«Nere Garaian Everestera Joateko Aukera Izan Banu, Joango Nintzatekeen»


1992ko ekainaren 07an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Xebe Peña mendizaleari elkarrizketa
Xebe Peña
«Nere Garaian Everestera Joateko Aukera Izan Banu, Joango Nintzatekeen»
Xebe Peña dugu Euskal Herriko mendizaleen aitona. Gaur egun 84 urte ditu eta duela hiru Mont Blanc-aren gailurra lortu zuen bederatzigarren aldiz. 1908tik hona, euskal historia mendi gailurretik ezagutu eta bizi izan du. Duela bizpahiru aste Tolosako Hamalau Orduetan parte hartu zuen, eta baita bukatu ere.
ARGIA. Noiztik zabiltza mendian?
XEBE PEÑA. Gazte gaztetatik geldi ezina izan naiz. Atletismoa egiten hasi nintzen, Tolosan, 1921ean Espainiako lehendabiziko stadiuma eraiki bait zen bertan. Goizeko seietan Berazubira joaten ginen entrenatzera; egunero, berdin zen eguraldi txarra egin ala ez. Han izaten ginen seietatik zazpi t'erdiak arte. 15 urtetik 18ra bitartean horretan aritu nintzen. Mendira ere joaten nintzen, baina oso gutxitan.
1926an Tolosako mendigoizaleen elkartea sortu zen eta partaidea egin ninduten. 1927an 200etik gora partaide ginen. Tolosan, bestalde, oso inguru menditsua dugu. Aitzgorri Aralar... Durangaldera ere abiatzen ginen. Indalecio Oianguren Eibarreko argazkilariarekin joaten nintzen astelehenero, jai izaten bait zuen, eta Tolosatik Eibarrera trenez joaten nintzen berarekin mendira joateko. Bi eserleku zituen kotxez joaten ginen Durangaldera eta atzeko partean -'ahítepudras' izena zuen -bere tresna guztiak eramaten zituen; antzinako kamara zahar eta handi horiek, tripode eta guzti. Eta berarekin Durangalde ia osea ezagutu nuen, 18-19 urte nituen.
A. Eta gerra etorri zen.
X,P, Bai, Tolosatik alde egin behar izan genuen. Erreketeak Nafarroatik sartu ziren eta alde egin behar izan genuen hiru anaiok. Zumaian hilabete egon ginen eta gero Bilbora alde egin genuen, izeba baten etxera.
Jose Antonio Agirrek Eusko Jaurlaritza eratu zuenean Gernikan egon nintzen eta Ekonomiako Kontseilariarekin, Eleodoro Latorrekin, aritu nintzen lanean. Baina gero Telesforo Monzonekin topo egin nuen. Telesforo lehendik ere oso laguna nuen, Tolosara etortzen zelako euskara ikastera. Bergarako zinegotzia zen eta behin gaueko 12etan deitu zioten telefonoz, Tolosan ataltzen ari ginela, hurrengo egunean 8etarako bertan egotea ea posible al zuen esanez. Garantia Konstituzionalen Auzitegirako botoa eman behar zuen. Xehe, joan gaitezke oinez? galdetu zidan. Eta horrela egin genuen. Ernio azpitik Azkoitiraino. Handik Elosuara igo eta Bergarara jeitsi ginen. Telesforok azkenean ezin zuen. Oso nekatuta zegoen. eta Bergarako alkateari Telesforo bazetorrela eta pixka bat itxaroteko esateko aurreratu behar izan nintzen.
Bilbon aurkitu nuen berriro, gerra garaian jada, eta Eleodoro Latorrerekin ari nintzela esan nionean "bihartik aurrera nerekin egongo zara" erantzun zidan berak.
A. Baionan egon zinen errefuxiatuta. Nolakoa izan zen esperientzia hura?
X,P, Baionara joan baino lehen nere anaia topatu nuen Gorbean, gudari zegoela? eta joan eta berriro bere bila bueltatu nintzen. Bilbotik, autoa koltxoi pare batekin babestuta, Erriberatik ibili ginen nere anaiaren bila. Handik Santanderrera joan ginen, eta bertatik Baionara berriro. 12 pertsona atera ginen itsasuntzi batean ezkutaturik. Haien artean, Segundoko 0laeta.
A. Iparraldean errefuxiatuen fitxak egiten zenituen.
X,P, Errefuxiatu guztiek fitxa bana zuten 11 daturekin. Lanbidea bilatzeaz arduratzen ginen baita... Dena kontrolaturik genuen. Alemaniarrak sartu zirenean ere askotan pasatu nintzen Hegoaldera, jendea ekartzen eta eramaten. 1946an Madrilen hiru urte egon eta gero Bilbora etorri ginen.
A.- Aurten Hamalau Orduak egin dituzu, baina 1926an II edizioan ere parte hartu zenuen.
X,P, Bai, gauza asko aldutu dira, batez ere jende kopuruari dagokionean. 1925ean, lehendabizi antolatu zirenean, 14 pertsona aurkeztu ziren. 1926an hamahiru izan ginen. Aurten, 1.675 pertsona iritsi dira helmugara.
A. Oso desberdinak dira oraingo eta lehengo mendizaletasuna?
X,P, Bai. Lehen ez genuen mendira joateko erraztasunik. Trenez mugitzen ginen. Autobusez egin genuen lehendabizko ibilaldia 1927an izan zen, Tolosatik Moncayo mendira. 22 eserleku zituen eta ez zuen kapotarik. Pirinioetara joateko ere zailtasun handiak genituen... Otsagiraino motor txiki batean joaten ginen.
Bestetik, mendizaletasunak lehengo xarmarik ez du.
A.. Mendizaleen artean batzuetan ematen den lehiaketa ezagutu al duzu?
X,P, Ez zait batere gustatzen. Gu ez gabiltza Joko Olinpikoetan. Ondo iruditzen zait Himalaiara eta beste toki batzuetara espediozioak antolatzea, baina ez ezer frogatzeko, baizik.eta bertako mendiak ere politak izango direlako. Bere garaian bertara joateko erraztasunak izanez gero, ni ere joango nintzatekeen. Horretarako diru laguntzak izateari ondo deritzot, baina nik ez nuke propagandarik egingo inoiz; ezta etxe komertzialen esponsorrez baliatuko ere.
Mendia atsegin zaigulako, ederra delako joaten gara. Amatourrak gara, zaletasuna dugu. Baserrietako jendea ézagutu. Eurekin hitz egin. Hori da mendiak duen izaera polita. Eurekin euskeraz asko mintzatu naiz. Bailara batzuetan oso ondo hitz egiten dute eta barru barruan eramaten dute gure hizkuntza. Mendia egiteari esker, lagunak ditut mundu osoan. Baserritarrak, hasieran, harritu egiten ziren. Eurek herrira jaisteko gogoa zuen eta guk kalea utzita mendira jotzen genuen.
A. Baina zu Aconcaguara ere igo zara, duela gutxi Mont Blanc errepikatu duzu, Kilimanjaro edota Nord Kapp burutu dituzu...
X P Bai. Gerra aurretik Pirinioak gehiena ezagutzen nuen. Nahiko berandu hasi naiz Alpeetara joaten. Jada, Alpeetan mendi gehienak egin ditut... Mont Blancen 12 aldiz egon naiz baina hiru aldiz, eguraldi txarragatik, utzi behar izan dut; Cervino ere lortu nuen, baina Suitzatik. Monte Rosako altuena den Dufour-Spitze igo nuen... Nord Kappen, Noruegiako punturik iparraldekoenean, bi gau egin nituen. Aconcaguan ere osa metro gutxitara geratu nintzen, nerekin igo zen laguna osa gaisorik bait zegoen.
Frantziako Elkarte Alpinoko bazkidea egin nintzen eta Kilimanjarora lehendabizi joan nintzenean eurekin joan nintzen. Eta horrela hasi nintzen munduko beste tokietako mendiak egiten.
A. Joango al zinateke Everestera?
X P Arrisku gehiegi dira nere adinerako. Aurreko Everest espedizioan ea eurekin joatea nahi nuen galdetu zidaten, eta jada denborarik ez nuela erantzun nien.
Myrian Gartzia
NORTASUN AGIRIA:
1908an jaio zen Tolosan. Gerra aurreko Aberri Egunetara oinez joan zen, Iruñera eta Gasteizera. Bere anaia Xabier Euskaltzaina izan zen. lodoarekiko alergia du. 63 kilo pisatzen ditu eta soldaduzkatik ez da aldatu. 200etik gora mendi mapa topografikoek ditu. Oso liburuzalea da eta etxeko txoko guztiek liburuz josita ditu. Aneton 20-25 aldiz egona da.
34-.38

