LAU EUSKALDUN IZAR ERRENTERIKO ZERUAN ZINTZILIK

  • Honen adibide dira Xenpelar eta Txirrita bertsolari famatuak, Jautarkol euskal idazlea eta Koldo Mitxelena filologoa eta euskal munduan etenik gabe lanean aritua. Batzuk zein besteek gertakizun bitxi eta lan paregabeez josiriko bizia izan zuten.

2021eko uztailaren 20an

Xenpelar

Juan Frantzisko Petriarena Berrondo bertsolaria Errenteriko Xenpelar baserrian jaio zen 1835an. Zazpi urterekin Oiartzungo Egurrola baserrira joan zen osaba izebekin bizitzera. Hogeita hiru urterekin Maria Josefa Retegi oiartzuarrarekin ezkondu eta hiru alaba izan zituzten. Errenteriako Fabrika Handian egiten zuen lan, bere arreba Maria Luisarekin batera. 34 urte zituela baztanga edo nafarreria izurriteak jota hil zen 1869koabenduan eta handik hamar egunetara zendu zen bere arreba Maria Luisa ere, Xenpelar zaintzeagatik kutsatuta. Gizon elizkoia, atsegina, kristau zintzoa eta langile baketsua zen.
Hamabi urterekin hasi zen bertsotan eta lantegiko langileei aginduak bertsotan ematen zizkien. Bai bapateko bertsoan baita bertso paperetan ere bertsolari onenetakoa izan da. Berak hasi zuen herrietan zehar bertsoak banatzeko modu hau. «Bertso paperak, Xenpelarrek jarriak» esaldia modan jarri zuen. Bere bertso famatuenak «Pasaiako herritik», «Betroiarenak», «Iparragirre abilla dela», «Aizak, hi, mutil mainontzi» eta «Ia guriak egin du» dira. Bertsolari herritar eta herrikoia, bertso gehien eta doinu gehien erabilitakoa dela diote adituek


Txirrita

Jose Manuel Lujanbio Retegi bertsolaria Hernaniko Latze baserrian jaio zen 1860an. 13 urte zituela familia osoa Errenteriko Txirrita baserrira joan zen bizitzera. Karlistadan herriko goardia lanetan aritu zen. Hargintzan aritu zen lanean, Donostiatik Bilbora dagoen trenbideko paretak jasotzen, adibidez. 150 kiloko gizon hau, umore onekoa zen, mutilzahar, parrandazale, tabernakoi eta nortasun handikoa. Zahartu zenean arrebaren etxera erretiratu zen, Altzara. Goizuetan bertsotan ari zela buruko atake batek emanda hil zen 1936an.
Bertsolaritzarako jaio zen. 14 urterekin kantatu zuen lehen aldiz plazan. Eskolatu gabea, bertsolaririk oparoenetakoa izan da bapatean eta bertso paperetan. Oso ezagunak dira garaiko gizarte arazoei buruzko bertsoak. «Neskazahar bat tentatzen», «Pello Errotarekin alkandora kontuan»; «Zuk hil zenuen artzaia», «Ijito jende hoienak», «Nagusia eta maizterra», «Gure etxean haserre daude» dira bere bertso ezagunenetakoak


Jautarkol

Luis Jauregi euskal idazlea Errenterian jaio zen 1896ko ekainean. Apaiz ikasketak egin zituen Comillasen (Santander). Zuzenbide Kanonikoan lizentziatu zen eta Teologia doktore egin. Erbesteratu zen. 1958tik aurrera Zarauzko Karmeldarretan kapelaua izan zen. 1971ko otsailan hil zen Zarautzen.
Zeruko ARGIA hilabetekarian, ARGIA astekarian, ARGIAren Egutegian, «Yakintza» eta«Euzko Gogoa» aldizkarietan kolaboratu zuen euskal olerkiekin. «El Dia» egunkari donostiarrean liburu eta euskal gaiez artikulu asko idatzi zituen gaztelaniaz. 1926 eta 1934 artean olerki sariak irabazi zituen Euskal Esnaleak eta ARGIA astekariak antolatutako lehiaketetan eta Bedoñako Euskal Olerkiaren Egunean. Bere lan ezagunenak: «Biozkadak» , «Egizko edertasuna» , «Ipuiak» eta «Xenpelar bertsolaria» dira


