«Bertsoa gurpil bat bezala da, sail txikian bildu behar da»

1992ko urtarrilaren 19an

Manuel Lasarte bertsolaria bere bizitzari buruz
MANUEL LASARTE
«Bertsoa gurpil bat bezala da, sail txikian bildu behar da»
Euskal Herriko herri askotan bizi izan arren, leitzarra dela argi uzten du beti Manuel Lasarte bertsolariak. Erremintaria ofizioz, bertsolaria etorriz, bizitzak eman dizkion sorpresa gehienak bertso batekin deskribatu ditu. Osasun nahikoa ahulekoa, orain bost urte utzi zion herriz herri kantatzeari. Bere etxeraino eraman gaitu bertsolaritzaren aldi historiko baten lekuko den honek. Asko du oraindik kontatzeko.
ARGIA. Zu oso gazterik hasi zinen plazarik plaza bertsotan, hamazazpi urte eskasekin. Zergatik hain azkar?
MANUEL LASARTE. Halabeharrez. Dirua faltan nuelako. Beste batek hasi arazi ninduen, Zaldibarren. Eibarren ari nintzen garai hartan perratzaile bezala lanean. San Isidro eguna zetorrela eta, lagunari doitu zioten Zaldibarretik bertsotan aritzeko. Berarekin aritzea eskaini zidan, baina ni ezin nintzen errenditu lotsagatik, eta ezetz esan nion.
Baina zera gertatzen zen, hilean hamazortzi duro irabazten nituela. Eta lagunak esan zidan hamarna duro irabaziko genituela bertsotan, eta hura izan zen tentazio txarra. Baiezkoa eman nion. Azkenean hegeina duro eman zizkiguten. Hau hutsa baino hobea duk, pentsatu nuen. Garai hartan joan nintzen Aiara bizitzera.
A. Handik berehalaxe Uztapide eta Basarrirekin hasi zinen bertsotan.
M.L. Bai, eta geroztik horretan ihardun dugu. Berrogeitabi urtez. Azkeneko urteetan ezin, nere osasun txarragatik. Duela bost urte erabaki nuen bizitza bertsoak baino garrantzitsuagoa zela eta utzi egin nituen. Beti izan dut osasun txarra, baina garai hartan izugarrizko atakea jasan berria nuen.
A. Zer suposatu izan zuen Uztapidek zure bizitzan?
M.L. Oso ona zen. Izugarri gizana. Bertsolari ederra. Hogeitazazpi urtetan ibili nintzen harekin plazarik plaza, eta ez genuen inoiz haserrerik izan. Eta hura gaisotu zenean ni lehenaz aurre errenditu nintzen. Oso konfidantzazko laguna nuelako. Mina hartu nuen. Hura hil zenean ere bai. Negar egin nuen benetan orduantxe. Izugarri atsegina zen. Aita bezala ikusten nuen.
A. Garai hartaho giroa asko aldatu al da gauregungo bertsolarien artean?
M. L. Ez dago inork uste ainako alderik. Gaurko bertsolariei ez diet jarraitzen. Ez ditut entzun ere egiten, sufritu egiten dut eta. Bat gaizki pasatzen ikusten badut neu hasten naiz tratu txarra pasatzen.
Gainera, ezagutzen ditut gehienak, plazetan topo egin dugulako. Lehen beste ibilera bat zen, gure garaian. Zortzi edo hamar egun noiznahi pasatzen genituen etxetik kanpo ez bait zegoen garraiobide egokirik. Horrela ibiltzen ginen, eta ibilera txarra da. Orain arinagoa da dena. Pasada txarrak asko pasatu ditugu. Ez da lan gustagarri bat, baina lagun asko egiten dituzu, eta gustora.
A. Gipuzkoako Bertsolari Txapelketarekin polemika biztu da lehiaketak direla eta. Nola ikusten duzu egungo lehaiketa sistema?
