Juan Frantzisko Petriarena Berrondo bertsolaria Errenteriko Xenpelar baserrian jaio zen 1835an. Zazpi urterekin Oiartzungo Egurrola baserrira joan zen osaba izebekin bizitzera. Hogeita hiru urterekin Maria Josefa Retegi oiartzuarrarekin ezkondu eta hiru alaba izan zituzten. Errenteriako Fabrika Handian egiten zuen lan, bere arreba Maria Luisarekin batera. 34 urte zituela baztanga edo nafarreria izurriteak jota hil zen 1869koabenduan eta handik hamar egunetara zendu zen bere arreba Maria Luisa ere, Xenpelar zaintzeagatik kutsatuta. Gizon elizkoia, atsegina, kristau zintzoa eta langile baketsua zen.
Hamabi urterekin hasi zen bertsotan eta lantegiko langileei aginduak bertsotan ematen zizkien. Bai bapateko bertsoan baita bertso paperetan ere bertsolari onenetakoa izan da. Berak hasi zuen herrietan zehar bertsoak banatzeko modu hau. «Bertso paperak, Xenpelarrek jarriak» esaldia modan jarri zuen. Bere bertso famatuenak «Pasaiako herritik», «Betroiarenak», «Iparragirre abilla dela», «Aizak, hi, mutil mainontzi» eta «Ia guriak egin du» dira. Bertsolari herritar eta herrikoia, bertso gehien eta doinu gehien erabilitakoa dela diote adituek

Jose Manuel Lujanbio Retegi bertsolaria Hernaniko Latze baserrian jaio zen 1860an. 13 urte zituela familia osoa Errenteriko Txirrita baserrira joan zen bizitzera. Karlistadan herriko goardia lanetan aritu zen. Hargintzan aritu zen lanean, Donostiatik Bilbora dagoen trenbideko paretak jasotzen, adibidez. 150 kiloko gizon hau, umore onekoa zen, mutilzahar, parrandazale, tabernakoi eta nortasun handikoa. Zahartu zenean arrebaren etxera erretiratu zen, Altzara. Goizuetan bertsotan ari zela buruko atake batek emanda hil zen 1936an.
Bertsolaritzarako jaio zen. 14 urterekin kantatu zuen lehen aldiz plazan. Eskolatu gabea, bertsolaririk oparoenetakoa izan da bapatean eta bertso paperetan. Oso ezagunak dira garaiko gizarte arazoei buruzko bertsoak. «Neskazahar bat tentatzen», «Pello Errotarekin alkandora kontuan»; «Zuk hil zenuen artzaia», «Ijito jende hoienak», «Nagusia eta maizterra», «Gure etxean haserre daude» dira bere bertso ezagunenetakoak

Luis Jauregi euskal idazlea Errenterian jaio zen 1896ko ekainean. Apaiz ikasketak egin zituen Comillasen (Santander). Zuzenbide Kanonikoan lizentziatu zen eta Teologia doktore egin. Erbesteratu zen. 1958tik aurrera Zarauzko Karmeldarretan kapelaua izan zen. 1971ko otsailan hil zen Zarautzen.
Zeruko ARGIA hilabetekarian, ARGIA astekarian, ARGIAren Egutegian, «Yakintza» eta«Euzko Gogoa» aldizkarietan kolaboratu zuen euskal olerkiekin. «El Dia» egunkari donostiarrean liburu eta euskal gaiez artikulu asko idatzi zituen gaztelaniaz. 1926 eta 1934 artean olerki sariak irabazi zituen Euskal Esnaleak eta ARGIA astekariak antolatutako lehiaketetan eta Bedoñako Euskal Olerkiaren Egunean. Bere lan ezagunenak: «Biozkadak» , «Egizko edertasuna» , «Ipuiak» eta «Xenpelar bertsolaria» dira

Koldo Mitxelena Elissalt filologoa Errenterian jaio zen 1915eko abuztuan, giro abertzaleko familian. EAJ eta ELAko kide egin zen eta guda zibilean parte hartu zuen. 1937an Santoñan preso hartu eta 1943 arte kartzelan egon zen. Ondoren Madrilera joan zen bizitzera. Han ezagutu zuen gero emazte izango zuen Matilde Martinez de Ilarduia. Hark eraginda ikasketa klasikoak egin zituen, Filosofia eta Letretan doktore eginez. Eusko Jaurlaritzako erresistentzia taldeko buru izan zen 1946an berriro atxilotu zuten arte.
Kartzelan zegoela Menendez Pidalen «Gramática histórica española» irakurri zuen eta euskarak zuen hutsuneaz jabetu zen. 1952an Euskaltzaindiako kide izendatu zuten eta 1963an Real Academia Españolako kide. 1967an Salamancako Unibertsitatean Latinezko institutu katedra lortu zuen. 1968an euskara batuaren txostena aurkeztu zuen Arantzazuko Batzarrean eta onartua izan zen, belaunaldi berrikoen irizpidea nagusituz.
1977an Salamancako Unibertsitatea utzi eta Euskal Herriko Unibertsitatera etorri zen. Gasteizen Filologiako Euskal eta Indoeuropar Hizkuntzalaritzako katedran lan egin zuen. EHUko errektoreorde izan zen. Bordeleko eta Bartzelonako unibertsitateetako Honoris Causa doktorea izendatu zuten 1983an. Azken urteetan Euskaltzaindiaren Hiztegia zuzentzen aritu zen batez ere. 1987ko urrian hil zen Donostian enbolia baten eraginez. Ondoren omenaldi asko jaso ditu, agerikoena 1993an bere izenean Donostian zabaldutako kultur zentroa