Zazpi buruko Herensuge Azalegiko harpean
Ahüzkiko aterpetxera daraman bidegurutzean utz daiteke autoa (968 metro). Aterpetxea bere mineraldun urengatik da sonatua eta jende andanak bisitatu ohi du, udan batez ere. Neguan, ordea, itxia egoten da Ahüzki, elurteak direla eta, zaila baita mendi bide horietatik igarotzea. Gu iritsi ginenean ere, udagaraia izaki, jendez gainezka zen Ahüzki; egun hartan, abuztuaren 22an hain zuzen ere, ospatzen baitzen Artzainen festa. Hala, aterpetxe ondoko pilotaleku tipian, Zuberoako dantzariak nahiz haur talde baten ahots lirainak kantuan ikusi eta entzuteko abagunea izan genuen.
Aterpetxetik ehunen bat metro gora, Bohokortiaren magaleko iturrirainoko joan-etorria ere egin dezakezue amaieran, bertako ur garbi eta freskoak ordurarteko neke guztiak sendatuko baitizkizue. Baina Herensugeren harpea aurkitzera irten beharra dugu lehenik. Horretarako, Lomendi edota Ertzaganiako kaskoa hego mazela belartsutik barna, alderik alde zeharkatzen duen zidor lauso bat hartu behar da, zidorraren hasieratik edo guk egin moduan kaskoaren ondorengo lepora igaroz. Ez pentsa, baina, zidor honetatik harpearen aho handia berehala ikusiko duzuenik, bertaratu arte, ez baita agerian geratzen. Kaskoaren parean gaudela, zidorra goian utzi eta belar luze eta sasiz beteriko maldan behera, ehunen bat metro jaitsi beharko dugu, ondoren, uhinez beteriko hegiaren sartze batean, zuhaizti baten adaburuak antzemango ditugu. Adaburu horiek ezkutatzen digute Ertzaganiako karbia, Herensugeren bizilekua izan zena (800 m).
Gerturatu ahala, ganaduaren ibiliak sorturiko zidor horietako bat nabarmenago bilakatuko da eta berari jarraituz, harpearen ahora eramango gaitu. Osin ugari artean, kontu handiarekin igaroz, 30 metro zabal eta 10 metroko altuera duen ahoa zabalduko zaigu begi aurrean. 40 metroko sakonerarekin, plaza galanta sortzen da lurrazpian. Baina plaza honetan aurki daitekeen freskotasunak erakarrita, ganaduaren oin arrastoak nabari dira lurrean, gangatik behera datozen ur tantekin batera, plaza izugarrizko lokaztegi bihurtu dutenak. Ez dugu ahantzi behar ere, bertan Herensuge bizi izan zela, eta honelako sugetzarraren astindu eta mugimenduak jasateko, zer hobea lokaztegi handi bat baino. Halaber, bertan topatu genuen garezur eta usteltzen hasitako ganadu hilak, Herensugeren kondaira ez ote zen egi izango pentsaraztera bultzatu gintuen. Ez dakit... baina badaezpada berehala alde egin genuen toki beltz eta triste hartatik.
Kontaketa gutxi batzuetan, zazpi bururekin irudikatzen dute, beste askotan, bakarrarekin. Euskal Herrian ugari ditu bizilekuak. Hona hemen aipatuenak: Ertzaganiako karbia, Aralarko San Migel (santutegia eraikia dagoen lekuan zegoen leize sakonean), Murugain (Arrasate) eta Urduñako haitzak. Kokapen geografikoaren arabera ere, izena aldatzen zuen, Erensugue (Sara eta Zugarramurdi), Herensugue (Ezpeleta), Errensugue (Gamere), Iraunsugue (Ataun) edota Dragoi (Arrasate).
Itzulera joandako bidetik egin dezakezue. Baina ez bazarete nekatu, guk egindako itzulia burutzea proposatzen dizuegu. Hau da, maldan behera Azalegiko errekaraino jaitsi lehenik eta Zuhureko baso bikainean gora, Ahüzkiraino eramango zaituzten pistara irten ondoren. Ez du zailtasun handirik, eta astia baduzue merezi du
Euskal Herriko herri askotan ospatzen dituzte oraindik negu parteko ihauteriak, baina Zuberoakoak bereziak dira, koreografia, ohitura eta koloreengatik eta baita bertako dantzari finengatik ere. Zuberoako maskaradak antolatu nahi dituen herriak dantzari on ugari izan behar ditu, herriaren ohorea jokoan baitago. Hain dute jatorri zaharra eta ezezaguna, ezen bere benetako esanahia eta zentzua asmatu edo espekulatu beharra dagoela. Garai batean laurogeitik goiti partaide zituzten maskaradak ezagutu dira, baina gaur egun hogei lagun aski dira. Behin antolatuz gero herriz herri igandeoro ibiliko da.