Koldo Mitxelena

Koldo Mitxelena Elissalt filologoa Errenterian jaio zen 1915eko abuztuan, giro abertzaleko familian. EAJ eta ELAko kide egin zen eta guda zibilean parte hartu zuen. 1937an Santoñan preso hartu eta 1943 arte kartzelan egon zen. Ondoren Madrilera joan zen bizitzera. Han ezagutu zuen gero emazte izango zuen Matilde Martinez de Ilarduia. Hark eraginda ikasketa klasikoak egin zituen, Filosofia eta Letretan doktore eginez. Eusko Jaurlaritzako erresistentzia taldeko buru izan zen 1946an berriro atxilotu zuten arte.
Kartzelan zegoela Menendez Pidalen «Gramática histórica española» irakurri zuen eta euskarak zuen hutsuneaz jabetu zen. 1952an Euskaltzaindiako kide izendatu zuten eta 1963an Real Academia Españolako kide. 1967an Salamancako Unibertsitatean Latinezko institutu katedra lortu zuen. 1968an euskara batuaren txostena aurkeztu zuen Arantzazuko Batzarrean eta onartua izan zen, belaunaldi berrikoen irizpidea nagusituz.
1977an Salamancako Unibertsitatea utzi eta Euskal Herriko Unibertsitatera etorri zen. Gasteizen Filologiako Euskal eta Indoeuropar Hizkuntzalaritzako katedran lan egin zuen. EHUko errektoreorde izan zen. Bordeleko eta Bartzelonako unibertsitateetako Honoris Causa doktorea izendatu zuten 1983an. Azken urteetan Euskaltzaindiaren Hiztegia zuzentzen aritu zen batez ere. 1987ko urrian hil zen Donostian enbolia baten eraginez. Ondoren omenaldi asko jaso ditu, agerikoena 1993an bere izenean Donostian zabaldutako kultur zentroa


Azkenak
Hezkuntza publikoko irakasleek akordioa lortu dute Jaurlaritzarekin

Tentsio handiko ikasturtea amaitzear, ostegunean hasi eta ostiralean jarraituriko azken negoziaketa maratoian Eusko Jaurlaritzarekin akordioa sinatu dute sindikatu guztiek, ELAk izan ezik. Datorren asteko grebak bertan behera geratu dira. Segidan, adostu dutena eta batzuek eta... [+]


Menopausian elikadura lagun izateko tresnak

Andrea Velasko dietista eta nutrizionistak elikaduraren bidez menopausiak eragindako aldaketak kudeatzeko zenbait gako eman ditu.


Ondo ereindako uzta

BRN + Auzoko eta Sain mendi + Odei + Monsieur le crepe eta Muxker
Zer: Uzta jaia.
Noiz: maiatzaren 2an.
Non: Bilborock aretoan.

---------------------------------------------------------

Ereindako haziek ura, argia eta denbora behar dute ernaltzeko. Naturak berezko ditu... [+]


Maiatzaren 18an ospatuko dute Sortzen jaia Takoneran

Sei urteko etenaldiaren ostean, maiatzaren 18an, Sortzen jaia ospatuko dute Takoneran D ereduko eskola publikoen aldeko jaia.  Ikuskizunak, haurrendako jolasak eta Gorka Urbizu edota Borla taldeen kontzertuak izango dira.


Zure onurarako da

Ikusiz zenbat psikologok, medikuk, terapeutak… metodo mirakuluak partekatzen dizkiguten, pentsa daiteke haurren heziketa nazioarteko kezka dela eta denok adituak bilakatu garela.


