"Ez dakigu xuxen xuxen zein den trikitixaren definizioa"

1986ko urriaren 05an

Leturia eta Tapia Euskal Herriko trikitixa txapeldun berriekin izan ginen
"Ez dakigu xuxen xuxen zein den trikitixaren definizioa"
Ordu betean eduki genituen solaskide Joseba Tapia eta Xabier Berasaluze "Leturia". Hara guzti hartatik aukeratutakoa.
Ez dute trikitixaren definizio garbi bat, herri batzutan "pieza hori trikitixa duk" aditzen dute, besteetan ezetz ordea. Definitzea zail diren muga batzu zainduta, soinu txikiz jo litekeena trikitixa dela diote. Ederki erakutsi zuten beren doaia Anoetan. Jendearen berotasunak izugarri poztu zituen, irabazteak berak baino gehiago. Aurki disko bat ateratzekoak dira.
ARGIA.- Nolako giroa topatu duzue orain arteko erromerietan?
TAPIA.- Bizkaian ez gaituk asko ibili, baina esaten ditek diferentea dela, artista gisa tratatzen hautela. Donostia edo Lasarte batean zerbait folklorikotzat ikusten haute. Bestela, Gipuzkoan trikitixa ezagutzen duen jendeak sentitzen dik ikaragarri, juerga, euskaldun giroa e.a.
A.- Afizioa famelitik bioi?
LETURIA. Nire kasuan ez, nik eman diat aurreneko pausoa honetan famelian. Soldadutza egin eta gero sartu ninduan, aurretik ere jotzen nian kitarra edo, beti izan baitut hemengo musika-tresna zaharretarako grina handia baina soldaduska bukatu arte ez nian aukerarik izan.
A.- Hain zaila al da panderojolea aurkitzea?
T.- Bai, oso. Konpetentzia oso ttikia dago panderojoleen artean, baina hirekin fijo ibiltzeko prest dagoenik aurkitzea zaila duk, hirekin txapelketara joango dena edo hirekin diskoa egingo duena aurkitzea zaila duk. Berri bat hartzeko gaitz. Arrazoia noski, jende guztiak soinua jotzen ikasten duela, panderoari ez zeiok daukan garrantzia ematen ezta gutxiago ere, bazirudik panderoa jotzea afari batean boteila jotzen hastea bezalakoa dela.
A.- Txapelketa irabazteak ekarriko dizkizuen mesedeen artean zein da gehien ixtimatuko duzuena?
L.- Bueno, txapelketak ezer baino gehiago izena eman digu, lehen ere zerbait bagenuen, baina orain Euskal Herria mailan askoz gehiago. Horren ondorioa plazak egitea eta noski dirua. Bestalde, eta hau txapelketa hasi aurretik martxan zegoen jadanik, diskoa, Elkar etxearen bidez aterako duguna, baina hori ez da txapelketaren saria, aurretik horretan ari bait ginen. Urte atzenerako bukatua nahi genuke diskoa. Hortik aparte beti bezala jarraitzea pentsatzen dugu, gure erromeriekin eta.
A.- Diskoan aterako diren koplak zuenak izango al dira?
T.- Asmoa dugu diskoan aterako den guztia gurea izatea. Entzuten den guztia guk jota eta guk asmatua izatea, sortze aldetik geure lana, letrak, doinuak e.a. Behar bada sartuko diagu kanpotik beste istrumenturen bat beste norbaitek jota, agian ez duk ongi aterako, auskalo, gainera hori sartzekotan kalejiraren batean, berez trikitixa doinutan geuk egin nahi diagu dena, uste diagu hori dela bidea ez gurea bakarrik baizik edozeinek egin behar duena.
A.- Erromerietan eta ibiltzen al duzue kajaritmosa?
T.- Ez, ez diagu erabiltzen. Ez diat esango kontra nagoenik, baina kajaritmosak edo beste tresnaren batek behartzen hau leku batean egotera, eta guk ulertzen diagu trikitixa dela tabernarik taberna jotzeko, gero igoal komedore batean, eta gehien bat jendeari jarraitu, ez guk erakarri, gu jendearena joan baizik.
