MENDE BAT GIPUZKOARREN OSASUNAREN ZAINDARI
- Jose Maria Urkia Etxabe sendagileak bere aitzindari eta kideen historiak eta gorabeherak jaso nahi izan ditu «Cien años de medicina en Gipuzkoa. 1899-1999» liburuan.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Donostiak «hiri higieniko» titulua jaso ahal izateko ezaugarriak zituen. Horren atzean ordea, sendagile adoretsu askoren lana zegoen, batik bat XIX. mende amaieratik hasi eta Gerra Zibilera arte doazen urteetan. Izen ospetsuak ziren Emiliano Eizagirre, tuberkulosiaren aurkari garrantzitsuena eta Benigno Oreja urologoa.
XX. mende hasieran tuberkulosiak gogor erasotu zuen Gipuzkoa. Horren adierazgarri da Luis Alzua medikuak eginiko aipamena: «Donostia higiene-zerbitzuengatik hiri eredugarria bada ere, eta nahiz eta bertatik neurri handi batean baztanga eta erupzio-sukarrak desagertarazi diren, tuberkulosia jaun eta jabe da».
Osasunaren aurkako eraso horren aurrean Emiliano Eizagirre eta Manuel Zaragueta sendagileek tuberkulosiaren kutsatze arrazoiak eta gaixotasunari aurre egiteko bideak ezagutzeko orri batzuk atera zituzten. Bestalde, 1912. urteko irailean Espainiako Tuberkulosiaren Biltzarra egin zen Donostian, eta urte berean lehen aldiz Espainian, «Lorearen Festa» izenez ezagututako diru-biltzea antolatu zen, tuberkulosiari aurre egiteko laguntzak jaso asmoz.
Gripea Frantzia eta eta Ipar Euskal Herritik Irungo mugan barrena sartu zen Gipuzkoara eta hemen biziki gogorra izan zen izurritea. Prebentzio neurrien artean lehena muga ixtea izan zen. Hala ere, gipuzkoarrengan beldurra nagusitu zen, batik bat 1918ko iraila eta urria bitartean. Gripearen konponbideak era guztietakoak izan ziren: alkoholdun edari eta baratxuritik hasi eta Bayer aspirinaraino iritsiz. 1918an Gipuzkoan hil ziren 6.500 pertsonetatik 3.300ek gripearen ondorioz galdu zuten bizitza, iraila, urria eta azaroa bitartean.
Sendagileek ez zuten amore eman eta etengabeko lanaren fruitua izan zen medikuntza arloan lortutako hainbat aurrerapen. Baina zenbait borroka mediku euskaldunek bultzatuta izan bazen ere, asmakuntza asko atzerritik hartu ziren. Horren adibide garbia da esaterako, sifiliaren aurkako Salvarsan edo 606 produktua, Ehrlichek, 1908ko Medikuntzako Nobel sarituak asmatua. Gainera, Donostia eta Miarritze biltzar zientifiko garrantzitsuen guneak izan ziren. Aipagarriak dira adibidez, 1929ko Medikuntza jardunaldiak eta 1934ko Espainiako Medikuen Elkargoen X. Biltzarra, baita urte bat beranduago antolatu zen Talasoterapiaren Nazioarteko VII. Biltzarra ere.
Osasunaren inguruko jardunaldiez gain ordea, Donostian urte askotan zehar Medikuntza Zinemaren Nazioarteko Jaialdia antolatu zen. Ekimena Jose Luis Munoa Roiz oftalmologo famatuaren eskutik etorri zen. 1968an Espainian lehenengo aldiz, medikuntzarekin lotura zuen zinema jaialdia burutu zen. Gran Kursaal enpresak Gran Kursaal antzokia eta Gaxen aretoa eskaini zituen eta Migel Etxarri luzemetraiak lortzeaz arduratu zen.
Lau urtez iraun ondoren, jaialdia krisian sartu zen. 1974. urtean ordea, lehengo ibilbideari ekin zion, baina oraingo honetan Victoria Eugenia antzokian. Jaialdiak medikuntza munduko izen entzutetsu ugari Donostiara ekartzea lortu zuen: Barnard kirurgilaria, Milango Sirtosi, New Yorkeko Byron Smith... Edizio bakoitzean 30 lurralde baino gehiagotako adituek hartu zuten parte, eta desagertu arte, 25 urteren buruan, Europako medikuntza zinemaren jaialdirik garrantzitsuenetako bat izan zen Donostiakoa.
Gipuzkoan Frantzia eta Espainiako medikuen arteko gorabeherak indar handiarekin bizi izan ziren, are gehiago Gipuzkoatik Frantziara joaten ziren medikuek jasotzen zuten tratuaren berri izan ondoren. Esaterako, 1916an Agirre sendagilea Ipar Euskal Herrian lanean hasi zenean Baionako presondegira bidali zuten.
1902an Romanones kondeak Ruiz Zorrillaren dekretua deuseztu zuen, baina zorte horrek hilabete gutxi iraun zuen, ondoren lehengo egoerara itzuli baitziren. 1921ean Francisco Aparicio ministroak Errege Agindu bat osatu zuen, zeinak mediku atzerritarrei emandako baimen guztiak sei hilabeteko epean amaitzeko mandatua ematen zuen. Frantsesek ordea, Madrilen lagun garrantzitsuak zituzten eta Errege Agindua deuseztea lortu zuten. Azkenean, Primo de Riveraren diktadurarekin Espainiako medikuen nahia bete zen, nahiz eta espero zuten guztia ez lortu
Guztia 1929ko apirilean hasi zen. Urte hartan, garaiko tokiko prentsak Fernando Asuero doktorearen sendakuntzen berri eman zuen. Oso teknika berezia zen 1887an jaiotako donostiarrak zerabilena: estilete mehe eta muturrean goria zegoen batekin gaixoaren sudurraren alde bateko zein besteko kornetean ukituak egiten zituen. Metodoa Frantzian Bonnier doktoreak erakutsitakoaren antzekoa zen, centroterapia edo reflexoterapia izenez ezagutua.
