Angel Artzaia, «Gaztatik Bizi Nahi Dugu, Ez Negozioa Egin»

2021eko uztailaren 23an

Angel artzaiari elkarrizketa
Andia Eta Urbasan Darama Bere Bizimodu Lasai Eta Neketsua
Angel Artzaia, «Gaztatik Bizi Nahi Dugu, Ez Negozioa Egin»
Horrenbeste egitura gramatikaraz aspertzeko zorian geundelarik, «zergatik ez dugu Angel artzaina bisitatzen» bota zuen ikasle martxoso batek. Ikasgelako lau pareta horietatik ihes egiteko edozein aitzaki aintzakotzat hartzen genuen aho batez.Eskegita zegoen telefonoaren aurrikularra ezkerreko eskuz hartu, eskubiaren behatz lodiaren ondoko kimuak zegozkion zenbakiak aukeratzen zituen bitartean. Eremu honetako hain ezaguna den erantzunaren hi-hi-hik hots egiten zion hainbat aldiz errepikaturiko leloari, ea zein den mundu honetako gizonik majuenari, alegia.
Telefonua lehen zegoen lozorrotik atera baino lehenagoko tokian ezarri, aukitegiak aholkutzen dituen derrigorrezko bost minutuak berriro zenbakia markatzeko itxo egin ondoren, oroimenaren esanetara behatzen borondateak suminduz, bigarren aldiz ekin zion deialdiari. Hariaren beste aldeko ahots akatarrotuak gurea ez den hizkuntz arrotz batez agurtu zigun. Ez dago oztoporik. Prest dago Angel gu bezalako talde euskalzale porrokatuari bere bizitzako minuturik preziatuenak eskaintzeko. Euskarak ordainduko ahal dio. Hala bedi. Amen.
–Angel etxean ahal dago?
–Pasa zaitezte barrura, mesedez. Egiten duen hotz honekin ez dakit nola ausartu zareten honaino hurbiltzera.
–Angelek laguntzat duen andreak ikuilura zuzentzen gintuen bitartean esan zigun. Ardien beee bee-n artean txapeladun bi hanketako gizaki bat murgiltzen berezi genezake bitartean. Gu ikusi bezain aguru «laister natorkizue» batekin agurtu gintuen artzaiak. Lau hanketako animalien gosea asetu ondoren bi hankadunena uxatzen ahalegindu zen. Zumezko aulkietan jezartzera gonbidatu gintuzten ikuilukoek, gazta puxka bana eman, eta zahatoa eskuz-eskuko dantza geldiezinean hasi zen. Ardo gorriaren atrebentziaz ikaslerik beldurtienak lehenengo galdera bota zion Angel artzaiari. Horrela bada, hasiera eman nahi diogu Lizarrako Beinat Etxepare Euskaltegiko hirugarren urratsean gauden zazpi lagunok egindako entrebistari. On egin diezatuela.
ARGIA.–Non jaio zinen Angel?
ANGEL.–Irunen.
A.–Baina han bertan edo...
AN.–Bentasetan. "Auzolan" izenaz ezagutzen den baserri batean, orain dela 53 urte.
A.–Zaharra eh! Nola konsideratzen duzu zeure barua?
AN.–Beno, gaztea, gaztea.... (guztien algarak entzanarazi ziren).
A.–Konta ahel zeniezaguke zure gaztaroari buruzko zenbait gertaera xelebre?
AN.–Bada, gazte nintzelarik, 11 urterekin zehatzagoa izateko, Olaztira joan nintzen morroi, mutil-zahar batekin harremanetan jarriz gero. Honekin egon nintzen soldaduzkara joateko garaia heldu arte. Donostiara eraman gintuzten «gerra» egitera. Tontoarena egiten bukatu eta gero Olaztira abiatu nintzen berriro. Nagusiarekin topo egiterakoan argi eta garbi esan nion ez nuela batere gogorik morroi jarraitzeko, nere bizi guzia horrela jarrai bait nezakeen orduan nere kabuz hasiera emango ez banio bizimodu berri bati. Hori zela eta, berak zituen buruak erosiko nizkiokeela proposatu nion. Bai onartu ere, zaharregi bait zen mendian aritzeko. Une horretan sosik ez nuenez taka-mundaka ordaintzeko poliki eta piskanaka ordain niezaiokela azaldu zidan.
A.–Bentasekoa zarenez gero, nola ezagatu zenuen duzun andrea?
AN.–Hori geroztikako kontua dugu. Honen anaia nerekin zebilen mendian. Izan ere, lagun-minak egin genion elkarri, eta bakakizue zer gertatzen den Naparran herrietako jaiak ospatzen direnean ezta? Nahiko da bi orduko laguna izatea napar batentzat berak bere etxera eraman zaitzan. Jaiak joan jaiak etorri, zirriak juan zirriak etorri, Kupidoren geziak ukitu gintuen eta tira altareraino.
A.–Inporta ez ba zaizu beste gai batetara mudatuko gara. Gogortzat jo zenerake daramazun bizimodua?
AN.–Gogor samarra egiten zait, bai, sujezio haundia baitago lanbide honetan. Ezin dezakezu zortzi ordu lan egin ondoren dena, dagoen bezala utzi eta bihar arte esan. Egunaren 24 orduetan lan egin beharra dago. Ardi bat gaixotzen zaizula dela, ardiak jeisteko ordua duzula, beste bati ardi-kumea galdu zaiola... Beti dago zeozer.
A.–Mendira joan behar duzu egunero?
AN.–Ez. Maiatza heldu arte ikuiluan gaude. Gero Auñamendira abiatzen gara, han dugun etxolara.
A.–Non duzu kokaturik delako txabola hori?
AN.–Lizarragako tunelera iritsi baino lehenagoko biragunerik haundiena igarotzen duzun bezain laister eskubi aldera jo behar duzu eta han jaisten den bidexkatik aurrera jarraitu etxolarekin topatu arte.
A.–Ezagutzen al dituzu Israelgo ardi famatuak?
