UDF zentroko alderdi bat da, eta RPR alderdiaren parte bat ere zentroan dago. Hortaz –Frantzian dagoen eraketa politiko dela-eta–, ez da ageri zentroko eta eskuineko alderdi bat modu argi batez. Dugun hauteskunde sistemak –bi itzuliko sistema– bi alderdi garrantzitsuak ezkerrean eta beste bi eskuinean izatera eramaten gaitu. Gainera,

delako fenomeno bitxiagatik RPR jarri dugu beti eskuinean, eta gainerakoa bere ezkerrean. Funtsean, UDF eta RPR arteko ezberdintasun politikoak ez dira oso argiak. Hori bizitza politiko frantsesaren arazo handia da, aipatzen duzun ezker-anitzaren alternatiba izateko gainditu behar duguna.

Bai. FN alderdiak arazo zaila ekarri zuen frantses politikara, bere agintarien posizioa eskuin-muturreko botoemaileen posizioa baita. Nahiz jakina den FNk boto desesperatua, langabetuena eta Frantzia mundurantza zabaltzeak dakarren beldurren bidez lortzen dituela botuak. Alderdi biziki berezia da FN, eta begibistan denez, FNren hazkundeak rol zinez garrantzitsua jokatu du eskuinaren kaltetan eta ezkerraren garaipenean. Nolanahi ere, orain hiru hilabete FNren baitan izan den haustura oso izan da garrantzitsua eta horrek lagunduko du zentro-eskuin-anitza osatzen.

FNk zerabilen argudio pisuzkoena hauxe zen: «Gu beste alderdietatik ezberdinak gara. Gu herritarrez arduratzen gara, eta besteak politikakeriaz». Diskurtso hori, jakina, politikan ardurak ukan aitzin mantentzen ahal zuen. Politika egitean kontradikzioak jalgi dira bere baitan, bere aurkako prozesu juridikoak izan dira eta kontradikzio horietan alderdi klasikoek baino are okerrago –nolabait esanda– jokatu du.

UDFk RPRrekiko dituen alde nabarmenak Europa eta Europako erregioei buruzkoak dira. UDF Frantzia guztiz deszentralizatua eta Europa federalaren alde dago. RPR Frantzia zentralistaren alde –Frantzia jakobinoa– dago, eta hortaz ez da UDF bezain europazale. Europako hauteskundeetarako ene asmoa Francois Bayrou sustengatzea da. Bere zerrendan izanen naiz. Ni neu oso motibatua eta pasionatua nago Europako hausteskundeetarako lanetan. Europaren eraikuntza gure belaunaldi politikoaren eginbehar handienetako bat dela uste dut.

Parisko Asanblea Nazionalean indarrean dagoen legearen bitartez, hiri bakoitzeko bozkak baliatzea proposatu nuen BAMeko hautetsiak aukeratzeko. Legeak ez du hori posibilitatzen eta, antza, aglomerazio handietan baino ez dira eginen hauteskunde zuzen hauek. Gurean ez berehala behintzat, ez gara nahiko handiak.

Horixe da BAM kudeatzen dugunok saihestu nahi duguna. Gure proiektua Euskal Herriko Auzapezen Biltzarrera aurkeztua izan zen. Biltzar honek biziki ontsa ordezkatzen ditu Ipar Euskal Herriko laboral herriak. Gure aglomerazio proiektuak nolabaiteko partzuergoa proposatzen du kostaparte eta barnealdearen artean. Esaterako, BAMaren inguruan diren hogei herri –50.000 bizilagun– gure proiektura bildu ahalko dira, haiek hala erabakitzen badute.
Ekonomia nahiz turismo zein kultura eta informazio alorrean garatzen ari garen aglomerazioa oso hurbil dago barnealdetik; ireki dugun Internet gune komuna lekuko. Konbentzituak gara, barnealdea eta kostapartea elkarrekin garatu behar ditugula. Jende kopurua eta aberastasun handiena kostapartean izanda ere, kultur tradizioa eta izpiritua barnealdean aurkitzen dela kontziente gara. Beraz, aldi berean bide egin behar dugu.

BAM distritua hasieratik dago «Euskal Herria 2.010» proiektuari atxikia. Niri dagokionez, Aurrekontuetarako ministroa izan nintzeneko gobernuak Ipar Euskal Herria

bezala ekarri zuen. Haren ondorioz, lurralde lege berria antolatua izan zen, eta hemengo alderdi politikoekin batera onartu zen Eskema deitua. Oso egokia iruditzen zait. Bistan da, luzerako proiektu bat da, Departamendua eta Erregioko instituzioekin batera landu beharrekoa.

Bi gauza honi buruz. Euskal Departamenduari buruzko eztabaida pozoindu da erabat Frantzian. Hasieran proposamen administratibo bat zena debate politikoa bilakatu da, anbiguoa. Nire ustez debatea ez da interesgarria, formula administratibo departamentala ez baita formula aktiboa. Frantses Iraultzaz geroztik departamendutan banandu zen Frantzia, orduko laboral lurraldera egokitutako formula izaki. Frantzia ordea, herrialde urbanizatua bilakatu da. Gaur egun, hiri-aglomerazio eta erregioen inguruan antolatu behar dugu Frantzia. Departamenduaren formula zaharkitua geratu da.

