Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

osteguna 2025eko ekainaren 19an

Iñaki Zabaleta: "ETBn ez dugu kultura totxoa egin behar"

1988ko urriaren 23an

Inprimatu

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak

Egin ARGIAkoa

Iñaki Zabaletari elkarrizketa.

Iñaki Zabaleta: "ETBn ez dugu kultura totxoa egin behar"
Mundu anitzetan ibilitakoa dugu Iñaki Zabaleta Nafarroatik Bilbora New York zeharkatuz. Unibertsitate irakasle, idazle eta telebista gizona dugu besteak beste. Batek baino gehiagok 'American way of life'a biziki gustoko duela badio ere, euskaltzale gartsua da. Bi poema liburu, nobela bat, eta Euskal Herriko Unibertsitate katalogoa kalean edukita, ikusentzutekoen hiztegia, klaserako testu liburua eta bere bigarren nobela prestatzeari dakio egun. Iruñea maiterantz abiatu baino minutu batzu lehentxeago izan gara berarekin Bilbon.
GALDERA: Telebistan ibilia, literatur liburuen egilea, eta orain unibertsitate irakaslea...
ERANTZUNA: Nire burua aurkezteko ardatz bat erabiliko nuke: komunikazioarena. Beraz, komunikatu nahi dut euskaraz literaturaren bidez, komunikatu nahi dut telebistaren bidez, eta komunikatu nahi dut unibertsitatean, klasean ikasleekin.
GALDERA: Informazio zientzietako fakultatean euskal adarra osatzen ari zarete, ezta?
ERANTZUNA: Karrerak bost urte ditu, eta momentu honetan ia bostak beteta dauzkagu, kerrera bukatzeko asignatura bat bakarrik faltako da. Orain gure erretoa kalitatezko euskal profesionalak ateratzea da.
Kazetaritza osoa euskaraz izango da, publizitatea falta zaigu oraindik. Publizitatean ankamotz geratu gara, eta horretan izugarrizko beharra dugu. Komunikabideetan, eta Euskal Telebistako anuntzio asko, gehienak erdaraz dira. Euskaraz egiten diren anuntzioak ere sarritan eskasak dira, ez daukagu lengoaia publizitariorik euskaraz. Orain beste bi karrera hasiko dira, zientzia politikoa eta soziologia, eta hor daukagu izugarrizko apostua EHUn. Gure falkultateko notableek ez zuten jarri nahi euskaraz, beti gerorako uzten zuten, baina euskaldunak hor ari gara eta ikusi beharko da zer pasatuko den horretan.
GALDERA: Oraindik ez duzue klaserik hasi eta dagoeneko lanuzterako deia zabaldu omen da...
ERANTZUNA: Ez dakigu oraindik. Irakasle normal batek oso gutti irabazten du unibertsitatean eta kategoria akademiko behea daukatenak askoz guttiago. Ofizina batean lan egiten duten administratiboek irakasle batek baino gehiago irabazten dute, eta eskola bateko maisuak ere. Gero dago euskaldunek egin dezakegun presioa soziologia eta zientzia politikoak euskaraz ez badira jartzen. Ez nintzateke arrituko euskaldunak grebara joateaz.
GALDERA: Gaia aldatuz, bi poesia liburu eta "110 streeteko geltokia" nobela idatzi duzu. Orain beste nobela batekin ari zara...
ERANTZUNA: Literatura oso garrantzitsua da. Nire bizimodua ardatz baten inguruan dabil: Euskal Herria eta euskara. Nola egin euskararen alde estudioetan: unibertsitatea; nola egin euskararen alde komunikabideetan: telebista eta irratia; eta bestalde nola egin literaturan. Literatura oso opzio pertsonala da, norberaren asunto pertsonala idazten dudanean, gero gizartera joaten da eta jendeak irakurtzen du.
Gaur egun literaturan badago nahiko polemika eta nik ez dut horretan sartu nahi, bost axola zait. Beste batzu ibili daitezen nahi badute, nik beste zeregin eta betebehar batzu baditut, denbora zertan erabili. Nik bi poesia liburu idatzi ditut, hiru edizitako nobela bat eta orain beste nobela bat idazten ari naiz. Nik neure martxa pertsonala daramat horretan, eta bakoitzak hor konpon bejondaion.
GALDERA: "110 streeteko galtokia" eta oraingoa ere New Yorken kokatzen dira, ezta? Zer daukazu New Yorkekin?
ERANTZUNA: New York maitagarria da. New York ez dira Estatu Batuak. Guk ezagutzen dugun Estatu Batuak dira Colorado, Ohio, Winsconsein... mundu oso kontserbadore, oso fatxa... Gero badago beste eredu bat, New York eta San Francisco, adibidez. New York oso desberdina da, mundukoa. Begira zer den: niri Winsconseinen esan zidan batek New York ez zela Estatu Batuak, hori da Sodoma eta Gomorra bezalakoa. Ni biziki gustora egoten naiz New Yorken, ondo sentitzen naiz, etxean bezala. Iruñea, Bilbo, Leitza, eta New York, laukote polita, dudarik ez.