AN. - ....
A.–Ardi izugarri hanadiak dira... Nik ezagutzen dudan San Martingo artzai bati galdetu nion orain dela gutxi eta menditik pasiatzen ari nintzelarik, ea ardia zen besteen aldamenean hain nabarmenki bereizten zen bultua eta ardi isrraeldarra zela hots egin zidan. Kastillan erosia zuela hamar duroren truke eta hori gutxi balitz esan zidan baita ere hogei egun eta gau jan gabe iraun lezakeela.
AN.–Jaaaaajajab! Ez dakizu noraino sartu zizun ziria artzai horrek. Guretzat ezaguna da eta artzain artean badakigu asko gustatzen zaiola gezurrak botatzea. Jaajaja. (ia ia ezin ahal izan zion eutsi algarari Angelek).
A.–Jakin, ba dakigu, oso treboa zarela gaztagintza munduari dagozkion arazo guztietan. Azal zeniezaguke hain famatua den Andia gaztaren prozez a zein den?
AN.–Lehendabizi ardia jeitsi behar da isuri goxo hori ateratzeko. Gero sukalderuntz ekarri eta ondo pasatu. Lapiko haundi batean sartu eta sutan jarri bero dadila. Hau egin ondoren beste lapiko batetara pasa behar dugu hoztu dakizun. Gatzagia gehitzen diozularik, esnea irabiatu poliki poliki gatzagia eta esnea bat egin arte. Esneak behar duen berotasuna hartzen duenean berriro kanpora atera eta kaikuetara pasa. Gaur egun plastikozkoak ditugu. Esneak kaikuren antza eta sendotasuna hartzen duenean ur gazitan utzi hamabi orduz, bere neurritako gatza xurgatu dezan. Bukatzeko apaletan jartzen ditugu lehor daitezen.
A.–Esnearen prezioa kontutan hartuz, penak merezi ote du gazta egitea?
AN.–Guretzat esnea atera eta saldu etekinik haundiena ematen digutena da. Baina batzuk esnea nahiago dute heuren etxean mamiak egitearren, besteek gazta freskoa, besteek gaztanbehera eta gehienei gaztazaharra. Asike ikusten duzuenez jendeen nahiak betetzen saiatu behar da.
A.–Nola jeisten duzu ardia, eskuz ala makinaz?
AN.–Eskuz. Ardientzat guztiz kaltegarria da ugatzean eskua ez den tresna arrotz bat jartzea. Izan ere, makinek duten indarrez ardi gixajoen ugatza erabat zimelduta eta minberatuta gelditzen da.
A.–Instituzio ofizialetatik laguntza heltzen zaizue?
AN.–Erabat bazterturik gabiltza. Urtero errepikatzen digute gazta egiteari utzi behar diogula, esnea tratatzeko gaur eguneko tresna egokirik ez dugulako. Zer egin dezakegu, dirurik ez ba dugu erosteko?
A.–Zer deritzozu kooperatiba bat eralkitzeari?
AN.–Negatibotzat jotzen dut irtenbide hori. Kooperatibetan buruzagiak daude, bankoek agintzen dizute heuren eskuetan duzun askatasun apurra jarriz. Neri ez zait interesatzen gaztatik negozio egitea, gaztatik bizi baizik. Kooperatibek negozio egiten dute eta noski gaztaren kalitatea jaitziz doa neurri berean. Hasierako artzai gazta mekanikagintza-gazta bihurtzen delarik. Hori da hain zuzen ere egin nahi ez nukeena.
A.–Suposa dezagun instituzioak azkeneraino heltzen direla eta hainbat aldiz errepiketuriko mehatxuak betetzen dituztela. Zein izango litzateke zuen irtenbidea? Agian Kopeletxe fabrikeri esnea saldu?
AN. - (Barre egin zuen Angelek) Kontatuko dizuet zer gertatu zitzaigun urte batean. Behartu gintuzten esnea Kopeletxeri saltzera. Ahozko tratoa egin genuen esne litro bakoitz 60 peztaren truke. Aurrezki Kutxan jarriko liguketela dirua agindu zigunen. Handik bi edo hiru hilabetetara, ez naiz ondo gogoratzen, joan ginen dirua kobratzera. Gure harridurako espero genuena baino bi aldiz gutxiago jaso genuen. Tratoa egin genuen Jendeari hurbildu gintzaizkion azal liezaguketen zertan oinarritzen ziren hori egiteko. Heuren erantzuna zera zen, egunkarietan jarri zutela ezin ziezaioketela eutsi hitz egindako prezioari merkatua zegoen zegoenez kontutan hartuz. Ezin geniezaiokeela ezer egin ikusi ondoren amorru biziaz ardiengana itzuli eta ordutik hona geureari eutsi diogu.
A.–Hala ere, denon ezaguna da leku askotan Urbasa edo Andiako benetazko ez den artzai gazta saltzen dutela.
AN.–Halaxe da bai. Orain fabriketan eta guk egiten ditugun gazten antza fabrikatzen dituzte eta. Ba al zenekiten Idiazabalen ez dela artzairik gelditzen?
A. - ...
AN.–Bai. Duela urte batzu hemengo artzai bat ardirik gabe geratu zen eta nolabait gazta saldu nahi zuen. Hori zela eta, fabrikara joan eta erosi zuen. Ordiziako feria iritsi zenean eskatu zioten fabrikakoek heuren gaztarekin arukeztu zedila gazta lehiaketan. Aurkeztu eta lehendabiziko saria eman ere.
A.–Ez da egia izango!
AN.–Gehiago esango dizuet. Aurten Huarten berdin gertatu da. Fabrikako gazta bati saritu diote. Nola da posible artzai-gazta lehiaketa bat antolatzea eta fabrikakoa saritu?
Galdera hau airean geratu zelarik, gure entrebistatzaileari agur esan eta bostekoak emanez eskertu genion ordu pare atsegina pasa erazi zigulako.
UREDERRA
15-17

GaiezEkonomiaLehen sektoAbeltzantza
EgileezUREDERRA1Ekonomia

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Enekoachen 'Lurrarekin konexioa' saioa Amillubi festan

ARGIA

Heziketa perfektuaren sindromea: nekeak jotako gurasoak eta presioak itotako haurrak

Mikel Garcia Idiakez

Euskararen konplizeak Gasteizen

Cira Crespo

Moja klaratarrek Eliza utzi dute, Urduñako komentua erostea eragotzi dietelako, eta eskuin muturreko sekta batera batu dira

Aiaraldea

"Zukak puruki ezabatzen du sexu identitatea eta, hikak, aldiz, eraikitzen"

Miel Anjel Elustondo

Efemeridea: Herri harresia egin zuten ehunka lagunek Gasteizen, atxilotu nahi zituten hiru gazterekin elkartasunez

ARGIA

Azkenak

2024-05-17 | Beranduegi

4x16: Nire kebaba defendatuko dut

MULTIMEDIA - Beranduegi

2024-05-17 | ARGIA

LGTBIfobiaren aurka egingo dute ostiral arratsaldez manifestazio ugaritan

LGTBIfobiaren aurkako eguna da maiatzaren 17an eta arratsaldez mobilizazio ugari izango dira Euskal Herrian barrena. Albistearen bukaeran ematen dizuegu horietako batzuen berri.

2024-05-17 | Jenofa Berhokoirigoin

Urriaren 7az geroztik, 142 kazetari hil ditu Israelek Gazan: bi egunero kazetari bat

Gerra garaian zentsurak eta propagandak berebiziko lekua hartzen dutela jakina da, eta horren froga bat gehiago dugu Israelek Gazan bideraturikoa. Hala ere, prentsa askatasunaren alde dabiltzan egiturak izugarri kezkaturik dira: ez da munduan eta historian zehar beste gatazkarik... [+]

2024-05-17 | ARGIA

Zubietako Erraustegira martxa egingo dute larunbatean Lasartetik abiatuta

Maiatzaren 18an, larunbatez, Zubietako Erraustegiaren aurkako martxa antolatu du Erraustegiaren Aurkako Mugimenduak (EAM). Lasarte-Oriatik abiatuko da, Okendo plazatik 11:00etan.

2024-05-17 | Gedar

Argentinarren ia %60 daude pobrezia-atalasearen azpitik

Azken hiru hilabeteetan %8 igo da tasa: 3,5 milioi pertsona gehiago daude pobreziaren mugaren azpitik. Mileiren neurriak txalotu ditu Nazioarteko Diru Funtsak, langileen pobretzea handitzen den bitartean.

Eguneraketa berriak daude