"Mendian, hobe hlru ekologista, hiru mila baino"
Sortzez baionarra, bere sustraiak Hego Ameriketan bilatu behar dira. Mendizale amorratua ttikitatik, mendiz mendi ibiltzen da Miguel Angulo, gure onerako, berari esker txoko zoragarriak ezagutzeko parada daukagulako, bere liburuak irakurriz, eta baitaere bere aholkuak segituz mendira ateratzen garelarik. Baionako kale batean elkartu gara hiria maite ez duen idazle honekin.
Gero, hirurogeigarren hamarkadaren hasieran, karta berri batzuk agertu ziren, 1/25.000koak, Geografiako Instituto Nazionalekoak. Horiekin aldaketa bat izan zen, ongi marrazkituak bait zeuden, mendi-zelaiak garbiki erakutsiak. Bultzada bat izan ziren niretzat, gehiago mendira joateko. Nire lagunekin edo bestela nire anaiekin, ni baino zaharragoak bait ziren. Eta autoa erabiltzeko karneta zutelarik mendira eramaten ninduten. Nere erreferentzia hasieran aipatutako liburua zen, baina mendira joaten nintzen aldiro notak hartzen nituen, eta liburu horrek ere erruak bazituela konturatzen hasi nintzen. Erran behar da 50ekoa zela liburua eta garai horretan muga benetazkoa zela, eta zailtasun guztiak bizi behar zirela Pirinioetako hego aldea ezagutzeko
Horrela joan zitzaidan denbora, eta 21 urte bete arte mendiz mendi ibili nintzen: notak hartuz eta bide berriak markatuz zuzenean kartengainean. 21urterekin idazten hasi nintzen.
Baionako Euskal Erakustokiko aldizkarian lehen artiklua argitaratu nuen, Artzamendiaz, itzuli berezi batzuk proposatuz, eta aipatzen nituen ibilaldietan ikusiak nituen leku politak deskribatzen nituen ere. Jadanik Baionatik aski hurbil dauden mendi gehienak ezagutzen nituen. Beraz horrela segitu dut eta Orda jaunak nere artikuluak publikatzen jarraitzen zuen arazorik gabe. Denborarekin, pittakan ohartu naiz nere artikuluek arrakasta bazutela eta hasi naiz tiratze gehiago egiten, eta ni haurrek liburutegietan artikuluak zabaltzen. 73 eta 74ean jende gutti ibiltzen zen mendian, baina garai hori izan zen mendira joateko modu berri baten hasiera. Jendea bide berri batzuk bilatzen hastear zegoen.
Margoek ere lan asko ematen dute, oso zehatzak nai izaten bait ditut. Garai hartan ikaslea nintzen Parisen eta hiru egun pasatzen nituen han goian eta beste lau hemen mendi zoko guzietan ibiliz.
Bestalde, erran behar dut Parisera trenez joaten nintzela. Garai hartan 7 oren behar ziren haraino iristeko. Denbora hori idazteko erabiltzen nuen. Momento horietan ez nuen inolako trabarik nahi bezala lan egiteko. Ondoren argitaletxe bat bilatu nuen. Lehenik Pabe aldean, han liburu erregionalistak argitaratzen zituen editore bat bait zegoen: Poye. Baina berak antolaketa guzia proposatu arren liburua finantzatzea eskatzen zidan. Eta horrela egin nuen nere lehen liburua: «Euskal Pireneetako gida», 1977an agertu zena.
Liburu horrek izan zuen arrakasta ikusirik, Donostiako Elkar argitaletxekoek nirekin zerbait egin behar zutela erabaki zuten. Hiru urtetik behin berriro argitaratzen zuten nire lehen lana. Eta orduan hasi ginen liburu ederrak egiten, koloreetan, eta hor benetan konturatu nintzen liburu on bat egiteak ematen duen lanaz.
Bide ezezagunetaz egin ditudan liburuarentzat, adibidez, nere lan guztia otsailean utzi nien, eta liburua azaroan bukatu zuten, sei hilabeteko lanaren ondoren.
Bestalde erran behar dut ahal dudan denbora guzia mendian pasatzen dutala eta gurutzatzen naizen jendearekin hitz egiten dudala. Artzainek, arrantzaleek, etabarrek xehetasun batzuk ematen dituzte beti. Bide zaharrak ezagutzen dituzte. Nondik pasatzen ziren gehienetan gogoratzen dira, eta hori oso importantea da. Baita ere erran behar da gero eta materiale gehiago dagoela lan horietan aritzeko. Hegazkinetik ateratako argazkiei esker, adibidez, detaile guziak garbi azaltzen dira. Xehetasun gehiago ematen dute: nik bilatzen dudan bide erromanoa, edo urzuta, edo leku arkeologikoa.
Askotan erabiltzen dudan beste materialea Madrileko Instituto Katastralekoa da. Mendi zelaiak emateko oso txarrak dira, baina bide zahar asko ematen dituzte, eta horiek ez dira berriro hartuak izan karta berrietan. Egia da bide horiek batzutan desagertu egin direla, sasiak zabaldu bait dira etabar. Askotan horiek proposatzen dizkiot jendeari, eta horri esker bide zaharrek bizi berri bat hasten dute, ibilkari horiek zaintzen bait dituzte.
