«Bertsoa gurpil bat bezala da, sail txikian bildu behar da»


2021eko uztailaren 19an
Manuel Lasarte bertsolaria bere bizitzari buruz
MANUEL LASARTE
«Bertsoa gurpil bat bezala da, sail txikian bildu behar da»
Euskal Herriko herri askotan bizi izan arren, leitzarra dela argi uzten du beti Manuel Lasarte bertsolariak. Erremintaria ofizioz, bertsolaria etorriz, bizitzak eman dizkion sorpresa gehienak bertso batekin deskribatu ditu. Osasun nahikoa ahulekoa, orain bost urte utzi zion herriz herri kantatzeari. Bere etxeraino eraman gaitu bertsolaritzaren aldi historiko baten lekuko den honek. Asko du oraindik kontatzeko.
ARGIA. Zu oso gazterik hasi zinen plazarik plaza bertsotan, hamazazpi urte eskasekin. Zergatik hain azkar?
MANUEL LASARTE. Halabeharrez. Dirua faltan nuelako. Beste batek hasi arazi ninduen, Zaldibarren. Eibarren ari nintzen garai hartan perratzaile bezala lanean. San Isidro eguna zetorrela eta, lagunari doitu zioten Zaldibarretik bertsotan aritzeko. Berarekin aritzea eskaini zidan, baina ni ezin nintzen errenditu lotsagatik, eta ezetz esan nion.
Baina zera gertatzen zen, hilean hamazortzi duro irabazten nituela. Eta lagunak esan zidan hamarna duro irabaziko genituela bertsotan, eta hura izan zen tentazio txarra. Baiezkoa eman nion. Azkenean hegeina duro eman zizkiguten. Hau hutsa baino hobea duk, pentsatu nuen. Garai hartan joan nintzen Aiara bizitzera.
A. Handik berehalaxe Uztapide eta Basarrirekin hasi zinen bertsotan.
M.L. Bai, eta geroztik horretan ihardun dugu. Berrogeitabi urtez. Azkeneko urteetan ezin, nere osasun txarragatik. Duela bost urte erabaki nuen bizitza bertsoak baino garrantzitsuagoa zela eta utzi egin nituen. Beti izan dut osasun txarra, baina garai hartan izugarrizko atakea jasan berria nuen.
A. Zer suposatu izan zuen Uztapidek zure bizitzan?
M.L. Oso ona zen. Izugarri gizana. Bertsolari ederra. Hogeitazazpi urtetan ibili nintzen harekin plazarik plaza, eta ez genuen inoiz haserrerik izan. Eta hura gaisotu zenean ni lehenaz aurre errenditu nintzen. Oso konfidantzazko laguna nuelako. Mina hartu nuen. Hura hil zenean ere bai. Negar egin nuen benetan orduantxe. Izugarri atsegina zen. Aita bezala ikusten nuen.
A. Garai hartaho giroa asko aldatu al da gauregungo bertsolarien artean?
M. L. Ez dago inork uste ainako alderik. Gaurko bertsolariei ez diet jarraitzen. Ez ditut entzun ere egiten, sufritu egiten dut eta. Bat gaizki pasatzen ikusten badut neu hasten naiz tratu txarra pasatzen.
Gainera, ezagutzen ditut gehienak, plazetan topo egin dugulako. Lehen beste ibilera bat zen, gure garaian. Zortzi edo hamar egun noiznahi pasatzen genituen etxetik kanpo ez bait zegoen garraiobide egokirik. Horrela ibiltzen ginen, eta ibilera txarra da. Orain arinagoa da dena. Pasada txarrak asko pasatu ditugu. Ez da lan gustagarri bat, baina lagun asko egiten dituzu, eta gustora.
A. Gipuzkoako Bertsolari Txapelketarekin polemika biztu da lehiaketak direla eta. Nola ikusten duzu egungo lehaiketa sistema?
M. L. Garbi dago gaur egun dauden berrogei bertsolari ingururentzako lanik ez dagoela. Euskal Herria txikia da, eta zortzi inguru izango dira ezin osatuta ibiliko direnak.
A. Baina bertsolariak zergatik kantatzen du? Kantatzeko gogoz edo besteak baino gehiago dela eratusteko?
M. L. Hori herriaren iritzi bat da. Ahal den ondoena kantatu nahi izaten dute bertsolari guztiek. Hori uste dut behintzat. Eta ez dago alderdi guztietan ondo ibiliko den bertsolaririk. Sakontasunean ere umorea badago. Bere bertso egitura du bakoitzak. Horregatik batzuen gustokoak direnak ez dira besteenak.
A. Leitzan, egin zizuten omenaldi hatean, hil zitzaizun alabari bertso batzuk bota zenizkion. Nondik ateratzen da indarra horrelakoetan kantatzeko?
M.L. Hori jarrera bat da, momentuan hartzen duzuna. Sentitu egin behar da. Bihotzak agindu egin behar dizu, eta buruak pentsatu. Norberak ez badu sentitzen ez du bertso onik egiten. Broman dabil. Pertsona sentikorra bada, eta beretzat hartzen badu, orduan egingo du lana. Momentuak izaten dira. Beti ez du berdin pentsatzen pertsonak. Gaurko gaia bihar eman bertsolari bati eta oso gauza desberdinak egingo ditu. Hori sorginkeria handi bat da. Batzuetan indarka, besteetan errazago.
