"Txistea arma bot ere bada".


1990ko urtarrilaren 21ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Kike Amonarrizekin elkarrizketan.
KIKE AMONARRIZ
"Txistea arma bot ere bada".
Txistea umorearen jokamolde herritar eta erabilgarriena da beharbada. Kike Amonarriz eta Joxerra Galarraga kontalariak orain dela zortzi urte murgildu ziren zeregin honetan, baina aurtengoan fitxaketa berria egin dute "Txisteka Misteka"ren laugarren txiste kaseta plazaratzeko ARGIA eta IZren eskutik. Kikek honela labur biltzen du hirukotearen ezagutza eta jatorria.
Historia Argian bertan sortu zen 1982an "Titiriteroak" izeneko sailaren barnean. Umorea sartzeko ahaleginarekin! umore ingeles edo literario antzeko zerbait landu genuen, baina denbora gutxi barru txisteak argitaratzen hasi ginen, sormen lan horri jarraitu ezinean. Buruko almazenean zeuden guztiak kontatzen hasi ginen eta harrakasta dexentea izan genuen. Geroxeago. Tolosa Berreuskalduntzeko Elkartea gauzatu zen, eta beste hainbeste ekintzaren artean txiste afaria antolatu genuen, Iparraldeko irri-gauez kutsaturik nolabait. Bertan, Joxerra Galarraga, Jesus Peñagarikano, Andoni Egaña eta neu bildu ginen, eta jendearen eskakizunen poderioz atari gehiago, liburu batzu, eta azkenik, kasete hauek sortu dira. Eta orain arte...
Aurten halaber, lagun berri batek hartzen du parte.
Joxerra eta neu aritu gara beti kontalari gisa aurreko hiru kasetetan. Duela urtebete, Loiola Irratiko txiste lehiaketan Gillermo Segurola ezagutu genuen eta kontalari aparta iruditu zitzaigun. Demanda handia dago azken bolada honetan eta eskakizun guztiei erantzutea ez da posible bestela.
Eta txiste berriekin erantzutea?
Txisteen arazo nagusiena materialaren agorketa da, materiala erre egiten da. Izanez ere, txistea erraz zabaltzen da eta behin kontatuz gero, ezin da leku askotan errepikatu. Entzulegoak sorpresa eta berritasuna bilatzen ditu eta txisteak antzekoak dira munduko toki guztietan. Geuk mimika erabiltzen ikasi dugu, irria aztertzen, eta efektu txiki batzu ere sartu izan ditugu azken lan honetan. Txistearen iturria jendearen kondakizunetan oinarritzen da oro har. Literaturan azaldu dira hainbat txiste kamuflatu, baina sozializazio bideak falta izan zaizkigu.
Zeuek zer txiste meta kontatzen dituzue?
Txistea, beste gauza batzuen artean, arma bat ere bada, eta bertan norberaren ideologia isladatzen da. Alde hortatik, txiste matxista, anker edo homosexualen kontrakorik ez kontatzen saiatzen gara, politikoak geure erara botako ditugularik.
Umore saioak ugaldu egin dira gainera azkenaldian.
Gustora onartu dira zenbait programa, "Funtzioa" telebistan edo "Ama begira zazu", obra antzerkian, esate batera. Euskal kulturak hutsune nabarmena izan du alor horretan eta orain arte eutsi badu, hemendik aurrera kalitatea exijituk, du. Azken finean, ezinbestekoa irutitzen bait zait euskararen normalizaziorako hizkuntzari funtzio ludikoa erantsi eta garatzea.
A.G.
41

GaiezKulturaKulturgintz
PertsonaiazAMONARRIZ1
EgileezGOSTIN1Kultura

Azkenak
2025-07-20 | Garazi Zabaleta
Aukera Natura
Kuartangoko lursaileko paisaia eraldatzen

Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]


2025-07-20 | Jakoba Errekondo
Sagastien joeraren hipotesia

Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]


Enborrik zulatzen ez duen okila

Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]


Zigiluen artean elkar ulertu, alternatibak eraikitzeko

Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]


2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


Eguneraketa berriak daude