BILBO 1980: HIZKUNTZAREN OINAK


1999ko abenduaren 12an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Presa du euskarak. Beldur da Unamunok Arriagan emandako hitzaldiak begizkoa egin eta betirako apo, betirako txiki eta zatar geratuko den. Eta gero eta txikiago, gero eta zatarrago, ez ote den itoko, ez ote den betirako ihetxetuko ondoan dituen erraldoi harroen saltsatan. Badu obsesio bat mintzaira honek, eta ez da mihiekin, oinekin baino. Presa zuelako ekin zion oinez, Kilometroak-ekin lehenbizi, Ibilaldia-rekin gero. Presa duelako arindu du pausoa, eta arin-aringa, lasterka, antxintxike, arineketan, saltaka, karran, galapan ekin dio bihotz eiteko lurraldearen mugak eta barne zainak ibiltzeari.
Eusko Ikaskuntza eta Euskaltzaindiaren sorreren lekuko izan zen Oñatiko Unibertsitate zaharretik abiatu da Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundeak antolatu duen lehendabiziko Korrika hau. Jose Maria Satrustegi euskaltzainak eman dio hasiera gaueko hamarretan, Txantxiku Ikastolako lau haurrek hartu diote lekukoa honi. Oñatiko kaleetan, Eusko Jaurlaritzaren Barne kontseilariorde eta herriko alkate den Eli Galdos izan da eroale. Bilbora garaiz heldu nahi badu, 1.820 kilometro ditu aurretik, 182 orduko bidea. Azaroaren hondarretan gaude eta elurra ari du. Euskararen salbaziorako bidea, Arestik jarri gintuen jakinaren gainean, ez da samurra. Bidania gainean kateak behar izan dituzte lasterketa jarraitzen duten autoek. Nafarroako zenbait eskualdeetan, Zuberoatik pasatu denean bezalaxe, arazoak egon dira Remigio Mendiburu eskultoreak diseinaturiko lekukoa eramateko. Korrikalariak falta. Aurten bertan sortu den Iparraldeko AEK-k kostaldean baino ez ditu euskaltegiak, eta Nafarroak handitik du ederretik duena...
Une hunkigarriak ere ezagutu ditu gau eta egun, etenik gabe eskuz esku pasarazi den lekukoaren bideak. Santiago zubitik muga igaro duenean oilo ipurdia jarri dio bere barnean Rikardo Arregiren testu bat daraman lekukoari berari ere. Iruñean foru parlamentariek, udal zinegotziek, Osasunako jokalariek eta beste hainbat gizarte arlotako ordezkariek eraman dute, Bergaran Telesforo Monzonek, Lazkaon Aita Barandiaranek, eta 91 urte ditu...
Lekukoa Bilboko kale zabaletara heldu denean, poza da nagusi antolatzaileen artean. Lana beltz egin da, eta milaka oinen ibiliaren bozkarioa da saria. Ezustekoa lekukoa zabaldu denean etorri da. Rikardo Arregik 1966ko urtarrilaren 16an Andoainen idatzitako mezua, falta da. Airearekin bat egin du, desagertu egin da, higatu, ihetxetu, Unamunoren euskara bezalaxe. Antolatzaileak idazkiaren fotokopia baten bila doazen bitartean, AEK-k azken ekitaldirako prestaturik duen agiria irakurtzen du Julen Kaltzadak. Aurreikuste guztiak gainditu direla dio, AEK euskara erakusteko erakundea dela, publikoa, ofiziala, autogestionarioa eta zazpi herrialdeetakoa. Gero, korrikan egoterik izan ez dutenak ekarri ditu gogora:
«

Euskal Herriaren alde lan egitearren bizia galdu dutenak. Euskal Herriaren alde lan egitearren kartzelan usteltzen daudenak. Komisaldegietan torturak sufritzen dituztenak, torturak hartuko dituzten beldurrez angustiaturik daudenak... Gora Euskadi Askatuta! Gora Euskadi Euskalduna! Gora langileria! Gora langileri euskalduna!
», oihuekin amaitu du hitzaldia.
Ondoren eman den prentsaurrekoan Rikardo Arregiren testua irakurri eta ezagutaraztera eman bada ere, AEK-k Euskaltzaindiarekin, EAJ-rekin eta Eusko Jaurlaritzarekin dituen hartu-emanak oso kaltetuta geratu dira. Elurrak ez dira udaberriarekin lurmenduko

1980
- Gernikako estatutua onartu ondoren, Eusko Legebiltzarra sortu zen. Carlos Garaikoetxea izendatu zuten Lehendakari.

