«Hizkuntza da literaturaren aurpegia, baina atzean arima batek egon behar


1994ko maiatzaren 01ean
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Pako Aristi idazleari elkarrizketa
«Hizkuntza da literaturaren aurpegia, baina atzean arima batek egon behar
«Autoestopeko ipuinak» kaleratu berri du Pako Aristik
Lau urte libururik argitaratu gabe igaro ondoren, ipuin laburretara jo du oraingoan Pako Aristik. Eguneroko istorioak dira, arruntak, hogeita hamaika ipuinetan zehar Erein argitaletxeak liburu berrian argitaratutakoak. Autoestopeko bidaiatxo batean kontatzeko modukoak. Ondoko elkarrizketan, besteak beste, bere idazte prozesuaz, euskal literaturari buruz duen ikuspegiaz edota etorkizun hurbilean egiteko asmo dituen proiektu berriez aritu zaigu.
ARGIA. Ipuin laburrez osatu duzu liburua.
PAKO ARISTI. Hogeita hamaika ipuinez osatua dago, eta gaia, ipuin guztietan, bidaia baten inguruan egina dago. Bi ikuspegi nahasten dira liburuan; batetik, denak leku, herrialde desberdinetan kokatuak daude, eta denak oso laburrak dira, hiru-sei folio bitartekoak, autoestopeko bidaia laburretan kontatzeko modukoak.
Bestetik, nahasketa dago istorio zahar eta berrien artean. Batzuk orain dela 40 urte gertatutako anekdota batean oinarrituta daude, orain dela mila urteko istorio bat ere badago, eta baita gaur egungoak ere. Berezitasun bat ere badaukate: ipuin bakoitza, nork egin duen sinatuta agertzen da bukaeran, lehenengo pertsonan kontatua dago. Ipuin hura zeini gertatu zitzaion, hari eman nahi izan diot ahotsa.
A. Ba al dago osotasunik ipuin guztien artean? Nola bururatu zaizkizu?
P.A. Egotekotan, bizitzari oso lotuak daudela esan daiteke, oso istorio errealak dira, ohizkoak eta arruntak. Adibidez, emakume bat etxera iritsi eta berea ez den belarritako bat aurkitzen du; gaia oso aktuala da, infidelitatea.
Azkeneko bost urtetan sortzen joan diren istorioak dira.Egiten hasi nintzenean ez zegoen liburu baten asmo edo proiekturik. Gaiak alde askotatik sortzen joan zaizkit. Asko kazetaritza lanetik, solte gelditzen diren istorioak...
Adibidez, elkarrizketa bukatzean jende askorekin adiskidetu, hizketan jarraitu eta istorio gehiago kontatzen dizkizu; horien haritik eta baita niri gertatutakoen haritik ere sortu dira asko. Kasualitateak dira maila batean, buruan bueltaka dabilzkizun gauzak. Zerbaitek pizten du istorioa, eta gero istorio hori idazteko beharra sentitzen duzu, zure buruarekin ere bakean gelditzeko.
A. Oraingo honetan ipuin laburretara jotzeko arrazoi berezirik ba al zegoen?
P.A. Laburtasunera jo dut, ipuin luzeenak sei folio ditu. Liburuari halako arintasuna eman nahi nion. Nire idazteko prozesuarekin lotutako zerbait da. Asko bidaiatu dut, eta gehien tren eta autobusean irakurri dut. Liburu laburrak irakurri ditut batipat, seiehun orriko libururik ez dut urtetan irakurri. Izan ere, ipuin laburra, gaurko munduarekin lotuen dagoen jeneroa dela uste dut. «Literatura portatila» delako kontzeptua landu dut liburuan, batetik bestera eraman daitekeen literaturarena, edozeinentzako modukoa dena, bidaiatzen duen jendeak irakurtzeko modukoa.
A. Orri kopuruari dagokionez, txikitik handira pasatu beharrean, alderantzizko idatz-prozesua izan duzu.
P.A. Ez nintzen berriro beste eleberri bat idazteko gai sentitzen, eta bide hori utzi beharra neukan, ito egingo ninduen. Nire bizitza estilorako ere askoz egokiagoa da bestea, eskurago dago. Baina honek ez du esan nahi agian berrogei urterekin beste eleberri bat idazteari ekingo ez diodanik.
A. Oraingo narratiban errealismoren bidea indartzen ari dela dirudi. Zure kasuan gauza bera gertatzen al da?
P.A. Denetik dago. Ipuinetan kuestionatze desberdinak agertzen dira, hori izan da helburua. Nolabait, nik gaia atera bai, baina soluziorik ez dut planteatzen. Idazlearen lana ere hori bada, arazoa planteatzea, ez konpontzea. Dena iritzi kritiko batez ikustea da gaztetan jaso nuen altxorrik onena. Hori mantentzen saiatu naiz orain arte, eta liburuan ere badago horren islarik, gai guztietan.
A. Zer da euskal literaturan edota euskal idazleengan faltan botatzen duzuna?
P.A. Beharbada errealismo handiagoa. Gaur eta hemen, hurbilarekiko erreferentzia areagotzea. Narratiba laburrean oso gauza gutxi daude. Umore eta katxondeo gehiago ere, eta autokritika pixka bat. Irakurlea ez nekaraztea liburu mardul eta zailekin. Gauza arinagoak eta irakurterrazagoak. Literatura ez da hizkuntza bakarrik, hizkuntza da literaturaren aurpegia, baina atzean arima batek egon behar du, mundu batek egon behar du. Irakurtzea gustagarri egin behar da.
A. Euskal literaturara kanpotik zerbait ekar daitekeela ikusten al duzu?
P.A. Hainbat literatur teknika. Esate baterako, Ipar Amerikako olerkariengandik istorio bat ez bukatzen ikasi dut nik, istorioa puntu batean utzi eta hor sujerentziak gelditzen dira, klabe batzuk, zergatik izan zitekeen... Hori ipuin modernoari dagokion teknika bat da esate baterako. Gero beste kontua da zein maisutasunarekin lortzen dituzun sujerentziak, eta ipuina bukatzen ala ez...
A. Euskal literaturari esker bizi al daiteke?
P.A. Bai, kubatarren antzera (irribarrez). Egunean eta modu indibidualista batean, familiarik gabe, emazterik gabe, seme-alabarik gabe, eskiatzera joan gabe... Egile eskubideetatik eta hitzaldietatik pixka bat, eta erabat absorbituko ez zaituen lanbide paralelotik beste pixka bat bizi daiteke, dirua irabaziz eta bizitza galdu gabe, oreka hori beharrezkoa da.
A. Etorkizun hurbila nola ikusten duzu?
P.A. Gazteleraz idatzi berri dut olerki liburu bat. Argitaletxe bila nabil orain, ea aurten bertan argitara daitekeen... Galizian nengoela gazteleraz sortu zitzaidan, agian hango lagunei zerbait demostratzeko ere, han izan nuen ideia baten harira. Oso poesia narratiboa da, inpultso bat izan da. Momentuz, orain arte bezala, prentsan eta ipuin laburrak idazten jarraitu nahi dut.
Patxi Sarriegi
48-49