GaiezKirolaMendizaleta
PertsonaiazPEÑA2
EgileezGARTZIA3Kirola

Azkenak
2025-07-24 | Gedar
Aurka kolektiboa
“Auzi politikoa da: zertarako egiten dugu musika?”

Musika-eszena antikomertzialean alea jartzeko asmoz sortu dute Aurka kolektiboa. Martin eta Katalin kideekin hitz egin dugu arlo horretako kolektiboen loraldiaz, musika politizatuaz eta musikaren potentzialitateez, industria musikalaz, makrojaialdiez eta beste.


Euskarafobia ari du beste behin Lizarrako Udalean

Lizarrako Udalak udarako antolatu dituen bost musika ikuskizunetan eta beste horrenbeste film emanaldietan bat bera ere ez da euskaraz izanen; datorren astean hasiko diren festen egitarauan haurrentzako ekitaldi bat dago euskaraz programatua, justu, erraldoi eta buruhandien... [+]


2025-07-24 | El Salto
Israelek Marwan Al-Hams doktorea bahitu du, Gazako kanpaina-ospitaleetako arduraduna

Abu Youssef Al-Najjar Ospitaleko zuzendari Marwan Al-Hams kanpainako ospitaleen arduraduna da eta Gazako Osasun Ministerioko bozeramailea. Uztailaren 21eko arratsaldean atxilotu dute Israelgo Indar Armatuek.