Nobela inguru horretan kokatuko da, baina ez dizut gehiagorik kontatuko, nahiko zeregin daukat oraindik idazteko eta.
GALDERA: Zure nobelaren protagonista emakumezkoa ei da...
ERANTZUNA: Nork esan dizu hori? Bai emakumezkoa da protagonista, emakumezko hori ez dakit baden, baina izan bazen. Historio asmatua da, baina badira pasadizuak errealitatean gertatu zirenak.
GALDERA: Errealitatea eta asmakizuna, izatea eta onirismoa... Hori ez ote da poesiaren oinarria?
ERANTZUNA: Lehen poesia liburua idatzi nuenean "Poesiaren ezpata", euskal idazle batek esan zidan "Iñaki, poesia da baina prosa poetikoaren estiloa du". Akaso denbora guztian horrela nabil anka bat poesian eta bestea prosan. Hurrengoan ere izango da hori.
GALDERA: Idazleen artean, eta zehazki Nafarroako idazleen artean ematen du nafarreraz idaztea, edo behintzat Nafarroako hitz eta espresioz osatutako batua erabiltzea lekua irabaziz doala...
ERANTZUNA: Nik oso ongi ikusten dut, baina tonteria bat iruditzen zait. Noskitzat hartzen dut nik hori. Eta hau da nik euskaraz asmatu dudan espresio bat: noskitzat hartzea, tomarlo por supuesto. Noskitzat hartzen dut idazle edo kazetari batek idazten duela batuaz baina bere herriko edo inguruko euskalki edo esamoldeak aplikatuz. Nik hori beti egin izan dut. Leitzako eta inguruko hitzak, nere amarenak, aitaren esaldiak hor daude, hiztegietan eta liburuetan agertzen ez diren hitzak. Lehengoan ere amak hitz batzu esan zizkidan, eta nik apuntatuko ditut, zeren eta zentzua dute. Beti egin da horrela. Zenbait nafarreraz idazten ari direla orain? Nik esango nuke, zenbat nafar ari den idazten orain, eta orduan noskitzat ematen dut hango hitzak erabiliko dituztena.
GALDERA: Nafarroan bada aurrerapen handia azken bolaran. Badira euskal idazle berriak, bertsolariak...
ERANTZUNA: Hori pozgarria da, eta horretan nabaritu izan da. Idazle frango, ez dut esango liburuak idatzi dituzten idazleak, baina maiz idazten duten idazleak: artikuluak aldizkarietan, poesia... hor bai badago mugimendua.
GALDERA: Kontradiktorioa ematen du oinarriko euskal mugimendua zuzpertuz joatea, eta aldi berean Nafarroako legedia gero eta estuagoa izatea euskararekiko...
ERANTZUNA: Ez, ez da kontradiktorioa, hemengo demokrazia montatuta dagoen modura oso logikoa da. Batzu badituzte botoak Parlamentuan, parlamentariek egiten dituzte legeak, eta parlamentuan badakigu nor den nagusi. Bagoaz beste problema batera: Nafarroan euskaldungoa zenbat da? %30 - 35a? Beraz guttiengoa. Nafarroako Parlamentuak oso logika nabarristaz jokatzen du. Horretan esku handia ematen diete Euskadiko Ezkerrakoek, adibidez, bai UPN eta firmatu duten hori, neretzat lotsagarria da. Euskararen alde nerekin egon diren asko eta asko gaur egun Del Burgo eta Aizpunekin firma egin dute. ETAren kontrakoa dela? Bai baina ez ETAren kontrakoa bakarrik, euskal mugimedu guztiaren kontrakoa.
GALDERA: Zu telebistan ibilia zara fazeta askotan lanean: itzulpenak egiten, aurkezpenetan, bikoizketan...
ERANTZUNA: Nik kazetaritza egin nuen, eta New Yorken egin nuen irrati eta telebista zuzendaritzaz master bat, bi urte ikasten eta han lanean. Gero ETBn egon nintzen urte erdi luzez asteburuetako informatiboen arduradun. Gero, arrazoia duzu, egin izan ditu beste lan batzu kiroletan eta doblajean, baina horiek tarteko lanak dira. Ni ez naiz kirol mundukoa, kirola egiten dut, txikitan pilotari afizionatua nintzen. Niri esaten didate "aizu kirol hau dago, lagunduko duzu?" eta nik laguntzen dut, edo bestela programa bat ingelesez dago eta itzuli egin behar da, eta haiek ez dakite, orduan nik itzultzen dut, montatu egiten dut, nire ahotsa sartu eta horrela.
GALDERA: Bat baino gehiago arritu izan da ikusi duenean rodeo bat euskaraz erretransmititzen...
ERANTZUNA: Badu zentzua, nere ustez. ETBk zortzi dokumental erosi zituen Australia eta Ingalaterrako telebistek egindakoak. Ingelesez etorri ziren. Niri eman zizkidaten gidoiak eta nik egin behar nuen ordu luze horietako bat moztu, montatu, euskal ikuslegoari egokitu dokumentala, itzuli eta audioa sartu. Dokumentalak ziren zaldiek erabilita egin zitezkeen kiroletaz, ez rodeoak bakarrik. Hori lan profesioanala da.
GALDERA: Ematen du ETBk ikuslego jaitsiera nabarmena izan duela, ezta?
