Jose Elorriaga: «Gerran epairik gabe hiltzen dute jendea»


1985eko azaroaren 03an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Jose Elorriagarekin elkarrizketan.
Bi zigarturekin mintzatu gara
Jose Elorriaga: «Gerran epairik gabe hiltzen dute jendea»
Heriotz zigorra ezarri dieten guztiak gero ez dituzte hil. Baditugu gure artean zorte horren lekuko direnak. Paretaren kontra hiltzeko gertatu eta orain pasarte haiek kontatu dizkigutenak. Jose Elorriaga, El Duesoko espetxean 1937.ean kartzelaratua eta bi urte beranduago indultatua, gerra bateko heriotz zigorra. Izko de la Iglesia. Burgoseko prozesuan heriotzarekin zigortu eta hilabete bat geroago indultatua, pake une batetako heriotz zigorra. Jose Elorriagak Bilboko kale nagusi batetako bere etxean egin digu ongi etorria. Despatxua serioa eta zaharra da, baina ez dago inolako gerrako oroimen edo argazkirik. Familiako argazkiak eta Sabino Arana dira nagusi. Elorriaga 27 urtetako Etxebarriko alkatea zen gerra hasi zenean. PNV-ko alderdikide izanik ejerzitoan sartu eta komisario politikoaren lanak bete zituen. Gartzelaratu arte noski.
ARGIA.–Nola egin zintuzten preso Santoñan?
JOSE ELORRIAGA.–Guk italiarrekin paktu bat sinatu genuen. Partiduak Bilbo galdu ondoren. Santander eta Asturiasera joan behar ez zela erabaki zuen. Paktu honen arauera gu Santoñan itxi ginen eta hitzarmenduta geneukan ejerzituko ofizialitate eta ordezkari politikoak untzi berezi bat zuetan kanpora irtengo ginela. Baina. benetako ordua iritxi zenean, italiarrek ez ziguten Laredotik irteten utzi eta Santoñara bueltatu behar izan genuen.
A.–Italiarrek; heuren hitza jan zuten beraz?
J.E.–Hori da, azken orduan ez ziguten irteten utzi, honekin seguruen non egongo ginen pentsatu behar genuen eta El Duesoko espetxea bururatu zitzaigun. Bai. gu geu sartu ginen beraz presondegira. Kontu hau. han 1937.eko abuztuaren 28 inguruan zen eta italiarren babesean espainol takziosoengandik urrun geundela uste genuen. Baina italiarrak irailaren 4an Joan egin ziren eta espainolen eskutan utzi gintuzten.
Historia aurrera doan ahala begiak biziagotu egiten zaizkio. Zigarroa patxada geldoagoaz erretzen du eta pasarteak zehatz gogoratzeko («galdu dut bai memoria asko baina...») semeen ezkontzako argazki gaineko punto fijo batetara begiratzen du.
J.E. Noski salbatu nintzela. Irailaren 5ean penalean epaiak egiten hasi zirenean guri deklarazio bat sinatzeko eskatzen ziguten. Honen arauera, modu oso sumario batez, juzkatzeko. 25eko taldeetan «epaitzen» gintuzten eta ez genuen defendatzailea ere ezagutzen. Nik gezurra esan nuen, ez nuen esan komisarioa nintzenik baina hala ere heriotz zigorra ezarri zidaten Ajuriagerra. Joseba Rezola eta beste batzurekin batera. Eta honela 2 urte eta piku egon ginen heriotz zigorrarekm.
A.–Eta bi urte horietan zer egiten zenuten heriotz zigorra aurrez-aurre eukita?
J. E.–Une haietan garrantzitsuena batera egotea zen. Bakarrik egonez gero burua galtzen da, baina taldean, gu geunden modura, elkarranimatu egiten ginen. Beldurra noski bageneukala, hori guztok, batez ere ejekuzioak egiten ziren egunetan edo zeldetatik Jendea ateratzen entzuten genuenean... baina... aurrera egin behar. Irakurri egiten genuen apur bat, idatzi... eta batez ere hitzegin. Dena dela. hori bai, inportanteena elkarrekin egotea zen eta f'amilia ikustea.
Gartzelen arteko desberdintasunak aipatzen dizkigu. Eraikuntzaz penal eta egokitutako espetxe zirenen arteko diferentziak. Leku bakoitzean elkarbizitze estu eta jarraietik deribatzen ziren tensioak.
J.E.– Elkarrekin egotea euskarri zen modura biolentoa ere bazen zenbait unetan. Momentu horietan bakoitzaren izakera gordinik irteten da azalera eta ez da erraza. Dena den ez genuen erriertarik egiten, ez zuen merezi edozein unetan paretaren kontra eraman gintzatekela genekienean.
A.–Eta zuetariko bat-eramaten zutenean?
J.E.–Oso gogorra zen hori, gogorrena. Are gehiago txibatoen bidez jakin eta guk geuk esan behar genionean gauean bera eramango zutela. Gertatu zitzaidan behin hori bera. Lekeitiar bati esan behar izan nion iritxi zela bere gaua. Oso, oso zen biolentoa. Baina osotasunez, burua goian, erantzuten zuen jendeak. Lehenengo eskopetazoa bai, noski zela inpaktantea baina gero papel eta boligraf'oa eskatu, idatzi eta besarkada batez agurtzen ziren. Horretan tipo oso koldartsuak bezala gelditu ginen f'akziosoen aurrean.
Hitz hanek esaten dituenean aulkian bertan tentatu egiten da eta bakarra puztu egiten du instintiboki. Momentu harro honeta, baliatzen gara orain berrezarri den gerra garaiko heriotz zigorraz galdetzeko.
J.E.– Hori ez, heriotz zigorrik ez. Gerra denboran? zenbait kasutan esplikagarria izan daiteke, baina ez dago ipini beharrik zeren eta gerran edonork hiltzen bait du etsaia inolako epairen beharrik gabe.
Zigarroa amoitu baio eta begiratu egin digu. Bilatzen genuena ea argitu digun galdetuaz eramaten gaitu aterantz eta baietz diotsagu, testimonio balidoa dela. Esperientzia gogor baten testimonioa.
24,25,26

