Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2025eko ekainaren 15ean

Patxi Zabaleta: "Euskal Herriaren ideia orokor bati, mesede gehiago egin dio askotan Del Burgok Garaikoetxeak baino".

1986ko abenduaren 07an

Inprimatu

Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Egin ARGIAkoa

Patxi Zabaletari elkarrizketa
Patxi Zabaleta: "Euskal Herriaren ideia orokor bati, mesede gehiago egin dio askotan Del Burgok Garaikoetxeak baino".
Hauteskundeak izan dira, eta izango dira oraindik ere, Komunitate Autonomoko gai nagusia egunotan. Nafarroan berriz "Vascuence"aren Legeak sortutako eztabaidak eta manifestaldiak. Bi gai horiek ardatz bezala hartuta Nafarroako euskaltzaletasunari eta abertzaletasunari errepaso bat eman diogu Patxi Zabaleta abogatuarekin solasean. Ez zaigu ezkor agertu. Aitzitik, abertzaletasunak eta euskaltzaletasunak aurrera egin dutela estimatzen du, nahiz eta une hauetan gogorra izan PSOEren eta eskuin nafartarraren erasoa.
GALDERA: Ze indar dauka abertzaletasunak Nafarroan?
ERANTZUNA: Politikoki abertzaleen botoak Nafarroan, iritsi dira izatera ia ia hirutik bat. Hazi da asko abertzalegoa, kontutan harturik oso zatituta dagoela. Azken hauteskundeetan, hauteskunde foraletan, EA ez zen aurkeztu, baina HBk atera zituen 34.000 boto, PNVk 18.000, EEk 14.000 eta Auzolan-ek 9.000 boto. Eta horiek ziren hirutatik bat.
GALDERA: Azken hamar hamabost urte hauetan aurrera egin du orduan abertzaletasunak Nafarroan...
ERANTZUNA: Dudarik gabe. Beti joan da aurrera hemen. Kontutan hartu behar da 1936ko otsailean, azken errepublikako hauteskundeetan, hemen Frente Popularra aurrera joan zen eta eskuinak irabazi zuen. PNVk presentatu zuen Manuel Irujo bakarrik eta atera zituen 16.000 boto, orain PNVk ateratzen dituen bezelatsu. Gainerako boto abertzaleak horiezaz gainerakoak dira. Nolabait esateko Ezker Abertzalea da PNVz gainera hazi den guztia. Beraz, asko hazi da proportzio batean abertzalegoa.
Historikoki gainera, 1979an Iruñean, bigarren indar bezala atera ginen, eta berrehun botoz bakarrik irabazi zigun eskuinak.
GALDERA: Abertzalegoaren indarra hainbestekoa bada, eta euskaltzaleena pentsatu beharko da beste hainbestekoa ere izanen dela...
ERANTZUNA: Bai, gutxienez.
GALDERA: ...Hori horrela izanda ere "Vascuence"aren Lege-gaia prestatzerakoan abertzalerik eta euskaltzalerik ez balitz bezala jokatu dute, iraingarri suertatzeraino askotan. Nolatan diote hain errespetu gutxi indar parlamentari nafartarrek hirutik bat den abertzalego horri?
ERANTZUNA: Hemen eskuina oso gogorra da euskararen kontra. Oso gogorra da arrazoin askorengatik. Bat, badakielako behin galtzen hasiz gero ez duela berriro ere irabaziko. Esatebaterako, Araban gertatutakoa. Arabako indar korrelazioaz ez da inor gogoratzen Estatutoan sartu zenean, han ez zuten galdetu; Nafarroan korrelazio txarra dela esaten dute, han ez zuten galdetu, ez eta ere Bilboko Ezker Aldean. Hori iruditzen zait jada irrebertsiblea dela, eta inork ez du esaten jada hori aldatu behar denik ere. Hemen ere berdin. Emango balitz, pauso hori izango litzateke irrebertsiblea, sozialki hala gertatuko litzatekeelako.
Bigarrena, hemengo eskuindarrek oso lotura estuak dituzte indar faktikoak deitzen ditugun horiekin. Militarrak, Comunidad da Navarros en Madrid...
Harritzekoa dena da ea PSOE horien eskuetan nola erortzen den hainbat alditan. Nik uste dut horrek baduela zer ikusia oposizioa horiek bakarrik izatearekin. Eta egia esan behar da, PSOE, 1977an Urralburu eta Garcia joan ziren beste parlamentari euskaldunekin Gernikara beren karguak juratzera. 1979-80a bitartean ihardun ziren esaten lau probintziekin egin beharra zegoela Autonomia bakar bat. Gero aldatu ziren osotara eta orain arrunt navarristak bihurtu dira.
Oposizioa eskuindarrena bakarrik izateak eskuin aldera bultzatzen ditu asko sozialistak. Hemengo eskuina frankismoaren azken kondarren defendatzaile sutsua izan da. Hemen gainera, Opus-eko Unibertsitateak infraestruktura oso handi bat ematen dio eskuin horri. Sare kazikil guztia ere horien mende dago: nekazari mundua, kontrabando munduan, irakaskuntzaren zenbait sektoretan dagoen sare kazikil osoa eskuin horren esku dago.