ERANTZUNA: Datu kontrajarriak daude horretaz. Normala da, euskaraz dagoen edozein programaziok handikap bat dauka, berez, euskaraz delako. Zenbait programa euskaraz izan ordez erderaz izango balira izugarrizko ikuslegoa izango lukete. Euskararen mundua oso mugatua dago. Horri gehitu behar zaio ETBk orain arte izan duen txapuza zentzua. Gauzak ez zirela ondo ateratzen, akats teknikoak zeudela... Huts tekniko asko. Guzti horrek eragin du ETBren beherakadan beherakadarik baldin bada, eta ematen du badela. Nik uste dut azken denboratan saioak egin direla ETBn programak hobetzen eta gauzak antolatzen. ETBri kritika egiten zaio ikuslegoaren jaitsiera dela eta, baina euskara ikastera doazen ikasleek ere guttitu dira. Euskalduntzearen martxa behera joan da. Hori gizarte osoan gertatzen ari den fenomeno bat da. Unibertsitatean bertan, guttitu egin dira euskaldun ikasleak. Orain ingelesa eta sevillanak ikasi nahi dituzte hiri handietan, gaur egun ea inork ez du aurresku eta ezpatadantza ikasi nahi hiri handietan... Orain modan dago posmodernismoa, eta hizkuntzaz ingelesa. Hobetu ahal duzu programazioa, baina oso zaila da ikuslegoa berreskuratzea.
GALDERA: Kritika ez zaio egin ETBri arazo teknikoengatik. Badira beste faktore batzu ere. Besteak beste zer kultura eredu ematen den, teleserien uso y abuso Euskal Herrierekin zerikusirik ez duten errealitateekin.
ERANTZUNA: Teleserie batzu, Mexico eta Venezuelakoak txarrak dira hemen, eta txarrak dira San Petesburgon ere. Beste telenobela batzu oso onak dira. Kultur kolonizazioaz hitz egiterakoan ez dugu hitz errezetara jo behar, nire ustez. Unibertsitateko teorikoek sarritan planteiatzen dute "egin behar da bertako telebista, bertako programak", eta bale, baina bitartean beste munduan ere badaude gauza onak, ikustekoak. Ni izugarri pozten naiz ikusten dudanean programa batetan beltz bat karakter duena, edo rol ona baduena euskaraz dagoen pelikula batetan. Ez dut kultur kolonizazioaren problemarik izaten baldin eta ematen dizkiguten produktuak ez badira gehiegi kanpokoak, oreka badago eta kanpoko programak onak badira edukien aldetik.
GALDERA: Zuk uste duzu gaur egun oreka hori mantentzen dela, %70 - 80a kanpoko programak direnean?
ERANTZUNA: Hori gezurra da. Nik badaukat egina estudio bat, ETBren programazioaz. Gu Europako maila bajuenetarikoan gaude, Irlandaren parean esaterako. %50etik %60a bitartean bete beharko litzateke kanpoko produkzioaz. Kontutan hartu behar dugu ETB herri txiki batetan dagoela, eta hori badela muga bat.
GALDERA: Ez al da ETBren lekua telebista espezializatua izatea, eta ez espainiako telebistari konpetentzia egitearena bere eremuan, TVEk askoz medio gehiago izanik?
ERANTZUNA: Nik ez dut ETB ghetto bat nahi. Nik nahi dut ETB kanale oso bat, modernoa eta beste edozein programazioaren aurrean egon daitekeena. Nik nahi dut beste dozein telebista publiko on baten parekoa izan. Teatro programa onak eman, kirol onak eman, teleserie onak eman, haur programa onak eman, informatibo onak eman... Horixe da munduko telebista on askoren eredua, eta ez akaso kulebroi txar horiek.
GALDERA: Gaur egun ETBk dituen medioekin posible da programa on guzti horiek ematea estatuko telebistari merkatua kenduz?
ERANTZUNA: Programa onen merkatua handia da. Munduan telebista produzkzio handiak egiten dira. Urtero egiten da Input–a eta hor daude urteko programa guztiak. ETBk koupetentzia egin behar dio beste telebistari baina inteligentziaz. Programa lokal onak eman, bertako informazioan enfasia jarriz, eta gero kanpotik ekarriz pelikula eta serie onak. Enfasia lokalean jartzen bazuzu hor irabazten duzu apostua.
GALDERA: ETBko goi mailako arduradun batek esaten zidan Durangoko euskal liburu azokan ETBk aurrera ateratzeko ez duela behar kultur programarik, entreteinment, entreteinment, entreteinment... baizik. Zer deritzozu?
ERANTZUNA: Telebistako teorikoek, unibertsitateko jendeak, kultur handiko jendeak beti esaten du kultur programak, kultur programak... Badu zentzurik neurri batean, baina portzentaiak ikusi behar dira. Bi gauza behar ditugu entretenimendua eta kultura, baina nik ETBri Euskal Herrian enfasi handiagoa jarriko nioke entretenimenduari. Kalitatezko entretenimendua ere kultura da. Teorikoek ulertzen dute kultura totxoa. Kultura totxoa ez dugu egin behar, kultura entretenigarria baizik.
IÑAKI GOITIOLTZA
38-41