GaiezGizarteaHistoriaEspainiako
GaiezGizarteaJustizia
PertsonaiazELORRIAGA2

Azkenak
Statkraft, Kutxabank eta Azpeitiko Udala

Ia oharkabean pasa da joan zen asteazkenean (2025eko ekainak 18) Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratu zen iragarkia.

Izenburua: Azpeitiko 5. poligonoko 58. lurzatian aldi baterako estazio meteorologiko bat
interes publikokotzat deklaratzeko eskaera (GHI-049/25-J01)
. Hemen... [+]


EAJren hizkuntza eskakizunetarako proposamena “atzerapausoa” dela salatu dute ELAk eta LABek

Euskara eskakizunak zehazteko derrigortasun indizea ezabatzea eta erabakia erakunde bakoitzaren esku uztea proposatu zuen iragan astean EAJk. LABek salatu du derrigortasun indizea kenduz gero, epaileen "borondate euskarafoboak" ezarriko lukeela hizkuntza eskakizunaren... [+]


Arabako Aldundiak indarkeria matxistaren biktimei arreta murriztu diela salatu du ESK-k

Lanpostuak, emakumeak artatzeko egonaldi ertaineko harrera zerbitzua eta aurrekontua murriztu ditu Aldundiak.


Zenbait lagun zauritu dira Hernaniko San Joan gaueko istiluetan, eta gutxienez pertsona bat atxilotu dute

Xabier Lertxundi alkateak adierazi du istiluak leku eta ordu ezberdinetan gertatu direla, eta haien artean ea loturarik dagoen ikertzen ari dira. Udaltzaingoak laguntza eskatu dio Ertzaintzari 03:30 aldera, eta haiek oldartzean hainbat lagun zauritu dituzte. Segurtasun Sailak... [+]


2025-06-24 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Chen Yun: txoria eta kaiolaren auziak hortxe jarraitzen du

Ekainaren 13an, ezohiko ekitaldi baten lekuko izan zen Pekineko Herriaren Areto Handia: Txinako Alderdi Komunistaren aginte goren osoak (baimenduta leudekeen absentziak salbu; nola jakin horietakoa ote zen He Weidong jeneralarena? Izan ere, ez zen ageri mahai nagusian,... [+]


Bilboko Bira Kulturak eskaintza gutxituko du laguntza publikoen murrizketagatik

Ez dute itxiko, baina orain arte eskaini duten programazioari ezin izango diote eutsi. "Bira txikiago bat" izango dela zabaldu dute sare sozialetan.