GALDERA: Nahiz eta PSOE Nafarroan eskuin horretara makurtu beti, ez da agertzen Komunitate Autonomoan agertzen den bezain antieuskaltzale. Biguinago, euskaltzaleago agertu da Lege proiektu honekin. Hasieran bat egin, gero EAren gustokoa ere izan zitekeen baste bat prestatu eta azkenean eskuinaren nahietara makurtu.
ERANTZUNA: Bai, eta agertu nahi du irudi hori zeren eta eskuin gogor horren alternatiba izateko irudi hori eman behar du. Beste Komunitate Autonomoan esan dezakegu eskuin hori kasik desagertua edo ezkutatuagoa dagoela. Baina esan behar da ere, EAkoak pasa egin direla negoziazio horietan PSOEk utzitako ate txiki guztietatik. Hor nik uste dut aintzat hartu dituzten tokira aintzat hartzea nahikoa balitz bezala joan direla. Badirudi ohartu direla eta buelta ematen ari direla orain. Nik uste dut engainatu egin zituztela.
GALDERA: "Vascuence"aren Lege-gai honen inguruan manifestaldi eta mugimendu ugaria antolatu du abertzalego nafartarrak. Zertan burutu daitezke mobilizapen guzti horiek?
ERANTZUNA: Betiko arazoa da, masa mugimendua, langile borrokak eta beste borrokak nola mamitzen diren gizartearen etorkizunean. Oso erraza da hori ikustea kalean mugimendu bat baldin badago eta instituzioetan bidea emanen dion beste egitura bat. Hemen momentu honetan ez dago hori. Esan beharra dago Perdon-eko koartelaren aurkako mobidak Urralbururi esan arazi dion bezala behar bada koartel hori ez dela eginen, "Vascuence"aren Lege-gai horretan kaleko mobidaren zenbait frase ere jaso dituztela.
Beste gauza bat, Urralburuk esan zuen ez zutela Euskararen Legerik onartuko ez bazen abertzaleren baten botoekin. Guri interesatzen zaigu Lege txar hau ez onartzea abertzale batek ere. Zergatik, ondorean Lege hori gainditu ahal izateko argi eta garbi gera dadin txarra dela. Hala ere kaleko borroka baino ez zaigula geratzen uste dut.
GALDERA: Bi hitzetan zein dira Lege-gai azpimarragarrienak? Zergatik da hain txarra?
ERANTZUNA: Lehendabizi, ofizialtasunari buruz Administralgoan hamarretik bederatzi baino gehiagotan, eta batez ere zatirik garrantzitsuenetan, ez dela euskararen ofizialtasunik. Ofizialtasun mugatu hori lurralde batean geratzen da edukinik gabe, edo oso gutxirekin.
Bigarrena, irakaskuntzari buruz sortzen da, euskal lurraldean bakarrik, opzio konkreto bat; baina osotara itzalita dago beste opzio kontradiktorioarekin. Esatebaterako, Legearen arauera edozein ziudadanok danka bere heziketa aukeratzeko eskubidea; opzio hori ez dago beste inongo lurraldean, gainera opzio hori EGBri buruz bakarrik dago, ez beste ikaskuntzatan.
Gero gobernuaren esku geratzen da zerbait egin nahi badu irakaskuntzari buruz, komunikabideei buruz, edota elebitasuna laguntzeko. Dena geratzen da gobernuaren nahiaren esku.
GALDERA: Iruñean eta euskalduntasuna aurrera doan hein berean, lurralde batzuk euskara galtzen ari dira urtetik urtera. Nola ikusten duzu prozesu hau Nafarroan?
ERANTUNA: Euskaltasuna Nafarroan atzera dihoa demografikoki atzera ari diren lurraldeetan. Nik uste dut sozialki beti gertatu den lege bal dela hori. Demografikoki aurrera doazen lurraldeetan, lana dagoen tokietan, baloratu egiten da bertakoa den bitarteko soziala, kasu honetan hizkuntza. Baina Aezkoa bezalako tokietan, gaztedia eta kanpora doan tokietan, bertakoek ez dute aintzat hartzen euskara. Gero, behar bada, Iruñera etorritako gaztedi horrek baloratuko du, bainan Iruñean dagoelako.
Euskararen etorkizuna jokatzen da batez ere, eta ehunetik berrogeita hamar baino gehiago, Iruñean, Iruñea delako, ez bakarrik demografikoki Nafarroako erdia, baizik eta sozialki erdia baino gehiago, eta gero Lizarra, Tafalla, Tudela eta industrializaturik dauden eremuetan.
Aezkoan, edo historikoki Erronkarin, euskarak atzera egitea penagarria da, baina sozialki ezinbestekoa eta gainera garrantzi gutxiagokoa.
GALDERA: Bailaratan dauden konzentrazio eskolarrak herri txiki euskaldunetako haurren erdalduntzera laguntzen dutela esaten da toki batean baino gehiagotan.
ERANTZUNA: Askotan esan izan du Satrustegik eskola txikiak desegitea dela euskara galdu araztea, baina euskarak aurrera egiteko bide bakarra konzentrazio eskolarren bitartez dauka. Konzentrazioetan irabazten dugu ala eskola txikietan galdurik daukagu. Hori da bidea.
Ez naiz pesimista ikusirik euskararen egoera Nafarroan. Alderantziz, iruditzen zait pauso garrantzitsuak egin direla aurrera, baina hori bai, gaude egoera batean, herri txikietan eta mugimendu handirik ez dagoenetan, egoera kritikoa ari dela bihurtzen. Baina mugimendua dagoen tokietan, Barranka, Baztan, Lesaka, Leitza... ez doa atzera. Larraun bezalako beste toki batzutan azken hamar urte hauetan argi eta garbi joan da aurrera.
GALDERA: Orain dela gutxi esan zenuen artikulu batean Gasteizen PSOEk aginduz gero loturak erraztu zitezkeela Gasteiz-lruñea artean eta Ezker Abertzalearen posturak gogortu eginen liratekeela...
ERANTZUNA: Bai. Nik inkognita asko dauzkat hor. Hemen PSOEk gobernatzen du EAkoekin, nahiz ez dituen beti behar, batzutan behar ditu eta ogi apurrak ematen dizkie EAkoak ogi apur horien beharrean izan direlarik partidurik gabe geratu zirenez geroztik. Orain, neri iruditzen zait Gasteizen PSOEk ez duela Garaikoetxearekin gobernatu nahi izanen, gobernatuko duela PNVrekin eta horrek gogortuko dituela hemengoekin dituzten harremanak, nahiz eta, esaten denez, hain onak ez izan PSOEren arteko-harreman horiek.
Hizkuntza bat baldin bada bi Administrazioen artean, zer gutxiago eskatu harreman egoki batzuk lortzea baino? Euskarari dagokionez eta beste hainbat gauzari dagokionez. PSOEk PNVrekin gobernatzen badu neri iruditzen zait gauzak gogortu egingo direla hemen, zapoiztu. Koalizioa berriz berdina izanen balitz, PSOE-EA, behar bada hobetuko lirateke, baina horrek esan nahiko luke hemen PNV desagertu eginen dela eta hori PNVkoek ez dute nahi izanen. Euskal Telebista hartzeko Nafarroan jarri diren antena piratak dira adibiderik egokiena hau ulertzeko. Helbururik normalena, Nafarroan ere Euskal Telebista ikustea izanen litzateke. Baina PNVren haustura emandakoan Gasteizkoak lasaiago zeuden hemengo antena piratekin Amezketa eta EAko hauek hemengo gobernuarekin harreman bat izanda baino. Hemengo PSOEko gobernua lasaiago dago antena piratak toleratuta Gasteizekin harreman zuzenetan arituta baino. Euskal Telebista bakar bat ofizialki onartutakoa ez zaio interesatzen ez PNVri, ez EAri, ez PSOEri. Honela, ze harreman egin daiteke?
GALDERA: Estatutoaren eta Amejoramenduaren markoek uzten duten hitzarmen berezien bidea hain zaila baldin badago, nola ikusten duzu marko hori gainditu ahal izatea?
ERANTZUNA: Markoa aldatzeko beti egoera traumatiko bat lortu behar da. Egoera traumatiko hori lortuko al da? Neri zaila iruditzen zait, eta behar bada hau argitaratutakoan datu gehiago egongo da, baina Ardanza eta Garaikoetxea aurkezten diren lurraldean, Gipuzkoan, Herri Batasunak irabaziko balu, edo indar politikoen sakabanatzeak gobernaezintasun bat ekarriko balu... egoera traumatiko hori suertatuko balitz, auskalo posible izango litzatekeen ala ez. Neri iruditzen zait hauteskunde hauen ondoren eta epe laburrean oraindik ezetz. Oraindik, gobernua oso zaila egin bide nabar, hemen ere eskuinak gobernatu beharko du. Nafarroako eskuin gogorrak gobernatzerakoan PSOE ez kerrera bultzatuko du eta arazo nazionalean gure aldera piska bat. Gogorra da esatea, baina askotan, Euskal Herriaren ideia general bati, Del Burgok mesede gehiago egin dio Garaikoetxea batek baino.
GALDERA: PSOEren jarrera gogor honek noraino indartu dezake euskaltzaletasuna eta abertzaletasuna?
ERANTZUNA: Borroka luze batean PSOE ren gogortze horrek abertzalegoari eman diezaioke bateratzeko edo indartzeko arrazoi bat. Baina kontutan hartu behar da hizkuntzari buruz borroka ezin dela gerorako utzi. Egunero joan behar zarela aurrera. Eta Lege hau txarra izatea euskararentzat Nafarroan gogorra da, hemen Legea izateak garrantzia handiagoa zuelako Gipuzkoan baino.
GALDERA: Esana duzu Lege hau, txarra izateaz gain, restriktiboa dela euskararentzat, mugak jartzen dizkiola euskarari.
ERANTZUNA: Bai, Lege hau izatea baino hobe litzateke ez izatea, zeren eta mugatu egiten bait ditu eskubide humano batzuk. Esatebaterako, Iruñean bada Ikastola Munizipala. Hamar urtetan berrehun manifestaldi baino gehiago egin behar izan ziren hori lortzeko. Baina lortu zen, Legerik gabe, 1.500 haur horra dohainik joatea. Legeak berriz mugak jartzen dizkie esijentzia hauei.
Iñaki URIA
27-31

GaiezGizarteaIdeologiakAbertzaleta
GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakHB
GaiezPolitikaEuskal HerrBozketakHauteskunForal
PertsonaiazABALETA6
EgileezURIA3Politika

ASTEKARIA

1128. zenbakia

1986ko abenduaren 07a

ASTEKARIA PDF-an

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Itzulera bat: señorak eta señoritak

Paula Amilburu

Lanbide Heziketa Dualaren “gezurra” salatu eta egoera aldatzeko eskatu du irakasle talde batek

Mikel Garcia Idiakez

Ertzaintzako kargu baten semearen drogen testaren desagerpena ikertzen ari da Polizia

Jon Fernández González

Bilboko San Frantziskon ertzainek egindako eraso bat ikertzen ari da Segurtasun Saila

Jon Fernández González

Tourism in the Basque Country: A wave which may drown us

Lander Arretxea

Azkenak

2025-06-15 | Basilika

Kairos #03: Egia gudu zelai, Galder Gonzalezekin

MULTIMEDIA - Basilika

2025-06-14 | Jon Hidalgo Gereñu

Gazara martxak bere helburua mantentzen du Egiptoko Gobernuaren errepresioaren gainetik

Egiptoko Poliziak militante ugari atxilotu ditu ostiralean, eta hainbat zauritu eragin, protesta oztopatzeko saiakeratan. Nazioarteko martxaren antolatzaileek adierazi dute aurrera jarraituko dutela, eta datozen orduetan erabakiko dituzte hurrengo pauso zehatzak.

2025-06-14 | Piszifaktoria Ideien laborategia

Takoidun zapata gorria

MULTIMEDIA - Antzezlana

2025-06-13 | Maite Goizueta Iaben

Euskadi nazioa da

2025eko Aberri Egunean, Imanol Pradales lehendakari jaunak “Euskadi Nazioa da” eta “hemen jarraitzen dugu eta jarraituko dugu, gure hizkuntzarekin eta gure nazio nortasunarekin, ez izan zalantzarik”, ozenki esan zituen.