- Ramon Labaien Eusko Jaurlaritzako Kultur kontseilari izendatu zuten. Bere ekimenez sortu ziren ETB, Euskadi Irratia, HABE eta Euskadiko Orkestra Sinfonikoa.

- Martin Zabaleta, Pasang Temba sherpa lagun zuela, Everesteko tontorrera heldu zen. Munduaren gailurrean ikurrina paratu zuten.

- 1980ko martxoan 15.000 lagun bildu ziren Iruñean «Euskara Nafar Hizkuntza» lemapean.

- Ekainaren 18an, UPN, UCD eta PSOE euskara Nafarroan hizkuntz ofiziala izatearen aurka posizionatu ziren Nafarroako legebiltzarrea.

- Kaputxinoen jabetzakoa zen «Zeruko Argia» aldizkaria kooperatiba batek eskuratu eta ARGIA bilakatu zen.

- «La Voz de España» egunkaria desagertu zen.

- Azaroaren 14an, «Anaitasuna», «Jakin», «Herria» eta ARGIA aldizkariek «Euskal Prentsa euskaraz» kanpainari ekin zioten.

- Itzultzaile eskola sortu zen, Xabier Mendigurenen zuzendaritzapean.

- EHU Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitate publikoa sortu zen.

- Euskaltzaindiak Euskararen Gaitasun Agiria (EGA) titulua sortu zuen.

- Araba Euskaraz ikastolen jaialdia antolatu zen estreinakoz.

- Bertsularien lagunak Ipar Euskal Herriko bertsolarien elkartea sortu zen.

- «El proceso de Burgos» filma aurkeztu zuten urtarrilaren 11n.

- Dantzari Eguna zela eta, 150 dantza-talde bildu ziren Baionako errugbi zelaian maiatzaren 31n.

- Urtearen hondarrean, «Susa» literatur aldizkaria sortu zuten EUTGko filosofiako hainbat ikaslek.

- Xaguxarra izenez, hainbat euskal idazle garaikideren antologia plazaratu zen.

- Tere Irastortza idazlearen «Gabeziak» poesia-liburuak Espainiako Kritika saria jaso zuen.


Azkenak
Algortan izandako taldeko sexu-eraso baten ustezko egileetako bat atxilotzeko agindua eman dute

Getxoko 3. Instrukzio Epaitegiak atxilotze-agindua eman du 2023ko urrian Algortan jazotako talde sexu-eraso batean ustez parte hartu zuen egileetako baten aurka. Kasua sexu-eraso larri gisa sailkatu du magistratuak eta poliziari eskatu dio, gaztea aurkitzen dutenean, epaitegira... [+]


Sudango paramilitarrek asteburuan 300 zibil hil dituztela salatu dute, eta krisi humanitarioa areagotzen ari da

Giza eskubideen aldeko Sudango abokatu talde baten arabera, Sudan mendebaldeko hainbat herrixkari eraso egin zieten larunbatean eta igandean, eta zibilak tiroz hil edota bizirik erre zituzten, etxeetan giltzapetuta. UNICEFek salatu du Ipar Darfurgo 40.000 haur artatu zituztela... [+]


Delinkuentzia eta segurtasun eza, migratzaileak jipoitzeko aitzakia faltsuak

Jazarpen arrazistak eztanda egin du Espainiako Torre Pacheco herrian, Euskal Herrian ere ezagun zaizkigun diskurtsoak hauspotuta: immigrazioa lotzea delinkuentziaren, sexu-erasoen eta segurtasun faltaren gorakadari. Baina datuek frogatzen dute gezurra direla gorroto diskurtso... [+]