Nola debekatu sare sozialak erabiltzea 16 urtez azpikoei? Australiako Gobernuak badu formula

Legez, 16 urte bete arte ezingo dituzte sare sozialak erabili Australian, urte bukaera honetatik aurrera. Baina nola gauzatzen da hori praktikan? Gobernuaren azterketa batek ondorioztatu du teknikoki bideragarria dela, eta aurrekaria jarri du bide bera hartu nahi duten... [+]


Israeli boikota musika jaialdietan ere

El Salto hedabideak argitaratu zuen Espainiako dozenaka musika jaialdiren Superstruct sustatzailea Israelen aldeko funts batek erosi zuela. Geroztik, musika talde eta bakarlari ugari batu dira KKR-ren aurkako boikot kanpainan, eta Israel Palestinan egiten ari den genozidioaren... [+]


NATOtik ukatu egin dute Sánchezek iragarritako gastu militarraren salbuespena

Mark Rutte NATOko Idazkari Orokorrak ukatu egin du “baztertze klausula” onartu zaionik Espainiako Estatuari. Kalkuluen arabera, BPGren %3,5a gastu militarretara bideratu beharko du gobernuak, NATOk eskatzen dituen kompromisoak betetzeko.


Trumpek Israel eta Iran arteko su-etena iragarri du eta ordu gutxira zalantzan dago jada

Iranek AEBen Qatarreko base militarrari eraso egin ostean eman du ustezko akordioaren berri Etxe Zuriko maizterrak, Truth Social sare sozialean. Ostean, Israelgo Gobernuak adierazi du Trumpen proposamena onartu duela, eta berdina egin du Irango Segurtasun Nazionaleko... [+]


Asteburu honetan eginen da EHZ festibala, Arberatze-Zilhekoan

Fermin Muguruza afixan nagusi, Olaia Inziarte, Naxker, Xiberoots, Errobi, Kaskezur, Zetkin, Tapia eta Leturia eta beste hainbat musikari igoko dira oholtzara ekainaren 27, 28 eta 29an. Horrez gain, antolatu diren hitzaldietan, hala nola lurraren defentsaz, diskurtso eta... [+]


Udaltzaingoan arreta euskaraz bermatzeko gomendatu dio Arartekoak Erandioko Udalari

2024ko irailean, herritar batek salatu zuen Erandioko udaltzain batek arreta euskaraz ukatu eta jokabide hori behin baino gehiagotan errepikatu zela, baita telefonoz kexatu zenean ere. Salaketak erakusten duenez, hasiera batean, arreta eta dokumentazioa gaztelaniaz bakarrik eman... [+]


2025-06-24 | Gedar
“Gazteon erantzunari esker Durangoko Gaztetxeari eustea lortu dugu”

Gaztetxearen aldeko manifestazio jendetsu bat egin zuten larunbatean Durangon, espazioaren irekieraren berri eman eta lau egunera. "Lehenengo gaua ere ez genuela bertan pasatuko esan ziguten, eta oraindik gaztetxean tinko jarraitzen dugu", aldarrikatu... [+]


2025-06-24 | Euskal Irratiak
Laida Mugika
“Espero dugu datorren urtean halakorik egin beharrik ez izatea, eta errektoretzak neurriak hartzea”

Errektoretzaren erantzun ezan, ehun bat irakaslek berriz eskainiko diete ikasleei ahozko froga euskaraz pasatzeko aukera. Guraso elkarteek ere bat egin dute ekimenarekin, errektoretzaren inplikazioa eskatuz.


Eskuin muturreko talde batek Donostiako ‘Jesusen Bihotza’-ren aldeko ekimena egin du

Donostiarra, defenda ezazu zurea leloarekin pankarta bat jarri dute, Jesusen Bihotza duen Espainiako bandera batekin batera.


Eguneraketa berriak daude