Alabari botatako bertsoen kasuan, adibidez, oso berezia izan zen. Sekula ahazten ez zaidan pena da bere heriotza. Babarrun ale txoro bat irentsi zuen jolasean zebilela, hamalau hilabete zituela, eta hamazazpirekin hil egin zen. Ito behar eta ito ezin pasatu zituen hiru hilabeteak.
A. Beste bi seme alaba ere izan zenituen, eta zeuk hazi zenituen. Nola bizi zenuen hori bertsotan ibiltzen zinenean?
M.L. Eskola garaia zenean Bergarako ikastetxe batean egoten ziren. Eta jai zutenean nerekin egoten ziren. Nik hazi nituen, bai.
A. Zu goizegi hasi zinela bertsotan esana duzu. Zein adinetan hasi beharko litzateke plazetara azaltzen?
M.L. Goiz hastea da txarra. Beldurtzeko arriskua bait dago. Eta kostata egiten zara plaza gizona. Urduria denarentzat oso lan txarra da, atzo egindako lanak gaurko ez dizulako balio. Pelotariak bezala. Atsedenerako denbora eman behar zaio gorputza eta buruari. Lan astuna da.
A.- Orduan nola ikusten dituzu bertsolari eskolak? Oso gazterik hasten dira bertakoak plazetan bertsoak botatzen.
M.L. Zer esango dut nik ba horretaz? Ni neu ibili naiz eta ikastolako haurrekin. Estuasun latzak pasatzen dituzte. Zer eskatu behar diozu hamabi urteko haur bati?
Ezin duenari alferrik eskatzea da, eta berezkoa duenarentzako oso ondo dator. Ikastea beti da ona. Baina beti bere neurrian, bestela dena bertsolari izango litzateke.
A. Gauregun bertsolaritzak ezagutzen duen gorakada, bai zaletu eta bai bertsolari kopuru aldetik, zu eta zure garaikoen eraginez eman dela diotenei zer esango zenieke?
M.L. Gu baino lehenagotik baziren beste batzuk. Txirrita eta gerra aurreko bertsolariak adibidez. Ez dut uste guk ezer berezirik egin genuenik. Urrats bat eman besterik ez.
A. Zer da garrantzitsuagoa bertsoak egiterakoan? Forma edo edukia?
M.L. Hor gorabehera asko daude. Bapateko bertsoetan gauzak ondo esatea ez da erraza. Bertsoa gurpil bat bezala da, sail txikian bildu behar da, zabaletik hartuta ez bait da ibiltzen. Nere ustez behintzat. Bertsoa ahal nuen tokirik txikienean biltzen saiatu nintzen beti.
A.- Leitzarra zarazu izatez. Gero Aiara joan zinen, eta bertatik Eibarrera. Orion, berriz, ia berrogei urte daramatzazu. Nongoa sentitzen zara? Nongoa zara?
M.L. Ni leitzarra naiz, ezin dut ukatu hori. Herri asko ezagutu izan ditut, baina Leitzakoa izango naiz beti.
A. Eta bertsolaritza utzi ondoren liburuak idazteari ekin diozu. Zer dela eta?
M.L. Ba ez dakit oso ongi. Txikitan, gurasoen etxean, sekula ez zen libururik izan. Nik neuk ez nekien irakurtzen ere. Eta ez nuen gogorik gainera. Duela hogeitabederatzi urte erregalatu zidaten nere lehen liburua. Baina erretiratu nintzenean zer eginik ez nuela eta, liburu bat idaztea eskaini zidatenean, onartu egin nuen eskaintza. Grabatu egiten nituen nere hitzak, idatzi egin beharrean. Gero aita Zabalak pasa zituen paperera. Orain baditut Txirritaren pare bat liburu, aipatutako aita Zabalak emandakoak, baina hor daude. Ez ditut irakurtzen.
A. Zure amaren eragina aipatzen duzu zure liburuetan zure bertso zaletasunaz hitz egiterakoan. Zer nolako eragina izan zuen berak?
M. L. Argi dago etorria ikasten ez den zerbait dela, azken bolada honetan jendeak hala pentsatu arren. Berezkotasun bat da. Nik adibidez ez dut inorengandik ezer jaso. Nere materialekin bakarrik ibili naiz. Ez zait sekula gustatu besteen bertsoak ikastea, kopia daitezke eta.
Gurean familia guztia zen bertsotara zaletua. Amari eskatzen nizkion bertsoak eta ni gazteena nintzenez, neri gustoa egiten zidan, zekizkien bertso zaharrak kantatuz.
A. Gustora geratu al zara bertsotan eman duzunarekin? Edo gehiago emateko nahiarekin geratu zara?
M. L. Egindakoarekin beharko dugu. Hor erronka jotzea alferrik da. Bertsotan saiatu izan banintz emana nukeen gehiago. Gaur entrenamenduak egiten dituztela eta entzuten dut. Nik ez dut horrelakorik egin. Ni ez naiz batere saiatu, batere ez. Plazara joandakoan bai estuasunak pasatu gero... Hori ez dago aldatzerik.
A. Azkenik? amaiera bezala, zer eman dizu zuri bertsolaritzak?
M.L. Lagunak, batez ere. Eta, ez dugu hemen gezurrik esan behar, diru piska bat ere bai bizitzeko. Bertsolaritzak herriaren ezaguera ere eman dit, bestela izango ez nuena. Ez gara aberastu, ez dugu horretatik jan baina lagun asko geratu zaizkit.
Amagoia Iban