Asueroren kontsulta jendez gainezka egoten zen. Hori dela eta Principe hotelera lekualdatu zen, Ramon Maria de Lili kalean kokaturik, jada desagerturik dagoen Urumea pilotalekuaren zati bat hartuz. Espainiatik eta Frantziatik etortzen zen jendea doktorearen mirarien bila. Primo de Rivera generalak berak ere ezagunen bat bidali zuen.
Berehala ordea, Asueroren teknikaren inguruan iritzi ugari sortu zen medikuen artean: batzuk defendatu egiten zuten; beste batzuk berriz, petrikilo eta berritsu hutsa besterik ez zela zioten. Garaiko medikuntza ofizialak ez zuen behin ere Asuero doktorearen tratamendua onartu.
1930ean jada Asueroren kontsultan ez zegoen garai bateko jendetzarik, eta urte bat geroago itxi egin zuen. Pixkanaka-pixkanaka eta urteak aurrera joan ahala, ahaztuz joan ziren garai bateko sendakuntza berezi haiek, Asuero bera ere oroimenaren leku urrun batean geratuz
Zer: Biarritz Piano Festival. Amaierako errezitaldia. Benjamin Grosvenor, pianoa.
Egitaraua: Schumann eta Moussorgskyren lanak
Lekua: Biarritzeko ‘Espace Bellevue’.
Data: abuztuaren 8a.
-------------------------
Biarritz Piano Festival... [+]
AEBetako presidenteak Ukrainarekin su-eten akordio batera iristeko ezarritako epea amaituta, Alaskan bilduko dira Trump eta Putin ostiralean. Bloomberg hedabidearen arabera, Errusia eta AEBak gerra "izozteko" plan bat prestatzen ari dira, Moskuk orain arte Ukrainan... [+]
IB3 telebista publikoaren neurria "katalanaren aurkako erasotzat" jo dute katalanaren normalizazioaren aldeko zenbait eragilek, eta "berehalako zuzenketa" eskatu dute. Zuzendaritza aldaketa izan da berriki kate publikoan, PP eta VOXen botoei... [+]
Zer: Euskadiko Orkestra
Zuzendaria: Diego Martin-Etxebarria. Easo Abesbatza
Zuzendaria: Gorka Miranda
Bakarlariak: Arantza Ezenarro, Gillen Munguía, Marifé Nogales, Lucía Gómez, Juan Laborería, José Manuel Díaz, Darío Maya, Luken... [+]
Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailak ingurumen baimena ukatu dio Piaspe egitasmoari, Statkraft enpresak Azpeitia, Zestoa eta Errezil artean eraiki nahi dituen errotek eta argindarra garraiatzeko azpiegiturek eragingo... [+]
Russell mendian gertatu da ezbeharra, amildegi batetik jausita. Gaztea Iruñekoa zen.
Suhiltzaileek itzaltze lanetan jarraitzen duten arren, egonkortu dute kontrolik gabeko sutea. Espainiako Gobernuak larrialdi aurreko faserako plana onartu du, autonomia erkidegoen eta Espainiako Gobernuaren arteko komunikazioa hobetzeko; dena den, larrialdien kudeaketa autonomia... [+]
Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]
Asteko albiste nagusietako bat izan da, zalantzarik gabe: ehuneko 50eko muga-zerga ezarri die Trump administrazioak Indiatik datozkien esportazioei. Brasilekin parekatuta, zerga estatubatuar astunenak pairatu beharko dituen ekonomia handia izango da, aldaketarik ezean,... [+]
Goizegi Hiltzeko
Ødei
Autoekoizpena, 2025
53 min.
Ulertzen nauten herrian ez da musika hau entzuten. Rap musikak akaso urte okerragoak izan ditu Euskal Herrian, baina oraindik ez da beste batzuen altuerara heldua. Denentzat ditu koplak Odei Barroso... [+]
Auzitegi Gorenak martxoan ebatzitakoari jarraiki, astelehenean irletatik penintsulako adin txikikoentzako zentroetara lekualdatuko dituzte zortzi asilo eskatzaile. Gobernuak adierazi du adin txikikoen babes sarean integratzeaz arduratuko den etorkinen %90 maliar jatorrikoak... [+]
Getariako txosnagunean eta Aian egin dute elkarretaratze isila. Jai batzordeak txosnak itxi zituen.
Gizona Bilorian (Araba) hil dute, ustezko hiltzailea atxilotu dute Añanan (Araba).
Hildako kazetarietako bat Anas al-Sharif da, palestinarren genozidioa zerrendatik kontatzen dutenen artean ezagunenetako bat. Al Jazeera hedabideak adierazi du Israel errudun dela Gazako sarraskia barnetik azaleratzen duten kazetariak nahita hiltzeagatik, eta horrela sarraskia... [+]
Larunbat gauean hasi zen sutea Zarrakaztelu eta Figerol lotzen dituen errepideko pinudi batean. Herritarrentzat arriskurik ez dago momentuz, gobernuak adierazi duenez. Gizakiek eragindako sutea dela jakinarazi du gobernuak.