47 milioi euro gehiago Esako urtegiaren segurtasuna bermatzeko

Ebroko Konfederazio Hidrografikoko (CHE) lehendakariak egin du iragarpena aste hasieran: Esako urtegia handitzeko lanen laugarren moldaketari aurten ekingo diote eta urtegiaren eskuin magala egonkortzeko 47 milioi euro gastatuko dira.


2025-05-09 | Arabako Alea
Gasteizko lorezainak udalarekin bildu dira lehen aldiz

Gasteizko Udalak esan du enpresa negoziatzera deitzen ari dela. Sindikatuek eskatu diote Gasteizko langileak defendatu ditzala Enviserren jabea den AEBetako inbertsio funtsaren aurrean.


“Txosnak eta herri jaiak defendatzeko” ekimena egingo dute maiatzaren 31n Bilbon

Bilboko, Gasteizko eta Donostiako herri jaietako ordezkariek agerraldi bateratua egin dute maiatzaren 8 honetan, txosnei jarritako zailtasunak salatzeko eta jai eredu herrikoa "desagertzeko arriskuan" dagoela ohartarazteko.

 

 


Patxi Saez Beloki ZirHika taldeko kidea
“Hikaz egiten ere, eginez ikasten da”

Aurreneko aldiz Euskaraldiaren barruan Hikaldia egingo da. 83 herrik eman dute izena. Iaz hitanoa bultzatzeko sortu zen ZirHika talde eragileak antolatu du ekimena, Tauparekin batera. Patxi Saez Beloki ZirHika taldeko kidea elkarrizketatu dugu. Bi helburu dituzte estreinaldian:... [+]


Soluzioa ez da teknikoa, soziala da; Arnaldo Otegiri erantzuna

Azken asteotan, energia berriztagarriei buruzko eztabaida komunikabideetan zabaldu da. Euskal Herrian, lehenik eta behin, Aritz Otxandianok jasandako erasoaren kasu mediatikoa izan genuen, berak energia berriztagarrien aldeko jarrerari egotzi ziona; handik egun gutxira,... [+]


Turiel: “Bilatu daitezke arrazoi teknikoak, baina itzalaldia prezioen sistema perbertsoak eragin zuen”

Antonio Turiel fisikari eta CSICeko ikerlariak aspaldiko urteetan ez bezala bete zuen Hernaniko Florida auzoko San Jose Langilearen eliza asteazkenean. Zientoka lagun elkartu ziren Urumeako Mendiak Bizirik taldeak antolatuta Trantsizio energetikoaren mugak izeneko bere hitzaldia... [+]


Robert Prevost estatubatuarra izango da aita santu berria, Leon XIV

"Bake zubiak eraikitzeko laguntza" eskatu dio jendeari balkoitik egin duen lehen agerraldian.


Hezkuntza publikoko irakasleen eta Jaurlaritzaren arteko negoziazioak ostiralean jarraituko du

“Proposamen oso eskasa egin du Hezkuntza Sailak, berme eta zehaztapenak txertatu barik”, kontatu dio ARGIAri STEILASeko bozeramaile Haizea Arbidek. Ostegun honetan bilera izan dute sindikatuek eta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak, EAEko irakaskuntza publikoko... [+]


2025-05-08 | ARGIA
Iratxe Sorzabal absolbitu du Espainiako Auzitegi Nazionalak, “tratu gizagabeak” pairatu izana aitortuta

Epaiak dio 2001ean Sorzabalek egindako autoinkulpazioa "tratu txarren ondorioa" izan zela, eta beraz, "baliogabea" dela. 1995ean Irunen lehergailu bat jarri izanagatik atxilotu zuten 2001ean, eta bost egunez inkomunikatuta atxiki zuten, gogorki torturatuz.


Eguneraketa berriak daude