NORTASUN AGIRIA
Leitzan jaio zen, zortzi senideren familia baten barruan
Duela 29 urte urdaila kendu zioten ia guztiz
Debekatua izan arren, puruak erretzen jarraitzen duela dio
Bere lehen liburua gauez idatzi zuen, egunez lanean aritu behar bait zen
Zurgintza, soinujotzea eta bertsolaritza izan dira bere betiko zaletasunak
Gerra ondoren irratiz eman ziren lehen bertsoak berak eta Basarri, Uztapide eta Paskual ek Donostiako Konstituzio Enparantzan botatakoak izan ziren
34-38

GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaLASARTE1
PertsonaiazLASARTE1
EgileezIBAN1Kultura

Azkenak
40 minutu Iratxerekin

Historikoa izan da, Monarkia Espainiarreko epaitegi batek honako ebazpen hau onartu du: "Iratxe Sorzabal zaintzeaz arduratzen ziren funtzionarioek elektrodoak aplikatu zizkioten deklaratzera behartzeko, eta horrek zera dakar, haren oinarrizko giza eskubideak nabarmen... [+]


2025-05-22 | Gedar
Geldialdia AEBen eta Iranen arteko negoziazio nuklearretan, Israelek mehatxuak areagotzen dituen bitartean

Teheranek ez du baieztatu hurrengo elkarrizketa-saioan parte hartuko duen, Israelgo Estatuak Irango instalazio nuklearrei eraso egiteko mehatxuak egiten dituen bitartean.


2025-05-22 | Axier Lopez
Alemaniako Red.media hedabidea itxiarazi dute

ARGIAk aspaldi du harremana Alemaniako Red.media hedabidearekin, beren bideo batzuk topatuko ditu irakurleak ARGIAren webgunean. Baina haien aurkako jazarpen kanpaina baten ondorioz proiektua ixtea erabaki dute. Red-eko kideek arrazoiak publikoki azaldu dituzte eta artikulu... [+]


Aroztegiako epaiketaren kronika (hirugarren eguna)
Desobedientzia zibila kriminalizatzeko irudien bila

Asteazkenean lau foruzain, bi alkate ohi eta bi kazetari izan dira haien testigantzak ematen. Geroago, amaiera amaigabean, akusazio partikularraren 11 bideo eta albistegi ikusi eta itzuli dira gaztelerara: desobedientzia zibila begien aurrean. Oso luze joan da, luzeegi.


