«Hirien deszentralizazio prozesuan murgildu behar dugu»


1990ko maiatzaren 06an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Mikel Garaiekin elkarrizketan.
MIKEL GARAI
«Hirien deszentralizazio prozesuan murgildu behar dugu»
Donostiako Arkitektura Eskolan irakasle bezala dihardu egun Mikel Garaik. HondarrabiLko ikastola, Aretxabaleta eta Arrasateto udaletxeen konponieta izan dira donostiar honek eginiko lan garrantzitsuenak. Egun, lbaeta auzoan kokatuko den Arkitektura Eskola berriaren eraikuntzan ari da buru belarri. Izan du ordea, Kursaal, Alhondiga eta beste hainbat projektuz gurekin hitzegiteko astia.
Euskal Herrian historian zehar desastre urbanistiko ugari egin dela aipatu izan da eskuarki. Konpondu al dira aintzinean eginiko hondamen guzti horiek?
Ez dut uste beste lekuetan baino desastre gehiago egin dire nik hemen. 1970 urteko boom ekonomikoarekin herri guztiak zabaldu ziren, eta ondorioz Errenteriak, Pasaiak edo Hernanik beren estruktura– aitatu zuten. Aldaketa horiek ez ziren ondo egin, espekulazio handia zegoen, baina gauza horiek ez dira konpontzen, ez dut esango urbanismoan egiten diren gauzak betiko direla, baina... Erdi aroan egin ziren kasko zaharrek oraindik bizirik diraute; urbanismoan egiten diren gauzak ez dira konpontzen, txukundu, zabaldu egiten dira, konpondu ez ostera,
Gauzak ondo egin ez zirela esaten duzanean, zer adierazi nahi duzu?
Ikusi besterik ez dago. Donostia ingurune honetan, Altza, La Paz edo Errenterian, kasu, garai hartan egin eraikuntzak dentsitate handikoak dira, horrelako bizilekuak Europan denisitate gutxiagorekin burutzen bait dira; gaur egun hemen ere ugaritasuna jaitsi da. Diru gutxirekin eginiko etxe bizitzak ezin dira era horretan egin, etxe horiek bi eta hiru pisurekin eraiki behar dira, arbolez horniturik, etabar. Dena den. horretarako dirua behar da, eta hemengo etxe bizitzak, of izialak behintzat, diru gutxirekin egiten dira, eta ondorioz, ezin da gauza handirik prestatu
Zer ezberdintasun dago garai hartako etxe bizitza ofizial eta gaur egungoen artean?
Dentsitatearen jaitsiera da ezaugarririk garrantzitsuena. Horrezaz gain, egitura urbanoa asko hobetu da, kaleak, etxeak eta dendak estruktura baten barruan daude kokaturik. Sasoi haietan, ez zen inolako harremanik aipaturiko elementuen artean, lotura eza soma zitekeen.
Ez da ordea plangintza orokor bat burutzen. Arazoa zer da ez dela egin edo ez dela gauzatzen?
Etxebizitzak errepideen arabera egiten direla da arazoa. Donostiako Intxaurrondo auzoan berriki eginiko eraikuntzak adibidez, era honetara egin dira. Nere ustez hori ez da auzo bat egitea, auzo bateko elementuek lotura izan behar dute beraien artean.
Planak gaizki egin direla esatera ausartuko nintzateke, gauzek lehen bezala jarraitzen dute eta.
Euskal Herriko urbanismoan ikuspegi baterakoi batetaz hitzegin daiteke?
Urbanismoaren ikuspegitik Euskal Herria osotasunean hartzea oso zaila da, lekuan lekuko arazoak ezberdinak direlako. Nahiz eta guztietan hiriburua nagusitu, zonalde ezberdinak deude: Iruñea, Bilbo, Donostia, Gasteiz.
Plangintzak egiteko orduan urbanismoa zaintzen da ala edozein lekutan eraikitzen da?
Plan orokorrak egiten dira, baina merkatal libre batean egiten direnez gero, kontratistek agintzen dute. Bestalde, edifizio publiko oso gutxi eraikitzen dira eta hauen eraikuntza zabaldu beharko litzateke.
Zer egin daiteke urbanismoaren arazoak konpontzeko?
Deszentralizazio prozesu batean murgildu beharko ginateke. Donostian, adibidez, altameneko herriek birmoltaketa instituzionala behar dute, deszentralizazioa, alegia. Gauza gutxi egiten da, eta egiten direnak hiri erdian burutzen dira, ez inguruko auzo eta herrietan; ondorioz, lo egiteko herri bilakatzen dira ingurune horiek.
