HAUR ETA GAZTE LITERATURA MERKATUAREN LEGEPEAN

Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Bi mende joan dira, Bizenta Mogelek 1804an, bere «Ipuin onac» lanaren argitalpenarekin, euskal haur eta gazte literaturaren historiari hasiera eman zionetik. Ez ziren hastapen horiek oparoegiak izan ordea. 1980a bitarte, haurrentzako euskal liburuen zerrenda ez zen 400 titulutara iristen. Azken hogei urteotan, berriz, 3.000tik gora liburu argitaratu dira esparru honetan. 1994. urtean bakarrik urteko produkzioa 400 aleren inguruan ibili zen. Hori bai, ordutik hona, kopuruak behera egiteko joera hartu du: 1997an 245era jaitsi zen dagoeneko eta azken bi urtetan ez da beheranzko joera hori aldatu.
Igoeraren arrazoiak nahiko agerian daude. Alde batetik, Frankismoaren amaierak haur eta gazteentzako liburuen gabezia utzi zuen agerian –1940-1959ko tartean soilik 6 liburu kaleratu zirela ikustea besterik ez dago–. Bestetik, hezkuntzan, euskal ereduan matrikulatzen diren haur kopuruak gora egiten duen neurrian, euskarazko lanen irakurle potentzialen kopurua ere igo egiten da. Egia da, telebista bezalako elementuek irakurzaletasunean eragin negatiboa dutela. Hala ere, haur bakoitzak, ikasketek beharturik, literatur lan kopuru jakin bat irakurtzen –edo, bederen, erosten– du urtero. Aurelio Erdozain Aizkorri argitaletxeko arduradunaren esanetan, 7 urtetik gorako haurrei zuzenduriko produkzioaren % 80 bide horretatik sartzen da, hots, irakaslearen aukeraren arabera saltzen da.


ESKAERA GORA, ESKAINTZA GORA.

Merkatua zabaltzen joan den neurrian, eskaintza ere zabalduz joan da. Eta ez soilik euskal argitaletxeek euren produkzioa handitu dutelako, argitaletxe berriak ere sortu direlako baizik. Testu liburuekin gertatu bezala, sarritan, etxe berri hauek Espainiako argitaletxe indartsuen itzalean jaio dira, hazten ari zen merkatu baten etekinen usainean. Horrela sortu dira azken urteotan, Santillanaren seme den Zubia, Edeberen Giltza edota Mensajeroren Gero azpi-argitaletxea. Joxan Ormazabal Elkarlanean argitaletxeko kidearen esanetan «

konpetentzia edo borroka bat badago. Gu urte luzez aritu gara honetan eta orain argitaletxe indartsuak etorri dira gu baino baliabide handiagoekin
». Ez dezagun ahaztu, haur eta gazte literaturan baliabideak funtsezkoak direla, bertan garrantzi berezia baitute marrazkiek, paperaren kalitateak, koloreak... eta horrek produktua garestitu egiten du.
Baliabideez gain, produkzio propioa ugaltzeak idazleak ere ugaltzea eskatzen du. Haur eta gazteentzat idazten dutenen kopurua handitu denik ezin ukatu eta, hala ere, itzulpenetara jo da sarri. 1980-1994 urteetan 2.785 lan argitaratu ziren. Horietatik 1.931 itzulpenak izan ziren eta 248 besterik ez kaleratutako sor lan berriak –gainontzeko 606ak berrargitalpenak izan ziren–.


EDIZIO-MUTUAK.

Argitalpen garestiak kaleratu ahal izateko edizio-mutuak usu erabiltzen dira gurean. Demagun azal gogorreko eta koloretako irudiz beteriko liburua argitaratu nahi dugula. Aurelio Erdozainen esanetan 10.000 aleko tirada saldu beharko litzateke berau errentagarria izateko eta «

1.000 ale saltzea ere kosta egiten da
». Hortaz, zer egin? Bada, argitaletxe indartsuek tirada handiko edizio-mutuak, hots, testurik gabeko liburuak egiten dituzte, ondoren, testua hainbat hizkuntzatan sartu eta herrialde ezberdinetan banatzeko. Erdozainen hitzetan «

espainol eta portugesei esker merkaturatu ditzakegu horrelakoak euskaraz
».
Ibaizabal argitaletxeak haur eta gazteentzat 15 liburu inguru jarriko ditu kalean hasi berri den ikasturtean, Gaztaro, Matxinsalto eta Ekin sailetan banaturik. Haur txikienei zuzenduriko sail berri bat ere jarriko du abian 6 bat titulurekin, Tento izenez, eta Edelvives etxeari erosiko dio sail osoa. Arrazoia garbi bota du Eukene Herrera arduradunak: «