Itzali sistema, piztu alternatibak

Energia eta telekomunikazio burujabe eta iraunkorraren aldeko manifestu kolektiboa.


2025-05-21 | ARGIA
Migratzaileak beste herrialdeetara deportatzeko baldintzak malgutu nahi ditu Bruselak

Europako Batzordeak beste urrats bat eman nahi du migrazioaren kontrako politikak gogortzeko bidean: deportaturiko migratzaileek ez lukete zertan harreman zuzenik izan behar hirugarren herrialde "seguruak" deiturikoekin, hara kanporatuak izateko.


Baionako gizon bat epaitzen ari da Paueko Auzitegia, zortzi adin txikiko bortxatzea leporatuta

Salatu dute 69 urteko gizonak hogei urtean egin zituela erasoak. Donostian bi gizon atxilotu dituzte, adingabe bat bortxatzea leporatuta; beste bi gizon ere ikertzen ari dira, talde bortxaketako parte izan daitezkeelakoan. Salaketa jarri duen adingabea Gipuzkoako gizarte... [+]


Foruzaingoak familia bat etxegabetu du Antsoainen, eta hori galaraztera joan direnen aurka oldartu da

10:00etan etxegabetzea gauzatzeko agindua zuen Poliziak, baina lehenago bertaratu dira sei patruila emakumearen etxera eta inguruko kale guztiak moztu dituzte. Haritu Elkarlaguntzako Sareak eginiko deiari erantzunez, dozenaka lagun elkartu dira etxearen aurrean etxegabetzea... [+]


Gorka Ovejero, AHTren kontrako plataforma: “Zundaketen lana sabotajeen bidez oztopatzen ari omen dira, baina salaketarik ez da egin”

Abiadura Handiko Trenaren kontrako plataformak astelehenean jakinarazi zuen Espainiako Gobernua eta Nafarroakoa egiten ari diren zundaketa kanpainak ez duela etenik. Izurdiagan eta Otsobin herri mugimenduak lortu zuen geldiaraztea legezkoak ez ziren eta baimenik gabe abiatu... [+]


Erresuma Batuak bertan behera utzi ditu Israelekin zuen akordio komertzial berrirako negoziazioak

Europako Batasunak ere Israelekin dituen akordio komertzialak “berrikustea” erabaki du, 27 estatutik 17k aldeko botoa eman eta gero. Dagoeneko 53.000 hildakotik gora eragin ditu Netanyahuren gobernuak.


Enkarterrin zentral eoliko bat egiteko proiektua atzera bota du Jaurlaritzak, ingurumen kalte larriak eragingo lituzkeelako

Bizkaian, Artzentales eta Sopuerta artean Euskal Haizie enpresak eraiki asmo zuen zortzi aerosorgailuko zentral eolikoaren proiektua atzera bota du Eusko Jaurlaritzako Industria Sailak, faunan, landaredian eta ondarean eragingo lituzkeen kalteengatik. Enkarterriko herritarrak... [+]


2025-05-21 | Nicolas Goñi
Banku handiek klima aldaketan inbertitzen dute, baina ez da konponbidea sustatzeko

Berria izateari utzi dio: beroketa globalak bi graduak gaindituko ditu, eta gainditze horrek ondorio oso garestiak ditu. Klimaren gaia tabu bilakatzen ari den testuinguru berri  honetan, banketxe handiek ez dute horri buruz komunikatzen, baina arazoaz ongi jabetu dira eta... [+]


Miren Amurizaren ‘Pleibak’, 111 Akademiako irabazle

Unai Elorriagaren Francesco Pasqualeren bosgarren arima liburua izan da lehiako bigarren finalista.


Antiwokismoa: eskuin muturraren maskara berria
Jule Goikoetxea: “Euskal Herrian ere Trumpek eta Mileik gorroto duten guztia da woke”

Mundu mailan abiadura handian garatuz doan ideologia eta mugimendua dugu antiwokismoarena. Boterera arribatzeko eskuin muturreko agintariek duten arma berria da, eta berdin-berdin zabaltzen ari da herriko karriketan, unibertsitateetako korridoreetan zein telebista platoetan. Eta... [+]


Eguneraketa berriak daude