«Hizkuntza da literaturaren aurpegia, baina atzean arima batek egon behar

Pako Aristi idazleari elkarrizketa
«Hizkuntza da literaturaren aurpegia, baina atzean arima batek egon behar
«Autoestopeko ipuinak» kaleratu berri du Pako Aristik
Lau urte libururik argitaratu gabe igaro ondoren, ipuin laburretara jo du oraingoan Pako Aristik. Eguneroko istorioak dira, arruntak, hogeita hamaika ipuinetan zehar Erein argitaletxeak liburu berrian argitaratutakoak. Autoestopeko bidaiatxo batean kontatzeko modukoak. Ondoko elkarrizketan, besteak beste, bere idazte prozesuaz, euskal literaturari buruz duen ikuspegiaz edota etorkizun hurbilean egiteko asmo dituen proiektu berriez aritu zaigu.
ARGIA. Ipuin laburrez osatu duzu liburua.
PAKO ARISTI. Hogeita hamaika ipuinez osatua dago, eta gaia, ipuin guztietan, bidaia baten inguruan egina dago. Bi ikuspegi nahasten dira liburuan; batetik, denak leku, herrialde desberdinetan kokatuak daude, eta denak oso laburrak dira, hiru-sei folio bitartekoak, autoestopeko bidaia laburretan kontatzeko modukoak.
Bestetik, nahasketa dago istorio zahar eta berrien artean. Batzuk orain dela 40 urte gertatutako anekdota batean oinarrituta daude, orain dela mila urteko istorio bat ere badago, eta baita gaur egungoak ere. Berezitasun bat ere badaukate: ipuin bakoitza, nork egin duen sinatuta agertzen da bukaeran, lehenengo pertsonan kontatua dago. Ipuin hura zeini gertatu zitzaion, hari eman nahi izan diot ahotsa.
A. Ba al dago osotasunik ipuin guztien artean? Nola bururatu zaizkizu?
P.A. Egotekotan, bizitzari oso lotuak daudela esan daiteke, oso istorio errealak dira, ohizkoak eta arruntak. Adibidez, emakume bat etxera iritsi eta berea ez den belarritako bat aurkitzen du; gaia oso aktuala da, infidelitatea.
Azkeneko bost urtetan sortzen joan diren istorioak dira.Egiten hasi nintzenean ez zegoen liburu baten asmo edo proiekturik. Gaiak alde askotatik sortzen joan zaizkit. Asko kazetaritza lanetik, solte gelditzen diren istorioak...
Adibidez, elkarrizketa bukatzean jende askorekin adiskidetu, hizketan jarraitu eta istorio gehiago kontatzen dizkizu; horien haritik eta baita niri gertatutakoen haritik ere sortu dira asko. Kasualitateak dira maila batean, buruan bueltaka dabilzkizun gauzak. Zerbaitek pizten du istorioa, eta gero istorio hori idazteko beharra sentitzen duzu, zure buruarekin ere bakean gelditzeko.
A. Oraingo honetan ipuin laburretara jotzeko arrazoi berezirik ba al zegoen?
P.A. Laburtasunera jo dut, ipuin luzeenak sei folio ditu. Liburuari halako arintasuna eman nahi nion. Nire idazteko prozesuarekin lotutako zerbait da. Asko bidaiatu dut, eta gehien tren eta autobusean irakurri dut. Liburu laburrak irakurri ditut batipat, seiehun orriko libururik ez dut urtetan irakurri. Izan ere, ipuin laburra, gaurko munduarekin lotuen dagoen jeneroa dela uste dut. «Literatura portatila» delako kontzeptua landu dut liburuan, batetik bestera eraman daitekeen literaturarena, edozeinentzako modukoa dena, bidaiatzen duen jendeak irakurtzeko modukoa.
A. Orri kopuruari dagokionez, txikitik handira pasatu beharrean, alderantzizko idatz-prozesua izan duzu.
P.A. Ez nintzen berriro beste eleberri bat idazteko gai sentitzen, eta bide hori utzi beharra neukan, ito egingo ninduen. Nire bizitza estilorako ere askoz egokiagoa da bestea, eskurago dago. Baina honek ez du esan nahi agian berrogei urterekin beste eleberri bat idazteari ekingo ez diodanik.
A. Oraingo narratiban errealismoren bidea indartzen ari dela dirudi. Zure kasuan gauza bera gertatzen al da?
P.A. Denetik dago. Ipuinetan kuestionatze desberdinak agertzen dira, hori izan da helburua. Nolabait, nik gaia atera bai, baina soluziorik ez dut planteatzen. Idazlearen lana ere hori bada, arazoa planteatzea, ez konpontzea. Dena iritzi kritiko batez ikustea da gaztetan jaso nuen altxorrik onena. Hori mantentzen saiatu naiz orain arte, eta liburuan ere badago horren islarik, gai guztietan.
A. Zer da euskal literaturan edota euskal idazleengan faltan botatzen duzuna?
P.A. Beharbada errealismo handiagoa. Gaur eta hemen, hurbilarekiko erreferentzia areagotzea. Narratiba laburrean oso gauza gutxi daude. Umore eta katxondeo gehiago ere, eta autokritika pixka bat. Irakurlea ez nekaraztea liburu mardul eta zailekin. Gauza arinagoak eta irakurterrazagoak. Literatura ez da hizkuntza bakarrik, hizkuntza da literaturaren aurpegia, baina atzean arima batek egon behar du, mundu batek egon behar du. Irakurtzea gustagarri egin behar da.
A. Euskal literaturara kanpotik zerbait ekar daitekeela ikusten al duzu?
P.A. Hainbat literatur teknika. Esate baterako, Ipar Amerikako olerkariengandik istorio bat ez bukatzen ikasi dut nik, istorioa puntu batean utzi eta hor sujerentziak gelditzen dira, klabe batzuk, zergatik izan zitekeen... Hori ipuin modernoari dagokion teknika bat da esate baterako. Gero beste kontua da zein maisutasunarekin lortzen dituzun sujerentziak, eta ipuina bukatzen ala ez...
A. Euskal literaturari esker bizi al daiteke?
P.A. Bai, kubatarren antzera (irribarrez). Egunean eta modu indibidualista batean, familiarik gabe, emazterik gabe, seme-alabarik gabe, eskiatzera joan gabe... Egile eskubideetatik eta hitzaldietatik pixka bat, eta erabat absorbituko ez zaituen lanbide paralelotik beste pixka bat bizi daiteke, dirua irabaziz eta bizitza galdu gabe, oreka hori beharrezkoa da.
A. Etorkizun hurbila nola ikusten duzu?
P.A. Gazteleraz idatzi berri dut olerki liburu bat. Argitaletxe bila nabil orain, ea aurten bertan argitara daitekeen... Galizian nengoela gazteleraz sortu zitzaidan, agian hango lagunei zerbait demostratzeko ere, han izan nuen ideia baten harira. Oso poesia narratiboa da, inpultso bat izan da. Momentuz, orain arte bezala, prentsan eta ipuin laburrak idazten jarraitu nahi dut.
Patxi Sarriegi
48-49

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakARISTI1
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
PertsonaiazARISTI1
EgileezSARRIEGI1Kultura