Euskalduna naizen aldetik,... [+]

2025-06-13 | Jon Fernández González

Sader-Profersaren Zorrotzako lantegien jarduera etetea eskatu dute auzokideek osasuna kaltetzen duelako

Auzo elkarteak, herri mugimenduak eta ekologistak batu ziren asteazkeneko kontzentrazioan. Lantegien jardueraren amaiera itxaroten ari dira duela hamar urte.

2025-06-13 | Xabier Letona Biteri

Landaguneen despopulazioa

Perotx oinetxea birgaitu, Nafarroako Urraul Goiti biziberritzeko

Nafarroako landa gune asko daude despopulazio arrisku larrian eta horietako bat da Urraul Goiti Pirinioaurreko bailara. Hango Adoain herrian biztanle bakarra bizi da iraunkorki eta 93 urte ditu. Han da ere Perotx oinetxe zaharra eta berau birgaitzeko herri ekimena abiarazi dute.

2025-06-13 | Jenofa Berhokoirigoin

Tunisiatik Gazara abiaturiko ‘Al Soumoud’ auto-karabana geldiarazi dute Libiako Sirte hirian

Asteartean pasa zuten Tunisia eta Libiaren arteko muga, ondotik Egiptora sartu eta bertatik Gazara heltzeko asmoz. Berez, Libiako autoritateen babesa jasota du ekimenak, eta jarrera horri segika bidea berriz irekitzea galdetu diete poliziei antolatzaileek.

2025-06-13 | Xabier Letona Biteri

Israelen erasoaren aurrean, Iranek mendekua iragarri du eta 100 bat dronerekin erantzun du

Israelek Iranen aurka orain arte egindako aire eraso gogorrena egin du ostiral goizaldean, Leon operazioa-rekin. Erasoan, Israelgo Armadako 200 bat gerra hegazkinek hartu dute parte eta kalte handiak eragin dituzte Iraneko nuklear programa garatzeko eta misil balistikoak... [+]

2025-06-13 | Jon Fernández González

Bilboko San Frantziskon ertzainek egindako eraso bat ikertzen ari da Segurtasun Saila

Erasoa Bilboko kale horretako ile apaindegi batean egin zuten maiatzean. Erasoa grabatua izan zen eta auzokideek salatu zuten.

2025-06-13 | Stop THT 40 Kolektiboa

Nola justifikatu ekozidio bat trantsizio energetikoaren izenean?

MULTIMEDIA - solasaldia

2025-06-13 | Maria Ortega Zubiate

Agus Gorbea, Gazako martxatik deportatua

“Martxak ezin badu aurrera egin, beste alternatiba batzuk jarriko dituzte martxan; zerbait egingo dute ziur”

Gazarako Martxara bidean, Kairoko aireportuan atxilotu zituzten euskal herritarren artean dago Agus Gorbea, eta momentuz deportatu duten bakarra izan da. Euskal Herrira bidean dagoela erantzun ditu ARGIAren galderak.

2025-06-13 | Irutxuloko Hitza

Palestinaren aldeko bi eguneko baraualdia egingo du Argituz elkarteak Donostian

Palestinako herria pairatzen ari den genozidioa salatzeko bi eguneko baraualdia egingo du Argituz elkarteak Donostian asteburu honetan, larunbatean eta igandean. Garibai kaleko 19. zenbakian egingo dute elkartasun ekintza.

2025-06-13 | Mutriku natur taldea | Eguzki Talde Ekologista

Angula-arrantza dela-eta, a zer-nolako egurra eman dion Arartekoak Jaurlaritzari!

2025-06-13 | Jon Fernández González

Israel gosea arma gisa erabiltzen ari dela salatu du Nazio Batuen Batzar Orokorrak

Espainiako Estatuak eta Palestinak bultzatuta, 146 herrialdek alde bozkatu dute, 12k kontra eta 19 abstenitu dira. Ebazpenak Gazako sarraskia eta Israelen hedapena Zisjordanian salatu ditu eta nazioarteko ebazpen judizialak betetzea eskatu.

2025-06-13 | Hiruka .eus | Nahia Martinez Gondra

Zer egin Lemoizko zentral nuklearragaz?

1984an, Lemoizko zentral nuklearrak bere ateak betirako itxi zituen, konpondu gabeko urteetako gatazka eta zauriak atzean utzita; zentralaren azpiegitura ia berdin mantendu da, eta gertatutakoa, isilpean iraun du. Orain, tokikoek hainbat proiektu proposatu dituzte Basorda kalako... [+]

Eguneraketa berriak daude