Egitura komunetako bat –eta izan daiteke gehiago ere– Baionako Ituna da. Europako arazoetarako ministroa izan nintzenean, negoziatu eta sinatu nuena; egun indarrean dagoena. Oso garrantzitsua, bai sinbolikoki bai juridikoki. Itun honek kolektibitate publiko frantsesak kolektibitate espainolaren barnean modu juridiko batez parte hartzea ahalbideratzen du, eta alderantziz. Bere lehen aplikazioak Irun-Hendaia-Hondarribia herrien arteko partzuergoa ekarri du. Hori muga alde honetatik ikusita, benetako iraultza bat da. Horren lekuko zenbaiten aldetik izan diren erreakzioak.

Nik bai ordea. Ene egiteko politiko guztietan mugak haustea izan da ene xedea. Bidasoako mugaren eraispenean parte hartu dut, Frantzia Shangai deritzan akordioan sartzen lagunduz. Honen bitartez kendu zen pertsonen kontrola mugetan. Geroztik, Baionako Ituna, BAM eta Gipuzkoaren arteko euskal euro-hiriaren proiektua gauzatzen lagundu dut, eta gainera diot, oso gustura egiten dudala.

Nik uste dut beldur horiek gainditzeko tenorea heldu dela. Hegoaldeko bake prozesuari aiduru nago. Egiten ahal dugun hoberena da alde bat bestearen aferetan ez sartzea. Eta hala izanik ere, bake prozesuaren ondorioen zain egon gabe, gure harremanak aitzina joan behar dira. Eta hori egiten ari gara eusko euro-hirian. Moneta bakarreko eta mugez gaindiko Europa egiteko gure arteko bizitza erraztu behar dugu, beldurra uxatuz, baina betiere demokraziaren izpirituan eta gizabanakoaren eskubideak errespetatuz.

Zenbaitetan Hegoaldeko nazionalistak Iparraldeko aferetan sartzen dira. Hemengo debate politikoan eragiten dutenean gainera, hemengo hiritarren izpirituan kontrako eragin bat sortarazten dute, zinez. Ez dakit hainbesteko ote den, baina Lizarra-Garaziko partaide diren indarrek akordioa ez dadila krispazio sortzeko izan lan egin behar dute. Badaude, elkarrekin aritzeko bideak, eta partaide naiz horretan. Ordea, hasten bagara esaten Iparraldean ditugun arazoak Hegoaldean dituztela soluziobidea, ez. Baditugu puntu edota arazo komunak, baina funtsean guk geure arazoak ditugu, eta nork bere arazoak soluzionatu behar ditu. Esaterako, ni ez naiz Baiona edo Angeluko aferetan sartzen, nahiz finean elkarrekin lan egitea xede dugun. Era berean, BAM eta Gipuzkoako Diputazioa proiektu komun bat ari gara lantzen, baina ez gara sartzen Diputazioaren aferetan, ezta bera gurean ere.

Belgiarren exenplutik ikasi behar dugu nik uste, eta berezi zer den antolatze politikoa eta linguistikoa. Gure estatus kultural eta linguistikoa ez dugu osatua. Nahiz badugun EKE eta herrien arteko sindikatu bat, euskararen ezagutzaraino joan behar dugu. Horretarako Frantziak Europako karta delakoa sinatu behar du. Gobernuan izan nintzen bitartean karta sinatzeko aurkeztu nuen, nik neronek konpartitzen ez ditudan argudio juridikoengatik errefusatua izan zena. Anartean, modu praktiko batez, gauza konkretuak aitzina eramaten saiatzen naiz. Internet gune komun bat zabaldu dugu BAM eta Donostia artean, informazio eta zerbitzua eskaintzen duena Hegoalde eta Iparraldearen artean, eta euskaraz egin ere. Urrunago joan behar dela? Ados.

Europan bi kontzepzio historiko ezberdin politikoak dira. Estatu multinazionalaren tradizioa eta eskubide kolektiboak ezagutzen dituena, eta tradizio uninazionalak eta gizabanakoen eskubideak baino ezagutzen ez dituena. Frantziak bigarrena ezagutu du orain arte. Frantzia herritarren eskubideen deklarazioa sortu duen herrialdea da. Iraultzak jende guztia maila berean jarri zuen, eta bi mendeen ondotik, guk egiten dugun akatsa, berdintasuna –égalité– eta uniformitatea nahastea ote den nago. Jakobinista eta girondinoen arteko debatea bizkortu behar dela uste dut.

Euskal sozialistek gaizki jokatu dute abertzaleekiko. Bigarren aldia da dagoeneko. Mitterrandek erabili zuen demagogia kritikatu nuen jadanik bere garaian. Politikan dena da zilegi. Departamenduaren alde edo kontra egon zaitezke, baina ezin da jendearen izaera eta sentimentuekin jolasean ibili