J.A. Ormazabal: "Haurrentzat idazteko haur haundi bat behar barrenean sartua"


1989ko martxoaren 12an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Joxe Antonio Ormazabali elkarrizketa.

EZAGUNAK DIRA BERAK IDATZI, MOLDATU ETA IDATZI LIBURUAK, ETA UGARI ELKAR ARGITALETXEAN BERE ESKUTATIK IGAROAK
J.A. Ormazabal: "Haurrentzat idazteko haur haundi bat behar barrenean sartua"
Garai batean ikastolako irakasle izana, badaramatza makina bat urte Elkar argitaletxean haur literaturaren alorraren arduradun. Ugari dira bere eskutatik igarotako liburuak, eta beste mordoxka bat ere bai bere lumatik sortuak:"Patxibusa", "Maripertxenta", "Kittano"...
Irakasle, bost urte egin zituen Zarauzko ikastolan, eta beste hainbeste gero Beasaingoan.
"Seguru asko nik ez nian ezer idatziko eta ezer argitaratuko ikastolan hasi izan ez banintz. Haurrei ipuinak asko gustatzen zaizkiela konturatu, eta bertan ipuinak inprobisatzen hasi ninduan: fantasiaren mundutik eramaten nizkian piska bat".
Orduan ekingo zion idazteari:
"ikastolan bertan, multikopian aterata..."
Beasainen zegoela deitu zuten Elkar argitaletxetik haur literaturako bilduma sail batzu martxan jartzeko. Eta urte beterako hartu zuen ikastolatikako eszedentzia bederatzi urtetan barrena luzatu zaio dagoeneko.
"Elkar-en sartu aurretik itzulpen bat banian moldatua: 'Ketxusen zooa' liburua baina neuk ezer idatzi gabe. Horrela, Joseba Jakak burua berotzen zidaan esanaz, mundu guztiak Pernando Amezketarraren kontuak eskatzen zituela eta halaxe egin nian hura: ordurako zeuden hiru liburuak hartu, moldatu eta txukundu. Hori izan huen nere lehendebiziko liburua. Grazia piska bat ematea besterik ez nere meritoa".
Segidakoak izango dira "Kaxkarintxo" (Mariasun Landaren ipuin batetan oinarritutakoa), "Kotti", "Patxibusa", "Margolin", "Maripertxenta", "Kittano"... dozenatik gora erraz.
"Oso gustora egin nuen bestea, testu liburu bat duk: 'Zipristin'. Irakurgai liburu bat, bertan hogei bat ipuin biltzen direla, denak sortutakoak".
Orotara laupabost liburu itzuli ditu, eta moldatu ikaragarri mordoa:
"nere izena aurkituko duk edozein liburutako edozein txokotan, baina oso errazak eta laburrak dituk horiek, marrazkiak testuak baino garrantzia handiago hartzen duela gainera".
Fikzioa eta errealitatea
Joxe Antonio Ormazabal haur literaturan buru belarri sartu zelarik, antza denez bazuen bere literaturaren nondik norakoaren bidea zirriborratua.
"Idazten dudanean haurrak dizkiat gogoan. Pretenditzen diat horrelako mezurik eta ez ematea. Kontua gauza politak egitea duk, jolasteko modukoak, barre egiteko".
Ormazabalen istorioetako pertsonaiek fantasia darabilte borborka.
"Pertsonaia fantasioso samarrak asmatzen dizkiat, bai. Baina ez nauk ausartzen ehunetik ehun fantasia erabiltzen ere. Orduan ez diat nahi izaten errealitatatetik gehiegi urruntzea, fantastikoaren eta errealitatearen nahaspila eta jokuaz piztuko balira bezala. Eguneroko bizitzan gertatzen diren eta ikusten ditugun gauzetatik abiatzen nauk hortik sortarazten diat istorio baten interesa".
Beren liluragarritasunagatik jendearengana irits daitezkeen pertsonaiak dira sortu Joxe Antonioren lumatik,
"bizi garen mundu honetan badiren pertsonaiak gordetzen dizkiat hala ere".
Istorioen hariak bizkor eta biziak dira beti, gertakari batetik hurrengo abenturara tarte gutxi kausitzen dutenak.
"Aktibo antzekoa izan dadila, eta ez sekula aspertu. Jendeak egiten didan kritikatxo bat duk, bada, nere pertsonaiak ia beti ondo bukatzen dutela, mundu zoriontsuko amaieradunak istorioak. Onartzen diat, nere lanak ikusita ez dela deskalabro handirik gertatzen. Pasatzen dituk anekdotak, estuasunak, larritasunak, baina azkenean itsasoa berriz baretu egiten duk. Hori maite diat".
Ez horregatik, ez zituen aipatzeke utzi beste idazleren obra 'mingotsagoak' ere, errealitatetik abiatu eta errealitateko hariari fidelki jarraikitzen zaizkionak.
Itzulpenetik sorkuntzara
Euskal literaturaren historiari errepaso emanez gero, konturatuko gara haur literaturaren esparruan gauzak dexente aldatu direla urteen poderioz. Hasiera batean itzulpenen nagusitasuna nabarmena suertatzen baldin bazen ere, azken bolada honetan euskal idazleen eskutikako izenburuen argitalpenak ugaritzen ari dira atzerrikoen aldean.
