Handiena arazo artean
Europan jatorria duen liztor espezierik handiena omen zen, duela gutxi arte… Orain badu eta horretan nork lehiatu. Eta horretan bakarrik izango balitz, gaitzerdi. Goazen lehenbizi bere bizimodua hobetoxeago ezagutzera!
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Liztortzar europarra (Vespa crabro)
TALDEA: Ornogabea / Intsektua / Hymenoptera.
NEURRIA: Erregina 35 mm-tara irits daiteke. Langileak 25 mm-tara..
NON BIZI DA? Europako zuhaiztietako leku itzaltsuetan.
ZER JATEN DU? Ornogabeak, intsektuak batez ere.
BABES MAILA: Ez dago babestua.
Liztortzar europarraren bizi-zikloak lau fase ditu: arrautza, larba, pupa eta intsektu heldua. Erreginak apirila aldera jartzen ditu arrautzak. Multzo txikietan bizi da. Zuhaitz zaharren zulo eta zirrikituetan kokatzen du bere bizilekua. Sarrera berak ekoiztutako ore moduko batez estaltzen du, sarbiderako zulo bat utzita. Ore hori bere listuarekin materia organikoa eta ez organikoa nahastuta ekoizten du. Lana, harrigarria… liztor langileek (emeek) betetzen dute! Ez da liztorren artean horrelakorik egiten duen espezie bakarra; hor da, adibidez, liztor papergilea, gelaxkaz betetako bere eraikinekin. Pentsa daitekeen bezala, liztor erregina da liztortzarren artean handiena, langileak eta liztormandoak txikiagoak baitira. Liztor askok bezalaxe gerri estua du, eta bere abdomenaren kolorazio nagusia horia da amaieraraino. Hori oso garrantzitsua da, irakurle, liztor asiarrarekin (Vespa velutina izeneko espeziearekin) ez nahasteko. Buruan ere kolorazio ezberdina dute, baina errazagoa da sabelari erreparatzea, noski. Liztor asiarraren abdomena ilunagoa somatzen da, ez baita erabat horia, amaiera, gainera, iluna da oso europarrarekin alderatuta.
Liztortzar europarra ehiztari aparta da eta bera baino tamaina handiagoko intsektuak harrapa ditzake (tximeletak, sitsak, kakalardoak, Mantisak, burruntziak…). Ehiztari trebea, bai, baina ez du liztor asiarrak erleekiko duen jarrera hain erasokorra, ezta gutxiagorik ere. Armiarmei bere harrapakinak lapurtzen ere ikusi izan da. Tamalez, bi liztor espezieen arteko antza –begirada zorrotz batez erraz suntsitzen den antza bada ere– bertako liztor eder honen zorigaitzarekin batera dator, ez baitira lagun bakanak, naturari “mesedea” egin nahian, zapalduz edo kolpez akabatzen dituztenak.
Ale ar eta emeen artean badira ezberdintasunak, nahiz eta begi-bistakoak ez izan. Emeek eztena dute, arrek ez bezala. Ezten hori arrautzak jartzeko duten organoaren (obipositorearen) aldaera bat da. Bestalde, emeek buruan dituzten antenak luzeagoak dira eta giltzarte bat gehiago dute: hamahiru. Abdomenaren egitura ere ez da berdina, arrek segmentu bat gehiago baitute emeek baino, zazpi. Gainera, intsektu espezie askotan bezalaxe, emeak arrak baino handiagoak dira.
Beraien arteko komunikazioa feromonen bitartez betetzen dute, eta badituzte “dantza” bereziak mezuak besteei adierazteko. Ea guk liztor asiarrarekin ez nahasteko dantzatxoren bat asmatzen duten!
Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.
Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin biltzekoa zen asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko; baina atzeratu egin dute bilera. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei... [+]
Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.
-------------------------
Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]
Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.
Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.
Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]
Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte.
Bahituen "egoera larriaz" eztabaidatuko dute biltzarrean egongo diren herrialdeek, Danny Danon Israelek Nazio Batuen Erakundean duen enbaxadorearen arabera. Hamasek adierazi du bahituek osasun arreta jasoko dutela baldin eta Israelek Gazara laguntza humanitarioa... [+]
Euskal diasporaren Boiseko Jaialdiaren testuinguruan, Etxepare Euskal Institutuak eta AEBetako euskal erakunde NABOk euskararen irakaskuntza sustatzeko akordioa sinatu dute. Hori horrela, AEBetako Euskal Etxeek euskara "sustatuko eta trinkotuko" dute, eta Jaurlaritzak... [+]
Etxe pareko lokala itxita, obretan, zerbait berria irekiko dutelako susmoa. Ez da izanen mertzeria bat, ez eta loradenda bat. Kasurik onenean taberna bat, ohikoa, auzokoa, eta txarrenean gastrobarra edo specialty cafe bat. Ez duzu dirurik bost euroko kafea erosteko. Ez duzu... [+]