askoz merkeago delako
».
Aizkorri etxea duela bi urte sortu zen. Euskal haur eta gazte literaturak ez omen zuen kolorerik eta xede horrekin ekin zioten lanari. Barne produkzioaz gain –ez dezagun ahaztu Euskadi Saria jaso berri duen Juan Kruz Igerabideren «Jonas eta hozkailu beldurtia» Aizkorrik argitaratua dela–, Aizkorrik Disney etxearen edizio-mutuak erabiltzen ditu estatubatuar erraldoiaren lanak kalitate handiz argitaratzeko.
Elkarlaneanek esparru honetako 25 lan inguru argitaratuko ditu aurtengoan, sail ezberdinetan. Eta orain arte guztiak etxean bertan burututakoak izan dira. Duela gutxi, ordea, Argitaletxe Elkartuak sortu berri dute Katalunia, Aragoi, Galiziako... beste sei argitaletxerekin batera. Bakoitzak lan orijinala jarri eta sei hizkuntzatara itzultzen da, ondoren. Joxan Ormazabalek ekimena oso positibotzat jotzen du. «

Horrekin ez diegu argitaletxe handiei itzalik egiten, baina gu indartu egiten gara eta produktua merkeago egitea lortzen dugu
».


ITZULPENAK BAI ALA EZ?

Edizio-mutuetako lanak itzuli egiten dira, noski. Baina, argitaletxeen produkzio propioan ere itzulpenek pisu handia dute. Zenbakietara begiratu besterik ez dago. Elkarlaneanek argitara ematen dituen liburuetatik, beti ere haur eta gazte literaturaz ari garela, erdia baino gehiago itzulpenak dira. Jatorriz euskaraz idatzitakoa ugaltzen ari da proportzioan, baina, oraingoz ez dago euskal idazle nahikorik produkzioa gehiengoan euskarazkoa izateko, eta, batzuren arabera, ezta beharrik ere. Zergatik da hobea bertakoa?
Eukene Herrerak uste du, haur literaturan ulermenak garrantzi berezia duenez, hurbiltasuna ulermenaren mesedetan dela eta bertako idazleak hori eskaini dezakela. Erdozainentzat produkzio propioak bultzatzea, hemengo idazle berriei aukera ematea da, eta positiboa, neurri horretan.
Baina guztiak bat datoz kalitateak ere zer esanik baduela diotenean. Alegia, teorian bederen, ezin emango zaio bertako idazle bati lan kaxkarra argitaratzeko aukera, bazterrean atzerriko lan on bat utzita. Ormazabalen aburuz, oreka bat aurkitu beharko litzateke. Baina, orekaren terminoak ere ez daude garbi. Kalitatea aipatzen da, baina, merkatua ere hor dago. «

Jatorrizko euskarazko produkzioa gehiago saltzen da
». Erdozain eta Herreraren iritzia da. Erdozain urrunago doa: «

Euskal Herriko produkzioa kanpokoaren mailaren azpitik dago, eta kalitate hori baztertu egiten da gehiago saltzen denaren mesedetan. Ez dut esango kalitatea kontutan hartzen ez denik, baina errentagarritasuna bilatzen dugu. Argitaletxe guztiek dugu pekatu hori
».
Badirudi ordea, euskal haur eta gazte literaturaren merkatuak muga jo duela. Produkzioa behera doa eta horretan jardutea ez omen da lehengo pagotxa. Beharbada, horrek kantitateen gainetik kalitatearen irizpidea nagusitzea ekarriko du


Azkenak
2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Aurten ere batxilergoko ahozkoa euskaraz pasatzeko aukera irekiko dute hainbat irakaslek

Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.


Umandi ikastolak 50 urte
Euskara, bizikidetza eta berrikuntza pedagogikoa ardatz

Gasteizko Umandi ikastola duela 50 urte sortu zuten hainbat familia aski ausartek –herri ekimena, orduan ere–, euskararen transmisioa ardatz hartuta. Mende erdia joan da, ikastola hazi egin da, belaunaldi berriak hezi ditu ez gutxi, komunitate baten erreferente ere... [+]


Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.


Sexu erasoei lotutako zenbait epaitan bost gizon zigortu dituzte azken egunetan

Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]


Dagoeneko 400 gazatar hil dituzte Israelgo soldaduek, laguntza humanitarioa jasotzera bidean

3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.


Eguneraketa berriak daude