M. L. Garbi dago gaur egun dauden berrogei bertsolari ingururentzako lanik ez dagoela. Euskal Herria txikia da, eta zortzi inguru izango dira ezin osatuta ibiliko direnak.
A. Baina bertsolariak zergatik kantatzen du? Kantatzeko gogoz edo besteak baino gehiago dela eratusteko?
M. L. Hori herriaren iritzi bat da. Ahal den ondoena kantatu nahi izaten dute bertsolari guztiek. Hori uste dut behintzat. Eta ez dago alderdi guztietan ondo ibiliko den bertsolaririk. Sakontasunean ere umorea badago. Bere bertso egitura du bakoitzak. Horregatik batzuen gustokoak direnak ez dira besteenak.
A. Leitzan, egin zizuten omenaldi hatean, hil zitzaizun alabari bertso batzuk bota zenizkion. Nondik ateratzen da indarra horrelakoetan kantatzeko?
M.L. Hori jarrera bat da, momentuan hartzen duzuna. Sentitu egin behar da. Bihotzak agindu egin behar dizu, eta buruak pentsatu. Norberak ez badu sentitzen ez du bertso onik egiten. Broman dabil. Pertsona sentikorra bada, eta beretzat hartzen badu, orduan egingo du lana. Momentuak izaten dira. Beti ez du berdin pentsatzen pertsonak. Gaurko gaia bihar eman bertsolari bati eta oso gauza desberdinak egingo ditu. Hori sorginkeria handi bat da. Batzuetan indarka, besteetan errazago.
Alabari botatako bertsoen kasuan, adibidez, oso berezia izan zen. Sekula ahazten ez zaidan pena da bere heriotza. Babarrun ale txoro bat irentsi zuen jolasean zebilela, hamalau hilabete zituela, eta hamazazpirekin hil egin zen. Ito behar eta ito ezin pasatu zituen hiru hilabeteak.
A. Beste bi seme alaba ere izan zenituen, eta zeuk hazi zenituen. Nola bizi zenuen hori bertsotan ibiltzen zinenean?
M.L. Eskola garaia zenean Bergarako ikastetxe batean egoten ziren. Eta jai zutenean nerekin egoten ziren. Nik hazi nituen, bai.
A. Zu goizegi hasi zinela bertsotan esana duzu. Zein adinetan hasi beharko litzateke plazetara azaltzen?
M.L. Goiz hastea da txarra. Beldurtzeko arriskua bait dago. Eta kostata egiten zara plaza gizona. Urduria denarentzat oso lan txarra da, atzo egindako lanak gaurko ez dizulako balio. Pelotariak bezala. Atsedenerako denbora eman behar zaio gorputza eta buruari. Lan astuna da.
A.- Orduan nola ikusten dituzu bertsolari eskolak? Oso gazterik hasten dira bertakoak plazetan bertsoak botatzen.
M.L. Zer esango dut nik ba horretaz? Ni neu ibili naiz eta ikastolako haurrekin. Estuasun latzak pasatzen dituzte. Zer eskatu behar diozu hamabi urteko haur bati?
Ezin duenari alferrik eskatzea da, eta berezkoa duenarentzako oso ondo dator. Ikastea beti da ona. Baina beti bere neurrian, bestela dena bertsolari izango litzateke.
A. Gauregun bertsolaritzak ezagutzen duen gorakada, bai zaletu eta bai bertsolari kopuru aldetik, zu eta zure garaikoen eraginez eman dela diotenei zer esango zenieke?
M.L. Gu baino lehenagotik baziren beste batzuk. Txirrita eta gerra aurreko bertsolariak adibidez. Ez dut uste guk ezer berezirik egin genuenik. Urrats bat eman besterik ez.
A. Zer da garrantzitsuagoa bertsoak egiterakoan? Forma edo edukia?
M.L. Hor gorabehera asko daude. Bapateko bertsoetan gauzak ondo esatea ez da erraza. Bertsoa gurpil bat bezala da, sail txikian bildu behar da, zabaletik hartuta ez bait da ibiltzen. Nere ustez behintzat. Bertsoa ahal nuen tokirik txikienean biltzen saiatu nintzen beti.