Guggenheim Urdaibai egitearen kontrako iritziak gailendu dira entzuketa prozesuan

Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiko Foru Aldundiak bultzatuta eta Agirre Lehendakaria Center erakundearen eta New Yorkeko Columbiako Unibertsitatearen gidaritzapean egindako entzuketa prozesuaren emaitzak aurkeztu dituzte uztailaren 23 honetan. Museoa eraikitzearekin sustatuko... [+]


Prep botika farmazietan eskuragarri jartzeko asmoa iragarri du Espainiako Osasun Ministerioak

GIBarekiko esposizio aurreko profilaxia da Prep botika. Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariaren arabera, farmazietan eskuratzeak itxaron-zerrendak gutxitu ditzake. Alabaina, arriskuez ere ohartarazi du.


2025-07-24 | Estitxu Eizagirre
Beste itzalaldi bat saihesteko eta negozio elektrikoa berpizteko dekretuari ezezkoa eman dio Espainiako Kongresuak

7/2025 Errege Lege-Dekretua ekainaren 24an onartu zuen Espainiako Ministroen Kontseiluak baina atzera bota du Diputatuen Kongresuak, uztailaren 22an.


2025-07-23 | Onintza Enbeita
Aloña Erauskin. Biziraulea
“Sortzetiko gaixotasunak ditugunok ez daukagu erabakitzeko aukerarik gauza askotan”

Bihotzak eztanda egin arte biziko da Aloña Erauskin (Berrobi, 1999), beste guztiok bezala. Besteon aldean, ordea, presente dauka aukera hori.


2025-07-23 | Iñaki Lasa Nuin
Gizakia kosmosa da

Gizakia kosmosa da. Kosmosa, mundua ez da gizakiarena, askotan hala dela ematen badu ere.

Udako solstizioan, egunez eguzkiak itsutu egiten gaitu duen argiaren indarrarekin, baina gauak ederrak dira, zeruan izar dirdiratsuak kabitu ezinka ikusten ditugunean. San Juan suaren... [+]


Desobedientzia praktikatzen

Hankak lurrean dituzte gure solaskideek. Euskalgintzaren eta herri mugimenduen joko-zelaian dabiltza etengabe eta eskarmentu horretatik hitz egiten dute euskarari eusteaz, hizkuntza zapalkuntza ez normalizatzeaz eta erdaldunengandik espero beharko genukeenaz. Gorka Torrek ez du... [+]


2025-07-23 | Josu Jimenez Maia
Marokoren estrategia zahar-berritua

"Saharar erradikalizatuek Estatu Islamikoaren burutza hartu dute Sahel-en". Izenburu asaldagarria, berriki argitaratua, baina hasierako asalduratik harago, testuaren irakurketa eta analisi sakonago bat eginda, honako ondorio hauek atera daitezke.

Kezka, ezinegona eta... [+]


Txorimaloei mokoka

Aurrean duzunak min ematen badizu, ez begiratu aurrera. Muturren aurrean duguna saihesteko logikoa dirudi, ezta? Zer ikusiko ote du gutako bakoitzak albo aldera so egiten duenean? Beharbada, miope batek betaurreko bila ikusten duen antzeko zerbait.

Miope bezain itsu,... [+]


2025-07-23 | Patxi Saez Beloki
Euskara gara

Gu gara euskara. Euskara gure baitan bizi da. Guk biziarazten dugu. Euskara bizi dugu eta euskarak bizi gaitu. Guk elikatzen dugu eta gu elikatzen gaitu. Euskara gara. Euskara egiten dugunean euskarak egiten gaitu. Guk dugu, euskarak gaitu.

Euskararik gabe ez gara, eta hori... [+]


Jaurlaritzako Osasun Sailak lantaldea berregituratu du, “arreta modernizatzeko eta kalitatezko zerbitzu publikoa ziurtatzeko”

Kargua hartu eta urtebetera, Alberto Martínez Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak lantaldean aldaketa batzuk egin dituela iragarri du, "etorkizuneko osasun sistema publikoaren eraldaketari" ekiteko: besteak beste, Gontzal Tamayo Medel sailburuorde berria... [+]


Euskal gastronomia tradizionalaren Ja(ki)tea sariak banatu dituzte, “balioez beteta” eta erakundeak interpelatuta

Zazpigarren urtez, Adunako (Gipuzkoa) Zabala sagardotegian egin dute Ja(ki)tea sarien banaketa, euskal gastronomia tradizionala oinarri duten jatetxeen artekoa. Besteren artean, Getariako Kosta Aroak irabazi du bertako ekoizle onenaren saria, Tafallako Tubalek plater... [+]


Europako Batasuneko herrialde gehienek bat egiten dute migratzaileak deportatzeko neurriak gogortzearekin

Migratzaileak deportatzeko neurriez mintzatzeko, EB Europako Batasuna osatzen duten 27 estatuetako Barne eta Migrazio ministroak bildu dira asteartean, Kopenhagen. Ondorioztatu dute EBko herrialde gehienek babesten dutela etorkinak deportatzeko neurriak gogortzea... [+]


Eguneraketa berriak daude