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakARISTI1
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
PertsonaiazARISTI1
EgileezSARRIEGI1Kultura

Azkenak
Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Aurten ere batxilergoko ahozkoa euskaraz pasatzeko aukera irekiko dute hainbat irakaslek

Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.


Umandi ikastolak 50 urte
Euskara, bizikidetza eta berrikuntza pedagogikoa ardatz

Gasteizko Umandi ikastola duela 50 urte sortu zuten hainbat familia aski ausartek –herri ekimena, orduan ere–, euskararen transmisioa ardatz hartuta. Mende erdia joan da, ikastola hazi egin da, belaunaldi berriak hezi ditu ez gutxi, komunitate baten erreferente ere... [+]


Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.


Sexu erasoei lotutako zenbait epaitan bost gizon zigortu dituzte azken egunetan

Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]


Dagoeneko 400 gazatar hil dituzte Israelgo soldaduek, laguntza humanitarioa jasotzera bidean

3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.


Oiher Urrutia. Marra gorriak argi
“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Grabagailuari stop eman eta segituan galdetu dit Oiherrek: “Transkribatzean mantenduko duzu euskalkia?”. Baietz nik, batuaren mugek uzten didatenaren barruan baietz. “Arras inportantea da niretako”. Dutxa hartu eta Elizondora eginen du berriz, Aroztegiko... [+]


Amiantoaren biktimentzako konpentsazio-funtsa martxan jartzeko araudia onartu du Espainiako Gobernuak

Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.


Teknologia
“Bestea”

Bestea”-k gogaituta du gizateria, duena kenduko dio, duena eraldatuko du, kutsatuko du... “Bestea”-k definitzen gaitu... baina “bestea” denok izan gaitezke.

Egun, nor da “bestea”? Nork seinalatzen du izan behar ez dena?

Zapalduen... [+]


2025-06-18 | Mati Iturralde
Gizatasunaren amaiera

Duela urtebete, toki honetan bertan, existitzen ez zen herri bati buruz idatzi nuen, eta existitzen ez den herri horrek Palestinako genozidioa geldiarazten lagunduko zuela amestu nuen. Argi dago ez dugula lortu. Urtebete geroago, oraindik ere, haurren hilketa masiboak eta herri... [+]


Salbuespenak

Hainbeste jainko, arima, teontzi… beren izatea frogatu ezinik, eta jendeak ez ditu sinesten zientziak, kazetaritzak… ahal bezala, baina geure espezieaz harro egoteko moduan, frogatutakoak. Batzuek Lurra laua dela diote, eta debekatuta dagoela Antartikara... [+]


Zein ama ospatu?

Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]


Eguneraketa berriak daude