A.- Leitzarra zarazu izatez. Gero Aiara joan zinen, eta bertatik Eibarrera. Orion, berriz, ia berrogei urte daramatzazu. Nongoa sentitzen zara? Nongoa zara?
M.L. Ni leitzarra naiz, ezin dut ukatu hori. Herri asko ezagutu izan ditut, baina Leitzakoa izango naiz beti.
A. Eta bertsolaritza utzi ondoren liburuak idazteari ekin diozu. Zer dela eta?
M.L. Ba ez dakit oso ongi. Txikitan, gurasoen etxean, sekula ez zen libururik izan. Nik neuk ez nekien irakurtzen ere. Eta ez nuen gogorik gainera. Duela hogeitabederatzi urte erregalatu zidaten nere lehen liburua. Baina erretiratu nintzenean zer eginik ez nuela eta, liburu bat idaztea eskaini zidatenean, onartu egin nuen eskaintza. Grabatu egiten nituen nere hitzak, idatzi egin beharrean. Gero aita Zabalak pasa zituen paperera. Orain baditut Txirritaren pare bat liburu, aipatutako aita Zabalak emandakoak, baina hor daude. Ez ditut irakurtzen.
A. Zure amaren eragina aipatzen duzu zure liburuetan zure bertso zaletasunaz hitz egiterakoan. Zer nolako eragina izan zuen berak?
M. L. Argi dago etorria ikasten ez den zerbait dela, azken bolada honetan jendeak hala pentsatu arren. Berezkotasun bat da. Nik adibidez ez dut inorengandik ezer jaso. Nere materialekin bakarrik ibili naiz. Ez zait sekula gustatu besteen bertsoak ikastea, kopia daitezke eta.
Gurean familia guztia zen bertsotara zaletua. Amari eskatzen nizkion bertsoak eta ni gazteena nintzenez, neri gustoa egiten zidan, zekizkien bertso zaharrak kantatuz.
A. Gustora geratu al zara bertsotan eman duzunarekin? Edo gehiago emateko nahiarekin geratu zara?
M. L. Egindakoarekin beharko dugu. Hor erronka jotzea alferrik da. Bertsotan saiatu izan banintz emana nukeen gehiago. Gaur entrenamenduak egiten dituztela eta entzuten dut. Nik ez dut horrelakorik egin. Ni ez naiz batere saiatu, batere ez. Plazara joandakoan bai estuasunak pasatu gero... Hori ez dago aldatzerik.
A. Azkenik? amaiera bezala, zer eman dizu zuri bertsolaritzak?
M.L. Lagunak, batez ere. Eta, ez dugu hemen gezurrik esan behar, diru piska bat ere bai bizitzeko. Bertsolaritzak herriaren ezaguera ere eman dit, bestela izango ez nuena. Ez gara aberastu, ez dugu horretatik jan baina lagun asko geratu zaizkit.
Amagoia Iban

NORTASUN AGIRIA
Leitzan jaio zen, zortzi senideren familia baten barruan
Duela 29 urte urdaila kendu zioten ia guztiz
Debekatua izan arren, puruak erretzen jarraitzen duela dio
Bere lehen liburua gauez idatzi zuen, egunez lanean aritu behar bait zen
Zurgintza, soinujotzea eta bertsolaritza izan dira bere betiko zaletasunak
Gerra ondoren irratiz eman ziren lehen bertsoak berak eta Basarri, Uztapide eta Paskual ek Donostiako Konstituzio Enparantzan botatakoak izan ziren
34-38

GaiezKulturaBertsolaritBertsolariaLASARTE1
PertsonaiazLASARTE1
EgileezIBAN1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Bazen ordua iraultzeko

Iker Barandiaran

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude