Felis Jamar: "Behiak Ugaldu Eta Abeldegitik Kanpo Ateratzea Da Irtenbidea"


1987ko maiatzaren 17an
Felis Jamar, Pirinioetako behi gorriaren konfederakunde estataleko zuzendariari elkarrizketa
Pirinioetako Behi Gorriaren Konfederakunde Estataleko Zuzendaria:
Felis Jamar: "Behiak Ugaldu Eta Abeldegitik Kanpo Ateratzea Da Irtenbidea"
ARGIA.– Zein dira egin duzuen Konfederakundearen helburuak?
FELIS JAMAR.– Arrazaren hobekuntzarekin zerikusia duen guztia, behi bakoitzaren genealogi liburuaren kontrola eta garapena, guzti hau Europan sartzearen ondorioa da. Arraza bakoitzak bere genealogi liburua izatea eskatzen du Ministeritzak, eta baita herrialde bakoitzak bere elkartea edukitzea ere. Horrela, elkarteak sortu ziren Catalunyan, Aragoien, euskal Kornunitate Autonomoan eta Nafarroan. Behar zen elkarte guzti horien konfederakunde bat eta halaxe egin zen.
Genealogi liburua bere N.A.N.a litzateke, zein dituen aita-amak, zein eman dituen umeak e.a. Kontrol zehatza litzateke. Arrazaren estandarra ere eskatzen da, hau da, behi orok halako edo holako berezitasunak behar ditu bete arraza horretakotzat hartua izateko: kolorea gariarena edo, adarren tankera, giharreak zer nolakoak, gantzetarako zatien noIakotasuna e.a.
A.–Nola lortzen da behi "egoki" bat?
F.J.–Orain zezenik onenak aukeratzen ari gara. harien haziarekin ernalduko ditugu gero emeak, eta halaxe arraza hobetuz joanen da emeki emeki, orain artean hau egin ez denez arraza bere berezitasun batzu galduz joan baita batze desegokiak medio.
Lortutako ume egokiek froga batzu ,gainditu behar dituzte, haragiaren egokitasunarena eta gizentzearena, eta har edo eme hauek langa gainditzen badute, berriz ere erabiliko dira har edo amatako.
A.–Zenbat denboran lortuko duzue prozesu hori egitea?
F.-7 bat urteko afera da, eta diru anitz kostatzen dena. Guk, deus baino lehen, genetistarik onena kontratatu nahi genuke, eta prozesuak dakartzan dirutzak lortzeko subentzioneak eskatuko dizkiegu Aministiazio autonomikoei.
A.– Zenbat behi gorri dago orain?
F.J.–Pentsa emazu iragan mendean Euskal Herrian eta Catalunya inguruan 140.000 genituela, denborarekin beheiti joanez, kanpotik ekarri behien bidezko nahasketen eta ordezkapenen kariaz. Ia ia galdu zen, baina Nafarroako Aezkoa bailaran 3.000 buru geratzen ziren eta galeraz oharturik berriz ere goiti jo zuten abeltzainek 1.960 urte inguruan. Egun, Nafarroa da gehien dauzkana, 8.500 behi, %80 hain zuzen. Aragoi da gutien duena, 300. Bizkai Gipuzkoetan 1.000 pasatxo eta antzera Catalunyan. Estatuan 13.000 denera.
A.– Baxonabarre, Zuberoa eta Lapurdin zer nola dago behia?
F.J.–Gu baino hobek; daude. haragiaren kalitatea hobetua dute, aspaldi egin bait zuten arrazaren hobekuntza eta kontrola. Egon izan gara han ere hobekuntzaren prozesuaren berri eman ziezaguten, gu prest gaude edozein lekutako teknikak erakuts diezazkiguten, politika eta antzeko afera horiek bazter. Mugaz bestaldean duten behi gorria Akitaniako "blonda" izenekoa da, baina aspaldian Piriniotan zegoen behi gortiaren jatorri berekoak dira blonda horiek eta gureak, milaka urte dituen arraza da, gero piskana nahasiz eta barreiatuz joan dena, baina erlazioa dute bestaldeko blondek eta gureek. Zenbaiten ustez behi hau gure hizkuntza bezain aspaldikoa da. Beste batzuren ustez, Akitaniako blonda gorri horrek ez du zerikusirik hemengo Pirinioetako hauekin.
A.–Europari begira zer konpetibitate lor dezakezue?
F.J.–Ekonomia aldetik errentablea da, eta kalitate aldetik edozein haragirekin lehian aritzeko gai. Guk orain produzioa ugaldu nahi genuke, eta jakina, kalitatea gehitu. Frogen zain gaude, beharbada lor genezake pentsutan eta gastatu gabe larreetako belar hutsez bazkatzea. Jatorri izenarena ere badago, hau da. behi gorri piriniotarrerako harategiak sortzea e.a. Erakustazoketan arrakasta izan dugu Espainian nahiz nazio artekoetan. Alemanak eta frantsesak interesaturik zeuden. Oso lur malkarretan ongi egokitzen da gure behi gorria, eta behi guztiei ez zaie hori pasatzen, anitzek ez dute balio.
A.–Zer errenta uzten du behi batek urtean?
F.J. - 45 eta 55.000 pta. inguru, baina hor ez dira abeltzainak sartu dituen orduak kontutan hartzen. Orain modernizaziorantz jo behar litzateke, hau da, nekazariak elkartuz, inoiz oporrak egiteko aukera izateko. Abeldegi libreak egin, behia artegitik kanpo bizi dadin, aterpea kanpoan izan dezan elurte eta eurialdietarako, ezinbestekoa da bestalde behiak ugaltzea abeltzain bakoitzeko. Behitik bizitzeko 40 bat eduki behar dira etxeko artegian eta ez dira kabitzen, horregatik kanpoan egon behar lukete. Edo elkartu edo esplotazionea hertsi, gutienez bi elkartzea beharrezkoa da denbora libre pixka bat izateko. Inbertsioneak izugarriak dira, horregatik makineria taldeka erosi behar, hori kosta egiten zaio jendeari, ikuspuntu diferenteak horretan, ohitura guti. Subentzioneak gainera aisego ematen dira taldeendako. Ez dago beste irtenbiderik.
22

GaiezEkonomiaLehen sektoAbeltzantza
PertsonaiazJAMAR1
EgileezCAMINO1Ekonomia

Azkenak
Inteligentzia Artifiziala
264 milioi euroren truke, Musken Grok adimen artifiziala Telegrameko erabiltzaileetan instalatuko da

Urtebetean Grok-ek Telegramen ibiltzeko aukera izango du, mezularitza enpresaren 1.000 milioi erabiltzailetan sartuko da eta horren truke 264 milioi dolar jasoko du. Pável Dúrov Telegrameko sortzaile eta jabeak baietsi du operazioa bere kanal ofizialean.


Tortura zantzuak izan arren, Raul Fuentesen kasua ez duela ikertu gogorarazi diote NBEtik Espainiari

1991n atxilotua izan zenean Espainiako Poliziak Bilboko Komisarian torturatu egin zuela salatu zuen Raul Fuentesek. Espainiako auzitegiek ez zuten salaketa aintzat hartu, besteak beste delitua preskribituta zegoelako. Orain, Nazio Batuen Erakundeko Torturaren Aurkako Batzordeak... [+]


2025-05-30 | Sustatu
Euskaraldiak Artazu herritik dakarkigun harribitxia

Sarean jarri dute "Belarribizi eta Ahoprest" laburmetraia, joan den igandean itxi zen 2025eko Euskaraldiaren aitzakiarekin Oskar Alegria zinegileak Artazu herrian udaberri honetan filmatu duen lana. Belarriprest eta ahobizi kontzeptuen gaineko... [+]


Jaurlaritzari “kezka” sortu dio EHUko Medikuntza Fakultateko euskarazko plaza berrien kopurua %60 murrizteak

EHUk, aldiz, azaldu du ezinezkoa dela hitz emandako 40 plaza berriak eskaintzea, ez baitute horretarako baliabiderik. Plaza berrien kopurua pixkanaka areagotzeko asmoa erakutsi du EHUk.


Donostiako Guardetxearen aldeko osoko bilkurako protestan gazte bat atxilotu du Udaltzaingoak

Tentsio uneak bizi ahal izan dira ostegun eguerdian Donostiako Udaletxeko udal batzar aretoan.