Israelen okupazioaren aurkako neurriak adosteko goi bilera egiten ari dira Bogotan

Hagako Taldeak deituta, Kolonbiak eta Hego afrikak antolatu dute gailurra. Herrialdeetako ordezkariez gain, Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEren errelatorea ere Bogotan da, eta Israelekin harreman oro etetea exijitu die. EBk adierazi du Netanyahuri bere aire... [+]


1.385 euroko gutxieneko soldata: Jaurlaritzaren azterketaren bi hutsune eta alde on bat

Eusko Jaurlaritzako Ekonomia, Lan eta Enplegu sailburu Mikel Torresek asteazken honetan aurkeztu du EAErako gutxieneko soldataren inguruan egindako azterketa, eta 1.385 eurorainoko kopurua jarri du erreferentzia moduan, "aurreikuspen baikorrenean". ELA eta LAB... [+]


Pentsiodunen Mugimendua omenduko dute Donostiako Piratek

Abuztuaren 9tik 17ra izango da Piraten Aste Nagusia, eta aurten "Auzolanari tiraka!" ariko direla adierazi dute. Abordatzea abuztuaren 11n izango da, eta Piraten Egun "berezia", hilaren 15ean.


2025-07-16 | Ahotsa.info
“Munduko festarik onenak” herriak erabakitzen duenean amaitzen dira

Bederatzi egun eta gau luzeren ostean, Iruñeak normaltasunera itzuli nahi du Sanferminak ixten dituen azken ekitaldiarekin: Villavesako entzierroa, non gaizki tratatzen den gauza bakarra parte hartzaileen gibela eta osasuna baita. Ekitaldi herrikoi honen ondoren hasten da... [+]


Espektakuluen tranpa

Semea futbol talde batean jolasten da eta, kurtso amaieran jokatutako hamaika torneoren artean, Athletic Cup-era gonbidatu dute bere ekipoa aurten. Txapelketak laurehun talde eta 5.000 futbolari inguru batu ditu; haur eta nerabe, senideak eta lagunak kontatu gabe. Itzelezko... [+]


Laranja-paperetan marraztutako boikotak

Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]


2025-07-16 | Karmelo Landa
Zenbait traba eta bide bat

Gauzak ez dira horrela, baina horrelaxe daude, bai. Euskal erreferente politiko ofizialak Espainiara eta Frantziara begira daude Euskal Herrira bainoago. Estebanek eta Otegik etengabe kontseiluak ematen dizkiote Sánchezi gobernagarritasun modu berriaz eta Espainiako... [+]


Atera daitezela herriko plazara

Ekain amaieran iragan da Banka eta Urepeleko eskola publiko uztartuetako urte hondarreko ikusgarria. Eskola gehienetan bezala, Bankako ama-eskolako irakasleak eta Urepeleko lehen mailako bi irakasleek, hirurek elkarrekin, urtero antolatzen dute haurren emanaldi nagusia:... [+]


Nagusikeria

Berriz gertatu da. Bartzelonako Unibertsitateko ikerlari batzuek (emakumeak) salatu dituzte beren nagusiarengandik (gizona) jasandako sexu erasoak eta nagusikeria edo botere-gehiegikeria. Eta berriz ere, ospe handiko gizonaren aldeko adierazpena bultzatu dute, baita... [+]


2025-07-16 | Aingeru Epaltza
Garikoitzen itzala

Herria astekariaren ez hain aspaldiko aleak irakurtzea aski da antzemateko Mixel Garikoitzek Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako gizarte nagusiki katolikoan utzitako arrastoaren sakonari.

Ibarreko Garakoitxeko semea, bertze ordezkaririk ez du Iparraldeak Erromako... [+]


Genozidioaren ekonomia Palestinan: Francesca Albanesek lotsagarri utzi ditu multinazionalak

Carrefour, CAF, Crédit Agricole, BlackRock... Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEko errelatore bereziak enpresa sare handi bat egin du Israel burutzen ari den Gazako genozidioaren konplize bere azken txostenean, eta horien arduradunak ikertzeko eskatu du... [+]


Eguneraketa berriak daude