"Bazen garai batean haur literaturako esparruan eskaria, baina produkzioa falta. Argitaletxeen lehen joera itzulpenaz baliatzen izan huen, eta hortik delako boom hori, bere garaian bere funtzio inportantea bete zuena. Horren parean hasiko huen jendea piskanaba sorkuntzan, nahiz eta buelta eman ez zaion; horretan dihardugu".
Ormazabalen ustez, euskal liburugintzak haur literatura kopuru handi samarra kalera eman duen arren, zati ttiki bat baino ezin sartu ahalko genuke beste literaturen pareko multzoan.
"Polili polibi ari dituk gure liburuak beste hizkuntza batzutan agertzen, baina gure produktoa oraindik ezezaguna duk beste literaturatan, argitaratua izan denak duintasuna gordetzen duelarik".
Helduentzako idatzi izan duten zenbait idazle ere haur literaturan entsaiatzen hasi dira makina bat.
"Bai, eta arrisku ttiki bat ere somatzen diat batzutan. Idazle konsakratu batzuk, haurrentzat idazten dutenean, uste diat pentsatzen dutela ez dagoela zertan desberdintasunik egin beharrik haurrentzat, gazteentzat ala helduentzat idatzi; literatura bakarra dela eta ez dagoela zergatik mugak ipintzen aritu beharrik. Teorian interesantea duk, eta kontutan hartzekoa. Baina gero praktikan klabe asko galtzen dituk haurrengana iristea lortu gabe. Batzutan somatzen duk haurrekin komunikatzea kostatzen zaiela. Eta horretarako haur haundi bat behar duk eduki barrenean sartua, berrenean bizi dena".
Haurrekin ikastoletan barrena
Ikastetxetatik barrena ibili ohi da Joxe Antonio literaturaz solastatzeko.
"Batzutan deitzen gaituzte haurrekin hitz egitera hurbiltzeko. Orduan jasotzen dizkiat inpresioak, zer gustoko zaien eta zerk hainbeste arrakasta izan ez duen. Uste diat piska bat harritu egiten direla ikustean hor aurrean daukatela berek irakurritako istorioak asmatu dituena. Eta galdetzen dute: 'aizu, eta Patxibusa, hori benetazkoa al da?' Asko kezkatzen dituk horretaz, fikzioa eta errealitatearen arteko muga horretaz, kontatutakoa egia ala gezurra ote den".
Idazleak ez ezik, marrazkilariak ere eraman izan ditu Joxe Antoniok berarekin batera. Kontatzen zigun zenbaterainoko liluraz aritu ohi diran marrazkilariekin, nola egiten duten lan, zenbat tardatzen duten dibujo baten margoketan... eta baita eskatu ere arbelean pertsonaiaren bat marrazteko.
"Haurrak literaturaz goza dezaten esfortzua egin behar diagu, alde batetik idazleek, eta bestetik, noski, ikastola eta eskoletako irakasleek. Behar gabe, literaturaren alde ludikoa eta gozagarria azpimarratuz. Saio politak egin litezke honi dagokionez: ez bakarrik haurrekin hitz egitera ikastolara hurbiltzea, bai eta kontatzera joatea. Koldo Amestoi kontari ikusi izan diat, eta miresgarria duk. Halako saioak egin beharko genituzke, kondalaritzakoak. Idaztea eta kondatzea ez dituk gauza bera ordea. Nik idazten diat, eta idatziko niake norbaitek konda ditzan. Baina ez diat uste ausartuko nintzatekeenik kondatzera".
Hona bitarteko hitzak Joxe Antonio Ormazabalekin luzaro mintzatu ondoko pasarteak besterik ez dira izan –marrazkilariez solastatu ginen, literatura eta hizkuntzaz, argitaletxeetako haur literatur plangintzaz–, baina orrialdeetatik kanpo geratu zaizkigun horiek beste norbaitek jasotzea merezi duelakoan, hemen amaiera. Zoriontsu eta esperantzagarriegia agian?
GORKA ARRESE
Ormazabalen ipuinetan badira estuasun eta larritasunak, baina itsasoak bare amaitzea du gustoko.
46-47


GaiezKulturaLiteraturaIdazleakORMAZABAL2
PertsonaiazORMAZABAL2
EgileezARRESE1Kultura

Azkenak
Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan

Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.


Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...

Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]


Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.


Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera

Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]


Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian

Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]


Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Eguneraketa berriak daude