AEBek proposatutako su-eten akordioa “aztertzen” ari da Hamas

Proposamenak “hilketek eta goseteak” bere horretan jarraitzea bermatuko duela salatu du Hamasek, baina gehitu du zer erantzun aztertzen ari dela. Israelek proposamena onartu duela jakinarazi dute AEBek.


2025-05-30 | ARGIA
Gizon batek 13 urteko alaba hil du eta bere buruaz beste egin du ondoren, Bilbon

Bilbon, Larraskitu auzoan, familiaren etxean gertatu da. Eztabaida bortitz baten ondoren emakumeak etxetik ihes egin du eta Udaltzaingoari deitu dio. Udaltzainek alabaren eta aitaren gorpuak aurkitu dituzte etxean. Emakumea ospitalera eraman dute zaurien ondorioz.


Herrietako farmaziak despopulatzearen kontrako tresna izan daitezkeela uste du COFNAk

Nafarroako Farmazialarien Elkargo Ofizialak (COFNA) eta Nafarroako Gobernuko Lurralde Kohesiorako Sailak programa bat abiatu dute landa eremuko jendeak behar bezala hartzeko medikazioa.


Bunkerretik ihes egiteko manifestua

Heriotzak Eduardo du izena

  • Egilea: Formol konpainia (eta Ander Lipusen manifestua)
  • Non: Modelo Aretoan, Zarautzen, Literaturia jaialdia
  • Noiz: Maiatzaren 23an.

-------------------------------------------------------------

Bunker batean garatzen da antzezlana... [+]


2025-05-30 | ARGIA
Kerik gabeko eremu gehiago ezarri nahi ditu Espainiako Gobernuak: markesinak, campusak, terrazak...

Espainiako Osasun Ministerioa kerik gabeko eremu berriak ezarriko lituzkeen lege aurreproiektua eratzen ari da eta Hego Euskal Herriko lau lurraldeetan izango luke eragina. Eremu berri horien artean, tabernetako terrazak, unibertsitateetako campusak edo autobus-markesinak ageri... [+]


Bizkaiko Aldundiak Jaurlaritzaren ardurapean utzi du Bilboko itsasadarraren azpiko metroaren lotura egiteko aukera

Bilboko itsasadarraren ertz biak lotzeko ibilgailuentzako tunelaren proiektuagaz batera, Areeta eta Sestao lotuko zituen anezka-tren bat ere iragarri zuen Bizkaiko Foru Aldundiak 2022an. Orain, proiektua gauzatzeko ardura Eusko Jaurlaritzaren mendeko Euskal Trenbide Sareari... [+]


Atxondon hildako langilea “diru-gosearen” biktima izan dela salatu du AHT Gelditu!-k

AHT Gelditu elkartearen esanetan, AHTren obretan asteartean izandako heriotza bezalakoen atzean "esklabotza-baldintzak" eta "tratu arrazista umiliagarri eta iraingarriak" baino ez daude. Atxondoko Udalak gertatutakoa ikertu eta argitzeko eskatu du. AHTko obretan... [+]


2025-05-29 | ARGIA
Segregazioa hezkuntza
Ikastolen Elkartea: “Matrikulazioren kudeaketak ez du segregazioa bukatzeko balio”

Euskal hezkuntza sisteman haur zaurgarriak ondo integratzeko dekretua egin zuen Eusko Jaurlaritza Hezkuntza Sailak 2023ko maiatzean eta gaur haren balorazio oso kritikoa egiten du Ikastolen elkarteak: hark ez du balio izan segregazioa amaitzeko. Hainbat proposamen ere egin... [+]


CAF Palestinan eraikitzen ari den trenbidearen bigarren fasea hasi izana salatu dute

Okupatutako Jerusalemgo Ekintza Nazional eta Zibileko batzordeak jakinarazi du trenaren bigarren fasearen hasiera, eta gaitzetsi egin du kokalekuen arteko komunikazioa indartzea duelako helburu. Zisjordanian 22 kokaleku berri ezarriko dituela adierazi du Israelek.  


Eguneraketa berriak daude