Goizetik abiatzen dira dagokien herrira eta han, dantzan, etxez etxe ibiltzen. Lehen oinez, jakina, joan beharra zuten eta zain zeuden bertakoek, barrikada bat eraikirik, herrira sartzea oztopatu egiten zuten. Dantza eta sasi-borroka zenbaiten ondoren barrikada jaustea lortzen zuten. Bazkalondoan plazara ailegatzen dira maskaradak, beren dantza eta jokoak egiteko.
Maskaradetan bi pertsonaia mota daude: gorriak eta beltzak. Gorriak jende zintzoa, ona da; bere gain daude dantzarik ikusgarrienak, Gorrien artean Txerrero, Gatuzain, Kantiniersa, Zamalzain, Entsenaria (hauek dira dantzari nagusiak), Jauna, Anderia, Laboraria, Laborarisa, Marexalak eta Kükülleroak aurkitzen ditugu. Beltzak gorrien aurkakoak dira: gaiztoak, ahalkegabeak, zikinak, ebasleak, gezurtiak, andrekariak, ardozaleak... Beltzen artean: Kherestuak, Xorrotxak, Buhameak, Kauterak (Pupu eta Pitxu), Bedezia eta Bedezi lagun daude.
Ezagutzen ez badituzu, negu honetan duzu aukera
1.000 euskaltzale eta kulturazale baino gehiago giro goxoan ibili dira Ziburuko liburu eta disko azokan, eta larunbat goiz eta arratsaldez gozatu dute hitzaldi, kontzertu eta liburu aurkezpenez. 33 argitaletxe eta 10 diskoetxeren lanak ezagutzeko eta erosteko aukera probestu... [+]
Datorren ikasturtetik aurrera, euskaltegietan A2 mailan matrikulatzen direnek orain arte bezala 310 euro ordaindu beharrean, 70 euro ordainduko dituzte. Maila gaindituz gero, ordaindutakoa itzuliko zaie ikasleei.
Kuartela herrixantzat lelopean indar okupatzaileek Euskal Herritik irten behar dutela aldarrikatzen du Fan Hemendik taldeak.
Rafah-ra doan nazioarteko martxarekin bat eginez, Gasteizen mobilizatzera deitu du plataformak, baita ikasgeletan ere. Palestinar haurrekiko elkartasun argazkiak ateratzeko eskatu du.
Aieteko Nazioarteko Bake Konferentzia 2011n egin zen Donostian eta ondoren sortu zen Bake Bideak, Ipar Euskal Herritik bake prozesua sustatzeko. Bakegileen zeregina ETA armagabetzeko ekinbide zibila antolatzea izan zen. Orain, desegingo direla iragarri dute bi ekimenek.
Espetxeetako funtzionarioek lanuzte partzial bat egingo dute ekainaren 9tik 15era bitartean.
IDOIA ASURMENDI
Non: Bilboko Kafe Antzokian.
Noiz: maiatzaren 29an.
21 pertsona “giza eskubideen urraketen biktima” gisa aitortu dituzte ofizialki. Espainiako Estatuko funtzionarioek eta eskuin muturreko taldeek torturatutako pertsonak dira eta biolentzia horren lagin txikia baino ez direla dio Egiaren Garaia Da ekimenak.
Ostegunean banatu dute saria, Amasa-Villabonako Hika txakolindegian. Bertan jakinarazi dute 2024koa izan dela 111 Akademiak banatuko duen azken saria.
Lorazainok bi hilabete baino gehiago daramatzagu greban, eta, horietan, udaltzaingoek indarrez zapaldu gaituzte piketeetan. Hirian zehar jarraitzen gaituzten sekretek jazartzen gaituzte, eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzte. Enpresak ez gaitu aintzat hartzen, eskaintza... [+]
Nork sinesten du urtebetean Ordiziako errealitatea goitik behera aldatu dela eta desorekak desagertu direla?
Udaberriko oporren ataritan egunkarietan Begoña Pedrosak eman zigun titularra: Ordiziak ez du desorekei aurre egiteko plan berezirik behar... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.