Bestalde, nere arbasoak konkistadoreak ziren, nire aitatxi Paraguaykoa zen. Beharbada, leku berriak atzemateko dudan dohain hori hortik etorriko zait.
Nere azken bi liburuak ere pixka bat desberdinak dira, bizikletaz egiteko ibilaldiak proposatzen bait ditut. Jende askok erosi ditu azken urteetan eta horregatik lehen liburuan ibilaldi errazak proposatzen nituen, baina orain agertuko den liburuan zailtasun handiagoko batzuk aipatzen ditut... Oraingoan ere denak neuk egin ditut, eta aipatu berri ditudan horiek aski interesgarriak direla erran daiteke.
NORTASUN AGIRIA:
Marrazkilaritza eta musika irakasten ditu. Vietnamdar janaria oso gustokoa du. Hiru haur ditu, Emmanuel, Sebastien eta Elodie. Italiako Dolomita mendi katea ederrenetariko da bere ustez. Irakaslea ez balitz ibiltari profesionala izatea nahiko luke.
Jesus Maria Gomez Ezkerro 'Txutxo', 2001eko urtarrilean atxilotu zuten, 2021ean hirugarren gradua ezarri zioten, eta 2023ko otsailean baldintzapeko askatasuna eman zioten. 24 urte geroago aske geratu da.
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Japoniako goi-ganberaren erdia berritzeko uztailaren 20an egindako hauteskundeek berretsi eta ondu egin dituzte aurreikuspenak: Alderdi Liberal Demokratikoak eta haren ia betiereko aliatua den Komeito konfesional eskuindarrak galdu egin dute Aholkularien Batzar horretan zuten... [+]
26 urtez euskal preso eta iheslariak etxeratzeko aldarria oholtza gainera eraman ondoren, Hatortxu Rock jaialdiak bere azken edizioa egingo du ostegunetik igandera bitartean, Lakuntzan (Nafarroa). Jaialdian bildutako dirua preso sein senideentzat dispertsioak zekarren zama... [+]
Barau kolektiboak beti erdaraz izaten ziren, baraualdi bat euskara hutsean antolatzen hasi ginen arte. Irakurketa dramatizatuak taldean, abestu, dantzatu, arnasketa kontzientea, masaje trukaketa, Bergarako igerilekura jaistea, kanten liburuxka... eta pilota partiduak.
Aurten,... [+]
Xenpelar Dokumentazio Zentroak dokumentazio bilketan sakontzeko aurrerapausoak eman ditu: Bertsozale Elkarteko egitasmoen bilketa prozesuak berrikusi dira eta tokian tokiko eragileekin harremanetan jarrita, eremu horretako jarduna aztertu eta hobekuntzak bideratu... [+]
Kooperatibismo bat komunitateari begira: lurraldeetako beharrei erantzuteko ereduak zabaltzen jardunaldia izan zen ekainaren 19an eta 20an Usurbilen, Jakinek, Usurbilgo Udalak eta UEUk elkarlanean antolatuta. Praktika kooperatibo eraldatzaileen adibide gisa, besteak beste, [+]
Uztailaren 12an akordioa sinatu zuten Kanakyko indar independentistek eta Frantziako Gobernuak Parisen. Negoziatzaile independentistek “akordio historikotzat” jo zuten. Alabaina, independentisten arteko hainbat taldek akordioari buruzko erreparoak agertu dituzte, eta... [+]
Askotan hitz egin izaten da (dugu) banketxeen inguruan, kritika askoren jo-puntuan jarriz behin baino gehiagotan. Inor gutxi ezagutzen dut banketxeei buruz zerbait txarra esan ez duenik… baina, era berean, inor gutxi ezagutzen dut banketxeen zerbitzurik erabiltzen ez... [+]
Orain dela 39 urte Hego Euskal Herriak, Kataluniak eta Kanaria uharteek ezetz esan zioten NATOri; duela 36 urte lehenengo intsumisoek euren burua aurkeztu zuten Gobernu Militarretan. Garai hartan Gerra Hotzaren izua hedatuta zegoen, blokeen arteko gatazka, gerra nuklear baten... [+]
Zenbat min jasan dezake bihotz batek?
Zenbat aztarna sentitu dezake azkenengo bihotz-taupadara arte?
Jaiotzen garenetik, min desberdinak sentitzen ditugu. Desilusioak eta arazoak, gero eta helduago garenean, orduan eta jasanezinagoak bihurtzen dira.
Jolasa bukatzea... [+]
Uztailak 8, 16 eta 21 izan dira greba egiteko ELA eta CCOO sindikatuek aukeratutako egunak. Kontsumorako Prezioen Indizea (KPI) eta soldatak parekatzea eta lanaldiak murriztea eskatzen dute.
Gero eta sarriagotan ikusten ditut nerabeak sufritzen. Irakasle naizenetik Bigarren Hezkuntzan, azken urteotan gero eta kasu bortitzagoen aurrean ikusi dut neure burua, eta hortxe batez ere hasten zaigu irakasleoi korapiloa. Nola lagundu nerabeari? Ikastetxean ordu asko... [+]
Langile batzordeak eta enpresak adostutako aurreakordioak 655tik 609ra murriztuko ditu kaleratzeak, gainerakoak birkokatuko dituzte. Astelehen arratsaldean jakin da langileen %78k babestu dutela akordioa. Nafarroako Gobernuak eta langile batzordeak etorkizunari begira,... [+]