GaiezKomunikabidTelebistaETBBesteak
PertsonaiazABALETA4
EgileezGOITIOLTZA1Komunikabid

ASTEKARIA

1217. zenbakia

1988ko urriaren 23a

ASTEKARIA PDF-an

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Lanbide Heziketa Duala inplementatzeko modua “anabasa” eta “alegala” izaten ari dela salatu du hainbat irakaslek

Mikel Garcia Idiakez

“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

dantzan.eus | Aritz Ibañez

Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Mikel Garcia Idiakez

“Berrikuntza egiteak prozesuan gorabehera asko dakar batzuetan, eta hala behar du”

Mikel Garcia Idiakez

“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Amets Aranguren Arrieta

Azkenak

2025-06-19 | Jon Fernández González

Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.

2025-06-19 | Axier Lopez

Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.

2025-06-19 | Euskalerria irratia

Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.

2025-06-19 | Jon Fernández González

Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.

2025-06-19 | Urko Apaolaza Avila

BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]

2025-06-19 | Garazi Basterretxea

Teresa Zavaleta

“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]

2025-06-19 | Urko Apaolaza Avila

PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]

2025-06-19 | dantzan.eus | Aritz Ibañez

Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik

“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]

Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.

2025-06-19 | Eneko Imaz Galparsoro

Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]

2025-06-19 | Jenofa Berhokoirigoin

Aurten ere batxilergoko ahozkoa euskaraz pasatzeko aukera irekiko dute hainbat irakaslek

Ekainaren 23aren eta uztailaren 2aren artean iraganen da ahozko azterketa. Frantsesez pasa beharreko azterketa izanda, Seaskako, sail publikoko eta pribatuko irakasle batzuek publikoki jakitera eman dute euskaraz bideratzeko aukera eskainiko dietela ikasleei.

2025-06-19 | Miel Anjel Elustondo

Umandi ikastolak 50 urte

Euskara, bizikidetza eta berrikuntza pedagogikoa ardatz

Gasteizko Umandi ikastola duela 50 urte sortu zuten hainbat familia aski ausartek –herri ekimena, orduan ere–, euskararen transmisioa ardatz hartuta. Mende erdia joan da, ikastola hazi egin da, belaunaldi berriak hezi ditu ez gutxi, komunitate baten erreferente ere... [+]

2025-06-18 | Mikel Garcia Idiakez

Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.

2025-06-18 | Maria Ortega Zubiate

Sexu erasoei lotutako zenbait epaitan bost gizon zigortu dituzte azken egunetan

Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]

2025-06-18 | ARGIA

Apartheid isilaren geltokiak

MULTIMEDIA - erreportajea

Eguneraketa berriak daude