Inguruneko zonaldeotan ez da inolako eraikuntza bublikorik planteiatzen, ez da zinerik altxatzen. Horrelakoetan, kultur zentruak, musika aretoak jarri beharko lirateke, egun gertatzen den zentralizazioa ekidituz. Herri horiei nortasuna eman behar zaie.
Zergatik ematen da zentralizazio hori?
Autopista eta errepideen eraginez hiriburuak zentru bilakatu dira, Bergara eta Arrasaten bizi zen jendea Donostia edo Bilbon dago da egun. Jende guztia hiriburuetara begira dago, hauek bait dira bizirik dirauten inguruneak.
Zenbateraino da komenigarri hiri handi hauek zabaltzea?
Herriak zabaltzea ona da. Euskal Herriak bost milloi biztanle eduki beharko lituzke, horrek aberastasun kulturala eragiten bait du. Ondo tajutzen baldin-bada, herrien zabaltzea ez da arazoa. Kontuz ibili behar da, baina beste lekuetan burutu baldin bada hemen ere egin daiteke.
Arkitekturaren ikuspegitik begiratuta, Euskal Herriko arazorik larriena zonalde berdeena da?
Nik beti Euskal Herrian zuhaitzak gorrotatzen ditugula esan izan dut, jarri beharrean kendu egiten bait ditugu. Euskal Herriko edozein herri urbanizatura joanez gero, ez duzu zutaitzik ikusiko, bai ordea etxebizitza mordoa. Herri batek, eralkuntza publiko, etxebizitza eta zonalde berdeen arteko oreka behar du izan. Elementu horiek funtsezkoak dira.
Etxebizitzari dagokionez, nolakoa da egungo izaera?
Egoera arras ezberdina da. Gizarte erruralaren baitan, lantoki eta bizileku genuen etxea, egun ordea logela hutsa besterik ez da askorentzat. Lo auzoen fenomenoa euskal hiriburuetan guztiz zabalduta dago.
Urbanismoa kultura dela diote askok. Gertatzen al da horrelakorik gure ingurunean?
Horrelako edifizioak gutxi eraikitzen dira, eta gainera, hiriburuetan baino ez. Plazaratu, askotan plazaratzen da, baina amaitu gutxitan; azken hamar urteetan, Donostian adibidez, nik dakidala Maria Cristina eta Victoria Eugeniaren berrikuntzak besterik ez dira bideratu, obra berririk proposatu gabe.
Esan bezala, oso obra publiko gutxi eraiki da, eta hauexek hiriburuen erdigunetan gainera. Donostian, esaterako, estadioa aurretik urbanistikoki antolatua dagoen toki batean ezarri nahi dute, jendeak eskuarki erabiltzen duen ingurune batean. Ezin al duten inguruko leku batean jaso? Honela dagoenak egun konplitzen duen funtzioa beteko luke eta beste zonalde bat indartuko litzateke.
Gauza bera gainontzeko eraikuntzekin. Kursaalean altxa behar duten musika aretoa zergatik ez hiriaren kanpoaldean dagoen Loiola auzora eraman? Bilhon gauza bera jazotzen da. Zergatik ez, bada, Alhondiga ibai ertzean eraiki?
Zein da zentralizazio horren arrazoia?
Politikoek nahi duten gauza bakarra publizitatea da, eraikunizek ahalik eta oihartzun handiena lortzea, alegia. Hiria zabaltzeak izugarrizko plangintza eta lana eskatzen du, eta horrek beldurra ematen die.
Hiriak ez dira honela hedatzen, eta pausoak zabaltzeko pentsamenduarekin luzatu behar dira. Leku bat ondo egina baldin badago, Donostiako Anoeta ingurunea adibidez, zaindu behar da, eta projektuak beste tokietara bideratu hiria barrelatzeko. Alhondigak berak Bilbo inguruko auzoren bat aberastuko luke hiri erditik mugituz gero.
Urbanismoa ekonomiaren menpe aurkitzen da beraz?
Ekonomia, noski, faktore garrantzitsua da, arkitekturak dirua behar baitu. Diruak eraikuntzaren kalitatea zehazten du. Momentu honetan burutzen ari naizen Arkitektura Eskolarako, kasu, 70.000 pezeta erabiltzen ditut metro karratuko, Forster-ek proportzio berdinean milioi bat darabilenean Hong Kong-en bankua jasotzeko. Gauzak horrela, zein izango da eraikuntzarik onena? Ez dago zalantzarik.
Arkitektura turismoa erakartzeko elementu gisa erabil al daiteke?
Turismoak ez du izan behar lanak ondo trebatzearen arrazoi bakarra. Azken urteotan, esate baterako, eraikuntza franko altxatu da Benidormen eginkizun honekin, baina gauzak urbanistikoki gaizki proposatu dira. Ondo egingo balira, turismoa bakarrik etorriko litzateke.
