"Gaia Eta Hizkuntzaren Kaltetan Lantzen Dira Literatur Teenikak"


1992ko martxoaren 15ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Paulo Iztueta idazleari elkarrizketa
Paulo Iztuetek "Orixe Eta Bere Garaia" Liburukia Argitaratu Du
"Gaia Eta Hizkuntzaren Kaltetan Lantzen Dira Literatur Teenikak"
Nikolas Ormaetxea «Orixe»ren idazlan guztiak lan mardulean argitaratu berri ditu Etor argitaletxeak. Bertan, Paulo Iztuetak beste batzuekin batera– bideraturiko bildumak Orixerenak ézezik Orexako idazleari buruz esan eta idatzitako hainbat lan ere jaso ditu. Gu lan handi honen egilea den Paulo Iztuetarekin mintzatu gara, lan guzti horren berri zehatz eman eta ateratako hainbat konklusio ere bildu ahal izateko.
ARGIA. Non datza Orixeren garrantzia?
PAULO IZTUETA. Alderdi askotatik iker daiteke Orixeren ekarpena. Gehien aipatu izan dena alderdi literarioa izan da. Alde batetik ezagunena delako, eta sorkuntza maila ere handia izan duelako literaturan. Alor desberdinak landu ditu eta, horretaz gain, hirugarren tonuan agertzen den bezala, artikuluak eta saiakeran lan egin du ere, lexikoa landu gabe zegoenean gainera. Hau Orixe berri bat da eta hor ikusten da here pentsamenduaren indar handia. Guztiz informatua agertzen da, inguruko guztia biztu eta sutan jartzeko ahalmena zeukan. Bere ideia batzuk jenialak ziren. Esate baterako, euskal gramatikari buruz hitz egiterako garaian, pentsamendu osoa, hau da, filosofia gramatikan oinarritzen dena hipotesi bezala hartzen bada, euskara gutxienez, beren jatorrizko egitura aldetik grekera eta latina adina aberatsa dela zioen. Euskarak filosofatzeko eta pentsa menduaren mundua lantzeko beste horiek hainbat gaitasun zuela ere esaten zuen. Grezian filosofia bat sortu baldin bada, zergatik ez egin euskaraz beste filosofia bat. Orixek hori esaten zuen eta gaur egun, autore modernoak gauza bera esaten dute, Chomskv-k kasu. Bere garaian ez zuen inork horrelakorik ezagutzen, bere kabuz atera zuen hori. Euskal azentuari buruzko teoria asko zeukan ere. Dudarik gabe, bazuen halako sen berezia. Herrian bizi izandakoa zen, eta oso behatzailea, beti zebilen herritarren inguruan, jaso eta jaso.
A. Nola ikasten dituzu Orixeren eta beste belaunaldien arteko harremanak?
P.l. Nabari da bere garaiko autore gehienekin dagoen urruntasuna, alde batetik, eta hurbiltasuna bestetik.
Orixerekiko agian, zenbait mailatan urruntasun handiagoa, askotan kontserbadorea zela esan delako. Hurbiltasuna ere, gaur egun, uste bait dut gaurko idazleak hasi direla jadanik Orixe irakurtzen. Jendea berarekin harremanetan baldin badago, horrek esan nahi du bide honetatik etorriko dela euskal literaturaren oparotasuna. Maila akademikoan pertsonaia hau berreskuratua dago. Laugarren tomoa ikusi besterik ez dago. Idazle praktikoen artean ere, batez ere jendea hasi denean herri literatura eta prosa gozoa egiten, badirudi, hau azken finean bere oihartzuna dela. Urruntasuna izan da, bai ideologia aldetik baita euskararen eredu aldetik ere, euskara batuaren inguruan egon den borroka horregatik. 1962tik 1992ra bitarte hogeitamar urte daude. Elkarte eta iturri berriak daude eta bide gehiago daudenez, orduko zenbait arazo gaur egun ez daude. Zientziak aurrera egin du arlo guztietan. Unibertsitatean gai asko euskaraz ematen direla ikusi besterik ez dago.
A. Gaurko literatura Formalismoan oinarritua dagoela ikusten duzu?
P.l. Bai. Gaurkoek aurrekoek baino askoz gebiago ezagutzen dituzte literatur teknikak. Baliabideak hobeto ezagutzen dituzte. Baina literaturan, kontua ez da bakarrik baliabideak ezagutzea; hizkuntza ere artea da. Jakin behar da zein mailatan, baldin eta onartzen bada hizkuntza bera ere artea dela, zein kidetasun eta oreka dagoen literatur baliabideak eta hizkuntzaren erabileraren artean.
A. Gaurko literaturan bien arteko desoreka egon daiteke...
P.l. Literaturan hiru ardatz ikusten ditut eta agian gehien jorratzen dena teknika da. Orohar, gaia eta hizkuntzaren kaltetan lantzen dira literatur teknikak.
Patxi Sarriegi
42-43

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakBesteak
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaSaiakera
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakIZTUETA1
PertsonaiazIZTUETA1
EgileezSARRIEGI1Kultura

Azkenak
Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]


Ekialde Erdia
Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]


Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
 


2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Eguneraketa berriak daude