Xebe Peña: "Jaigiro ezin hobea izaten genuen bi aldeen arteko muga hautsiz"


1990ko uztailaren 15ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Xebe Peñari elkarrizketa.

Xebe Peña: "Jaigiro ezin hobea izaten genuen bi aldeen arteko muga hautsiz"
Xebe Peña, 82 urtetako tolosarra ezagun samarra da; 1953an Euskal Herriko lau katedralen arteko bidea oinez egin zuen lau egunetan. Mont Blanc mendian zortzi bider izan da eta Iran, Afrika eta Ameriketako mendietan ere ibilia da. Oraingoan Erronkari eta Baretous bailaren arteko tributoari buruz mintzatu zaigu.
Argia.–Noiz izan zinen lehendabizikoz festa honetan?
Xebe Peña.– Aurten betetzen dira hirurogei urte. Isabako idazkariak akta beteta eramaten zuen, gero agintari eta lekukoek sinatzeko. Hiru testigo izaten ziren, eta urte hartan ni izan nintzen bat. Akta hura gordea daukat; gehiagotan ere izan naiz, 86an azkenengo aldiz, eta Isabako alkateak sinatzeko aukera eman zidan.
A.–Nola jakin zenuen jai hau egiten zela?
X.P.– Mendizale nafarrek ezagutzen zuten ohitura hau, eta baziren han izandako tolosarrak ere, Antxon Bandres Azkue, gero Federazioa eratu zuena... Bestalde, Gaspar Lekunberri mendizale iruñarrak festa honen azalpena egin zuen "Pyrenaica" aldizkarian 1930ean.
A.–Garai haietan nola egiten zen festa hau?
X.P.– Garai haietan ez zegoen karreterarik Isabatik Belagoara eta oinez joan beharra zegoen. Agintariekin batera bezperatik irten ginen Isabatik Arrako bentara. Garai hartan Jazinto Gorriak zaintzen zuen benta, euskaraz hitz batzu bazekizkien. Lo lasto gainean egiten genuen. Urte hartan, jai bezpera tokatu zela eta, Arrako ermitan meza entzun nuen goizeko 3etan. Handik San Martin Harrira bazeuden hiru ordu oinez, eta tributoa goizeko 8etan egiten zen, gerra ondoren eguerdira pasa bazen ere.
A.–Anekdotarik ere izango duzu kontatzeko...
X.P.–Oroitzen naiz 1934ean Ameriketatik euskaldun bat etorri zela, herrian gidari bat hartuta. Festa ondoren, ni Arlas mendia egiteko asmoarekin abiatu nintzen; lainoa zen, eta han topatu nituen biak galduta. Argentinarrak, gidariarekin haserre, "éste hombre debería estar en el fondo del océano" esaten zidan.
A.–Oraingoarekin konparatuz, zerbait desberdin egiten al zen?
X.P.–Bazkaria harripeko zelaian egiten zen, axuria bertan erre eta giro polita sortzen zen. Orduan mendizaleak, herrietako jendea, artzaiak, karabineroak eta gendarmeak biltzen ginen. Kontu kontari eta kantari, ondo pasatzen genuen. Gero bakoitza bere herrira zihoan, alde batera eta bestera, hurrengo urtera arte agurtuz.
A.–Festa hots egin gabe ezagutu al duzu?
X.P.–Ez dakit, gerra denboran urteren batean egin gabe geratu zela esaten da... 36an behintzat egin zen, han nintzen. Inolarrean bueltan lagun batzurekin nentorrela kotxea gelditu eta dokumentazioa eskatu ziguten; harritu egin ginen. Gero jakin genuen Calvo Sotelo hil zutela, eta handik bost egunetara gerra zibila hasi zen.
JOXEMI SAIZAR
59

GaiezGizarteaOspakizunak
PertsonaiazPEÑA2
EgileezSAIZAR2Gizartea

Azkenak
11 urteko mutil bat hil da, igandean Bilboko igerileku batean bero kolpea jasan eta gero

Bilboko Errekalde auzoko igerileku batean gertatu zen ezbeharra. Larrialdi zerbitzuek erreanimazio lanak egin zizkioten adin txikikoari, eta Gurutzetako ospitalera eraman zuten; hiru egunetara hil egin da.