A.- Non ikusten duzue zuen abildadearen muga teknikaren aldetik eta?
L.- Dudarik gabe erromeria bakoitzean zerbait ikasten duk zaharrei eta gazteei begira egonez. Aurtengo txapelketan ikusi diagu mila gauza berri atera direla, aberatsak koanto.
T.- Mugak hausten saiatzea gauza beharrezkoa duk, eta hori hein nagusi batean txapelketak zekarrek, hortik aurrerapen handia zetorrek, lehiaketak jendea gauza berriak ateratzera zeramak, sorpresak emateko e.a., hor pausorik handiena ematen duk. Muga ikusten zaila duk, ez bait dakik zer atera dezakean, orduan pruebak eginez eta, gauza berriak ateratzen bazaizkik eta jendeak ongi hartzen baditu, baliokoa da edo ez. Beti da edozein istrumentu baino mugatuagoa, nota gutxi, bajutan eskala bat osoa ere ez zeukak, menor bat bakarra. Nota horiekin egiten diren gauzak dituk harrigarriak, soinu handia jotzen duen batek ia ezin sinisterainokoak. Muga ez zegok itxia, baina pasa beharra zegok linea batetik, eta ez duk hain zabala.
A.- Bidekoa puntuatzea positiboa al da?
T.- Nik ez diat uste. Hobe duk betiko lau pieza horietan mamitzea txapelketa, kanpo zabala dagoelako hor lan egiteko, berrikuntza eta aldaketa onuragarri asko egitea zegok oraindik. Gaizki ez zegok, baina ez zekiat, oraingoz ez zeidak positiboa iruditu. Bidekoan oso baju irten gara puntutan denok. Guri komenigarri gertatu zaiguk puntuatzea, baina ez gaudek alde.
A.- Junkera eta Mutriku nola ikusi dituzue?
L.- Oso ongi, aberastasun handia ekarri dute trikitixarako, guk txapelketa trikiti kantuko piezetan irabazi diagu, pentsatzen diat fandango eta arin-arinean gu galtzaile atera ginela.
T.- Nik ez diat osoki hala pentsatzen, uste diat zerbait berria aportatu genuela, uste diat trikitixa ez soinu eta ez kantu bezala ez zitzaigula gehiegi puntuatu. Puntuz Keparekin eta oso berdintsu ibili ginen, gero fandangoan haiek atera ziguten puntuazioa. Errua bota zitzaien bidekoan huts bat izan zutela, nire ustez ez huen bidekoa bakarrik izan, niretzat beste erru batzu ere baziren tartean, eta hau ez duk meritua kentzeagatik, demostratu bait zian izugarrizko digitazioaz aparte, musikoa dela eta detaile asko dituela bai trikitixan eta fandangoan sartzeko. Kepa eta oso ongi ikusi nizkian, baina esatea guk irabazi genuela kantuarengatik gehitxo duk.
A.- Solfeoarekin eta?
L.- Orain Tapia partitura batzu egiten ari da solfeo bidez, eta hurrengo kolpea hortik dator, belarria beharrezkoa den arren, belarriari pixka bat utzi, eta musikan barruan sartu. Belarri bidez ikasteak bidea moztu egiten dik ikasleak gero bere ideia propioen bidez estilo bat hartzeko. Solfeoak zerbait diferentea egiteko ahalmena ematen dik, eta hori txapelketa honetan demostratu duk.
A.- Klasikoak deitu dizuete, konforme?