Donostiara datorren turistak ordea, museorik ikusteko aukerarik ez dauka egun. Oteiza, Txillida, Celaya eta honelako artistek ez al dute museo bat merezi?
Gai zehatzagoei atxikituz, nola ikusten duzu Kursaaleko projektua?
Ez dut projektuen erakusketa ikusi, baina egunkarien bitartez jaso dudan informazioaren arabera aukeratutako proposamena egoklena iruditzen zait. Arkitektura konbentzionala da eta hori ez da txarra. Beste batzu teknikoagoak izanik, fikziozkoak gertatzen dira.
Dena den publizitate kutsua dario guzti honi, honelako lehiaketak publizitatea egiteko burutzen bait dira gehienetan. Lanak atondu diren erara prestatzeak, hau da, kanpoko arkitektoak ekartzea hemengoei jeramonik egin gabe, ez dio mesede handirik eskaintzen bertako arkitekturari. Nik Arkitektura Eskolan aspaldi azaldu nuen ondo iruditzen zitzaidala kanpoko arkitekto famatuak kontratatzea, baina hemengoekin batera lan egiteko asmoz.
Eta Alhondigari dagokionez?
Egoera bertera errepikatzen da. Bertako mahai inguru batean enizun ahal izan nuenez jendea projektuaren aurka dago, ez dute Bilbo erdian honelako etxe handirik nahi. Egungo Alhondiga edifizio ona da, barrutik ez dago oso zainduta, baina faixada txukuna dauka. Ondo dago liburutegia gauzatzeko.
Lanek lehen izaten ziren bezala behar dute izan, normalagoak, ez larogei metrotako kubo handiak. Hiri baioitzak bere nortasuna du, Bilbok, Donostiak eta Parisek ez dute nortasun berdina. Zergatik ez kultur etxeak auzoetara zabaldu, eta egun Alhondiga dagoen tokian liburutegia jeso eraikuntza errespetatuz?
Zergatik beraz bi eraikuntza hauek?
Hemen, musika ikastetxeak bultzatu beharrean orkésta bat antolatzen da, nahiago da errekorda duen korrikalaria atleta ugari baino. Hemen, askozaz garrantzitsuago izaten da eraikuntza handi bat herri guztiraio plangintza orokorra baino, projektu txikiez osaturiko plangintza orokorra baino. Zer esanik sortuko duen eraikuntza burutzea da inportantea, eskaparate izango den zerbait, politikaren eskaparate.
Arkitektura bera asko aldatu al da?
Egungo arkitektura ezberdina da eta arte eder guztietan bezala, arkitektura hala baita, altaketak izan dira. Orain dela urte mordoska, Le Courbissier-en garaian, pentsamendu modernoa zegoen indarrean. Hauek hiriak makinak bailiren ikusten zituzten, etxebizitzak alde batera, industria beste batera, eta haruntzago jolas tokiak, konpartimenduetan sakabantutako hiriak bezalaxe. Pentsamendu honek, alabaina, eragina galdu zuen eta jendea ziutateak zertxobait konplexuagoak zirela konturatu zen. Ekologiren bidez, gizartea hiriaz kontzientziatzen hasi da.
Zer erreferenizia erabiltzen dira gaur egun?
Erizpideak jasotzeko atzera jotzen dugu. Lehengo árkitekturaren eragina nabaria da eta horrek egitura aldatu du. Gaur egun funtzionaltasuna ez da modernoek tenore batean pentsatzen zuten bezala, eraikuntza askok funtzioz aldatzen bait dute denboraren poderioz. Dekorazioa, hala ere, aspaldi baztertu zen, diru asko behar delako.
Materiale berrien presentzia soma al daiteke?
Hemen ez dira horrenbeste zabaldu, edifizio publiko gutxi egin bait da. Ez dut uste iraultza materiale Idetik etorriko denik. Ekleptizismo momentu batean gaude, hau da, eritzi ugari dago, materiale franko erabilizen da, baina ene ustez batek ez du besteak baino gehiago balio, ingurunearen arabera erabaki behar da. Lekuak agintzen du, familiak bezala, aberriak bezala.
A.GOSTIN MIKEL ARRIETA

27-30

GaiezKulturaArteaArkitekturaArkitektoak
PertsonaiazGARAI1
EgileezGOSTIN1Kultura
EgileezARRIETA4Kultura

Azkenak
Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]


Ekialde Erdia
Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]


Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
 


2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Eguneraketa berriak daude