Ostiraleko bileran Putinek su-etena onartu ezean, Trumpek dio “ondorio larriak” izango direla Errusiarentzat

Ostiralean Alaskan izango duten bileraren bezperan heldu da mehatxua. Friedrich Merz Alemaniako kantzillerrak deituta, gailur birtual bat egin dute asteazkenean Zelenskik, Trumpek eta Europako hainbat agintarik. Ukrainako presidenteak adierazi du Trumpen eta Putinen arteko... [+]


50 maliar inguru ari dira kale egoeran bizitzen Gasteizen asilo eskaera ebazten duten bitartean

Ostegunean eman dituzte asilo eskaera tramitatzeko lehen txandak: bederatzik lortu dute, irailerako. Eusko Jaurlaritzak ebazpena arintzea, eta migiratzaileak ostatzeko zentroetara mugitzea eskatu dio Espainiako Gobernuari.


Alberto Alonso (Gogora): “Txiki eta Otaegi ez dira erreferente; indarkeria, beldurra eta terrorea erabili zuten”

Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".


Jai eredua neurodibergentziatik aztertzen

Bilboko Aste Nagusia pertsona autistentzat irisgarriagoa izateko zenbait gako dakartzate Oihan Iriarte Eletxigerrak eta Iker Boveda Martinek, euren esperientziatik.


Ostiraletik aurrera berriz debekatuko dituzte nekazaritza jarduerak Nafarroan

Tenperatura igoera dago aurreikusita datozen egunetarako, eta, sute arriskuak ekiditeko, ostegun iluntzeko 20:00etatik aurrera debekatuta egongo da uzta lanak egitea. Aurretiaz ere neurriak hartuta zituen gobernuak, baina Zarrakazteluko sutea kontrolpean izanda, neurriak malgutu... [+]


Auzo ibilbideak
Atzoko eta gaurko borrokak gogoan

Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]


Ipar Euskal Herriko 158 herritan ur murrizketak ezarriko dituzte, alerta egoeraren ondorioz

Ostiraletik aurrera ur murrizketak ezarriko dituzte Euskal Hirigune Elkargoak barne hartzen dituen eta alerta egoeran dauden 158 herritan, eta metereologia zerbitzuek abisu horia ezarri dute trumoien arriskuagatik. Hego Euskal Herrian, berriz, leku ugaritako termometroek 40... [+]


Jaurlaritzak Bailen Energia enpresari Oionen bi parke fotovoltaiko eraikitzeko baimena eman dio

Bakoitzak 1.680 eguzki panel izango ditu, eta megawatt bateko potentzia. Enpresak hiru urteko epea izango du Muga eta Val izeneko instalazio fotovoltaikoak eraikitzeko. 


Delitugile migratzaileak zuzenean deportatzea proposatuko du Erresuma Batuko Gobernuak

Erresuma Batuko gobernuak proposatu du delituak dituzten migratzaileak berehalakotasunez deportatzea, ekainean onartutako legearen bide beretik. Lege horrek baimentzen du sententzien %30 beteta dutenak deportatzea; igandeko proposamenarekin ez dute zigorrik bete beharko... [+]


7 urteko ume bizkaitar bat hil da Errioxako kanpin batean, zehaztu gabeko arrazoiengatik

7 urteko umea oporretan zegoen Fuenmayorren (Errioxa). Logroñoko San Pedro ospitaletik Nafarroako ospitalera eraman zuten eta bertan hil zen. 


Israelek gutxienez ehun palestinar hil ditu azken bi egunetan, eta Gaza hiriaren aurkako erasoak gogortzen ari da

Astelehenetik asteazkenera bitarte eginiko aire erasoetan gutxienez ehun palestinar hil ditu Israelek, horietatik gehienak Gaza hirian, hura osorik okupatzeko asmotan. Gazako Osasun Ministerioaren arabera, 2023ko urriaren 7az geroztik 227 lagun hil dira elikagai eskasiagatik... [+]


Txikik eta Otaegik Zarauzko Udalaren aitortza behar dutela aldarrikatu du Sortuk

Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.


Piano bikaina, Biarritzen

Zer: Biarritz Piano Festival. Amaierako errezitaldia. Benjamin Grosvenor, pianoa. 

Egitaraua: Schumann eta Moussorgskyren lanak

Lekua: Biarritzeko ‘Espace Bellevue’.

Data: abuztuaren 8a.

-------------------------

Biarritz Piano Festival... [+]


2025-08-13 | Nagore Legarreta
Ibaiak begirada itzuli zigunekoa

Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]


Eguneraketa berriak daude