T.- Nik uste diat klasikotasunaren barruan egin dudala halako berrikuntza, baina linea jarraituz. Gu baino klasikoagoak izan hituen eta gu baino aurreratuagoak ere. Gero gainera bazegok arriskua fandangoa den horretatik irteteko, alegia, puntuaziorako halako bariazioak eginez gero puntu asko, ni gehiago saiatu nauk fandango normal bat egiten, bariazio batzu sartuz bai, baina berari zegozkionak nire ustez. propio egin genian hori eta beharbada horregatik deitu zigutek klasiko, baina esan nahi diat guk trikitixan jo genituen parteak ez zirela hain klasikoak, baziren hor nire ustetan ritmo eta akorde nahasketa polit bat, eta jende askok pentsatzen du hor pixka bat galdu genuela eta jo bagenitu garai bateko trikitixa parte klasikoak askoz hobeto ibiliko ginela
A.- Aurten presentatu ez diren zahar asko dago, zer gertatu da?
L.- Egia esanda ez zekiat, pentsatzen diat norberak bestea ikusita badakiela non dagoen, eta ez nikek esango beldurra, baina gazteak oso ongi zetozek, eta akaso bada ez bada ere, nik uste txapelketari inportantzia handiegia eman zaiola, urtean barrena bost pieza edonork presta ditzake, eta oso ongi gainera.
T.- Beste interes batzu ere bazeudek, ospea, izena, dirua ea. Egin ezak kontu herri askotan ez dituztela eramaten soinua hobeen jotzen dutenak, urte horretako txapeldunak baizik, orduan, beharbada horren beldurrez, ez gazteoi beldur digutelako, interes horiek galduko lituzketelako agian, horrek ez dik esan nahi gu berak baino hobeak garenik.
A.- Estiloak eta nola daude trikitixan?
L.- Batzuk esten diate Elgetarekin ikasitakoen estiloa dagoela nabarmen, besteenez gain, berekin ikasi ez zutenenaz gain. Berekasa ikasi zuten zaharrak, beren estilo propioa dutenak, Zumarragako trikitixa adibidez, famelian ikasita daude. Berak dira bakarrik estilo horretan jarraitzen direnak, baina erakusten ez badute nahiko zaila aurrera jotzea. Bizkaitar batzu ere badabiltza hor beren estilo propioarekin.
A.- Antolaketa eta epai-mahaiaz?
T.- Antolaketa kaskarra, jende asko ezin sarturik geratu bait zen, berek bazekiten izugarrizko jendetza etorriko zela, baina hala ere frontoi ttiki horretan egin zuten. Epai-mahaia dela eta, ez zekiat, baina epaitzea zaila duk, ez bait dakik zer den puntuatzen duena, esan egin beharko litekek zer den gehien puntuatzen duena, bestela galduta aurkitzen haiz. Nola erabaki dezakete ezer partitura eta deus gabe?
Iñaki CAMINO
Toperaino betetako frontoi ttiki honetan lortu zuten Tapia eta Leturiak goi-mailako saria.
Ezkerrean Joseba Tapia eta eskuinean Xabier Berasaluze.
42-43

GaiezKulturaMusikaMusika tradTrikitixaTxapelketak
GaiezKulturaMusikaMusika tradTrikitixaTrikitilariTAPIA ETA1
GaiezKulturaMusikaMusika modeTaldeakTAPIA TA LE
EgileezCAMINO1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"40 landare mota ditugu oihan baratzean, urte osoan bertatik jateko eta tresna xinpleekin lantzeko"

Estitxu Eizagirre

Bizkaia: EAJren gotorlekua kolokan?

Jon Azkune Torres

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

Gipuzkoa: Biren arteko jokoa

Iker Iraola Arretxe

Ez da zapalkuntza? Orduan, asimilazioa

Ane Ablanedo Larrion

Azkenak

2024-04-21 | Asier Etxenike Ugarte

Araba: Zer isla elektoral izango du aldaketak?

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Apunte batzuk atarikoan

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

2024-04-21 | Iker Iraola Arretxe

Gipuzkoa: Biren arteko jokoa

2024-04-21 | Jon Azkune Torres

Bizkaia: EAJren gotorlekua kolokan?

Eguneraketa berriak daude