika hau. Jose Maria Satrustegi euskaltzainak eman dio hasiera gaueko hamarretan, Txantxiku Ikastolako lau haurrek hartu diote lekukoa honi. Oñatiko kaleetan, Eusko Jaurlaritzaren Barne kontseilariorde eta herriko alkate den Eli Galdos izan da eroale. Bilbora garaiz heldu nahi badu, 1.820 kilometro ditu aurretik, 182 orduko bidea. Azaroaren hondarretan gaude eta elurra ari du. Euskararen salbaziorako bidea, Arestik jarri gintuen jakinaren gainean, ez da samurra. Bidania gainean kateak behar izan dituzte lasterketa jarraitzen duten autoek. Nafarroako zenbait eskualdeetan, Zuberoatik pasatu denean bezalaxe, arazoak egon dira Remigio Mendiburu eskultoreak diseinaturiko lekukoa eramateko. Korrikalariak falta. Aurten bertan sortu den Iparraldeko AEK-k kostaldean baino ez ditu euskaltegiak, eta Nafarroak handitik du ederretik duena...
Une hunkigarriak ere ezagutu ditu gau eta egun, etenik gabe eskuz esku pasarazi den lekukoaren bideak. Santiago zubitik muga igaro duenean oilo ipurdia jarri dio bere barnean Rikardo Arregiren testu bat daraman lekukoari berari ere. Iruñean foru parlamentariek, udal zinegotziek, Osasunako jokalariek eta beste hainbat gizarte arlotako ordezkariek eraman dute, Bergaran Telesforo Monzonek, Lazkaon Aita Barandiaranek, eta 91 urte ditu...
Lekukoa Bilboko kale zabaletara heldu denean, poza da nagusi antolatzaileen artean. Lana beltz egin da, eta milaka oinen ibiliaren bozkarioa da saria. Ezustekoa lekukoa zabaldu denean etorri da. Rikardo Arregik 1966ko urtarrilaren 16an Andoainen idatzitako mezua, falta da. Airearekin bat egin du, desagertu egin da, higatu, ihetxetu, Unamunoren euskara bezalaxe. Antolatzaileak idazkiaren fotokopia baten bila doazen bitartean, AEK-k azken ekitaldirako prestaturik duen agiria irakurtzen du Julen Kaltzadak. Aurreikuste guztiak gainditu direla dio, AEK euskara erakusteko erakundea dela, publikoa, ofiziala, autogestionarioa eta zazpi herrialdeetakoa. Gero, korrikan egoterik izan ez dutenak ekarri ditu gogora:
«

Euskal Herriaren alde lan egitearren bizia galdu dutenak. Euskal Herriaren alde lan egitearren kartzelan usteltzen daudenak. Komisaldegietan torturak sufritzen dituztenak, torturak hartuko dituzten beldurrez angustiaturik daudenak... Gora Euskadi Askatuta! Gora Euskadi Euskalduna! Gora langileria! Gora langileri euskalduna!
», oihuekin amaitu du hitzaldia.
Ondoren eman den prentsaurrekoan Rikardo Arregiren testua irakurri eta ezagutaraztera eman bada ere, AEK-k Euskaltzaindiarekin, EAJ-rekin eta Eusko Jaurlaritzarekin dituen hartu-emanak oso kaltetuta geratu dira. Elurrak ez dira udaberriarekin lurmenduko

1980
- Gernikako estatutua onartu ondoren, Eusko Legebiltzarra sortu zen. Carlos Garaikoetxea izendatu zuten Lehendakari.

- Ramon Labaien Eusko Jaurlaritzako Kultur kontseilari izendatu zuten. Bere ekimenez sortu ziren ETB, Euskadi Irratia, HABE eta Euskadiko Orkestra Sinfonikoa.

- Martin Zabaleta, Pasang Temba sherpa lagun zuela, Everesteko tontorrera heldu zen. Munduaren gailurrean ikurrina paratu zuten.

- 1980ko martxoan 15.000 lagun bildu ziren Iruñean «Euskara Nafar Hizkuntza» lemapean.

- Ekainaren 18an, UPN, UCD eta PSOE euskara Nafarroan hizkuntz ofiziala izatearen aurka posizionatu ziren Nafarroako legebiltzarrea.

- Kaputxinoen jabetzakoa zen «Zeruko Argia» aldizkaria kooperatiba batek eskuratu eta ARGIA bilakatu zen.

- «La Voz de España» egunkaria desagertu zen.

- Azaroaren 14an, «Anaitasuna», «Jakin», «Herria» eta ARGIA aldizkariek «Euskal Prentsa euskaraz» kanpainari ekin zioten.

- Itzultzaile eskola sortu zen, Xabier Mendigurenen zuzendaritzapean.

- EHU Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitate publikoa sortu zen.

- Euskaltzaindiak Euskararen Gaitasun Agiria (EGA) titulua sortu zuen.

- Araba Euskaraz ikastolen jaialdia antolatu zen estreinakoz.

- Bertsularien lagunak Ipar Euskal Herriko bertsolarien elkartea sortu zen.

- «El proceso de Burgos» filma aurkeztu zuten urtarrilaren 11n.

- Dantzari Eguna zela eta, 150 dantza-talde bildu ziren Baionako errugbi zelaian maiatzaren 31n.

- Urtearen hondarrean, «Susa» literatur aldizkaria sortu zuten EUTGko filosofiako hainbat ikaslek.

- Xaguxarra izenez, hainbat euskal idazle garaikideren antologia plazaratu zen.

- Tere Irastortza idazlearen «Gabeziak» poesia-liburuak Espainiako Kritika saria jaso zuen.


Azkenak
Nafarroan egunean sexu-transmisioko hiru infekzio detektatzen dira

Iaz 1.343 infekzio erregistratu ziren, duela zazpi urteko zifrak laukoiztu dira. Adituen arabera "arriskuaren pertzepzioa galtzen ari da" eta hartara prebentzio neurri gutxiago hartzen dira.


Zortzigarren polizia infiltratua: bi urte pasatu ditu Madrilgo hainbat mugimendu sozialetan

"Juancar" izenaren pean infiltratuta egon da Carlos P.M. agentea Madrilgo hainbat mugimendutan. 2020an sartu zen Espainiako Polizian, hain justu ere infiltrazio kasu gehiagoren jatorrian dagoen zentro berean egon ondoren. El Salto-k argitaratu du informazioa.


2024-05-14 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Hanlonen printzipioa Spratly uharteetan

Hanlonen printzipioaren juzgu egin beharko da, agian: “Inoiz ez iezaiozu gaiztakeriari egotzi ergelkeriak ederki esplika dezakeena”. Protagonista nagusiek biziro hobesten dute aukera hori.


2024-05-14 | Garazi Zabaleta
Ja(ki)tea
Betiko eta bertako sukaldaritza sustatzeko elkartea

2009an sortu zen Ja(ki)tea elkartea zenbait jatetxe, sukaldari eta gastronomia kritikariren arteko elkarlanetik. “Hasiera hartan, Gipuzkoako 14 bat jatetxe elkartu ginen, baina pixkanaka hazten joan da proiektua, eta gaur egun 37 gara”, azaldu du Xabier Zabaletak,... [+]


2024-05-14 | Jakoba Errekondo
Ezti ihintzez egindako ihintz eztia

Zein da zuretzat zuhaitzik gozoena? Janari gozoenak ematen dituena? Erleentzako eztigai, lore gehien eskaintzen duena? Ez ba! Ezkur jendearen artekoak dira zuhaitzik gozoenak.


Eguneraketa berriak daude