Badator, esnatu da

A. Mariezkurrena Etxabe / ARGIA CC BY-SA

2025eko martxoaren 07an - 10:34

Gizakunde (Inauteriak)
Noiz: otsailaren 15ean.
Non: Arizkun eta Erratzun. plazan.

------------------------------------------------

Amaitu dira inauteriak, sutan erre ditugu gaiztoak, gaizkiak, sardinak eta panpinak. Baina xomorroak esnatu dira eta badator udaberria.

Tenperatura epeltzen eta eguna luzatzen hasten den egunotan, loreak zabaltzen, hostoak jaiotzen, elikagaiak bikoizten eta hartzaren nagiak astintzen, herritarrak bildu eta halako erritual bat egiten dute, bizitza eta lurraren emankortasuna ospatzeko. Horiek dira inauteriak, Euskal Herriko hainbat landa eremutako inauteriak: paganoak, basatiak, parte hartzaileak, esanguratsuak, zirraragarriak eta beldurgarriak.

Askotariko istorio eta pertsonaiak, ohitura, dantza eta esanahiak ezagutzen ditugu testuinguru horretan, baina badira guztietan errepikatzen diren elementu batzuk: animalien agertzea, hartzaren presentzia, trapuz egindako jantziak, txanoak, aurpegiak estaltzea, erritmo biziak, euskal dantzak, esnatzea, sua, misterioa, iluntzea. Asko eta asko arratsean gertatzen dira, eta ez egitarauan markatzen duen orduan, ez, eguzkia ezkutatzen denean baizik. Hala izaten da, behintzat, niretzat berezienetakoa den batean: Arizkun eta Erratzuko Gizakundea.

Publikoa zain, baina ez dago presarik, itxarotea emanaldiaren parte da. Bertakoak izaten dira hasiera ordutik hurbilen dabiltzanak. Parte hartzaileak, gainera, askoz lehenago batu dira elkarrekin jantzi eta giroa sortzen hasteko. Lehen sentsazioak ezer baino lehen hasten dira gugan, itxaronaldian, hain zuzen: nondik etorriko ote da hartza, nora egingo dut ihes, zerbait mugitu da etxe hartako leihoan, iluntzen hasi da… Eguzkiak, ordea, badaki noiz gorde eta justu orduantxe piztuko dira antortxak, joaldunen eskuetan doazela bidea zabalduz, argituz eta guztiei hurbiltzeko deia luzatuz. Aurpegia estalirik datoz maldan gora eta atzetik hartza, lotuta, badaezpada. Nagusia despistatzen denean, edonor hartu eta lurrera botako du inongo erreparorik gabe. Horiez gain, basapizti batzuk ere badabiltza, aurpegia estalirik hauek ere, zakuz jantzitako arropak, makilak eta zuhaixkak dituztelarik nor edo nor izutzeko. Kontuz, hauek ere joka eta segika ariko zaizkizu eta. Atzetik, sagar-dantzariak, musikarien doinua noiz hasi zain, plaza erdia hartu eta dantzari ekiteko. Hartza desafiatu eta dantzara mugitu nahiko dute, baina Erratzura iritsi beharko du horretarako. Hona iristean, dozenaka ikusle gehiago batuko dira herri-bueltara, pertsona eskuzabal askok edonorentzat jatekoa eta edatekoa ateratzen duen bitartean. Plazan emango diote hiru ordu iraun duen eginkizunari amaiera eta han bai, han hartzak ere dantzatuko du, dantzariekin, basapiztiekin eta herritarrekin batera. Sua piztu eta Jantzilo erreko dute, gaizkiaren pertsonifikazioa.

Hartza izan da hasieran mehatxua, baina etsaia ez da bera. Aurten, parte hartzaileen hitzez, Aroztegiaren proiektua eta haien kudeatzaileak eta interesak bota nahi izan dituzte sutara eta berotasunera ekarri epaitu berriak ziren zazpi baztandarrak eta Lekaroz zein Baztango herritar xehearen bizitzak. Ezin eszenatoki hoberik, Baztango lurretan, bizitza eta lurraren emankortasuna ospatzeko erritual honetan, kapitalismoaren piztia sutara bota eta plazara biltzeko.


Azkenak
Gorputz hotsak
“Oso literala naizenez, marrazten dudana ulertzea gustatzen zait”

Irudimentsua eta umoretsua da, eta marraztea bere pasioa da. Oihan Iriarte Eletxigerrak (Bilbo, 2001) Autismoa eta biok (Txalaparta, 2025) liburu ilustratua sortu du autismoa ikusarazteko. Bere bizipenetatik abiatutako liburua da. Arte figuratiboaz baliatu da batez ere:... [+]


2025-04-30 | OlatuKoop sarea
Maiatzaren Lehenerako proposamen bat: lan desiragarriak eta burujabeak denontzat

Maiatzaren Lehenaren kari, bere gogoeta partekatu nahi izan du Olatukoop Ekonomia Sozial Eraldatzailea sustatzeko sareak. Langileen egunari lotuta, lanaren izaeraren eta zentzuaren inguruko gogoeta egin dute, lan burujabe eta desiragarriak denontzako garatzeak gure bizitzak eta... [+]


Teknologia
Esnearen bidea

Automatizazioaren eta abereen inguruan kuxkuxeatzen ari nintzela, ukuilu automatizatuen informazioa hasi naiz eskuratzen. Nire idazmahaiaren erosotasunetik idazten, gizakion kontsumorako modu masiboan esplotatzen ditugun abereen bizitzak nahiko penagarriak direla iruditzen zait,... [+]


Alicia Valdés. Arrazoimenetik harago
“Zure auzoko moneta sozialak ez du euroa eraitsiko, baina bizitza bizigarriagoak sortzen ditu”

Ukaezina da: gure mundua latza da izaki bizidunen gehiengoarentzat; orduan, zergatik ez dugu alternatibarik desiratzen? Galdera horri erantzun nahian, eta bestelako mundu eta modu batzuk egiaz abian daudela erakusteko, liburu bat idatzi du Alicia Valdés politologoak... [+]


2025-04-30 | Aingeru Epaltza
Europar bizimodua

Posible da, nonbait, zoriontasuna neurtzea. Are, bada horretan tematzen denik. NBEk ez du arrakasta handirik munduko bakeari eusten, baina halako tasuna planetan zehar nola dagoen banatua erakusten du urtero, txosten batean. Funtsean zerrenda bat da, herrialdez herrialde, zein... [+]


Errolda denontzat!

Maiatzaren 11n, igandea, Errekalde plazan (Bilbo) hitzordua dugu euskal hiri eta herrietan bizi diren pertsona guztiek errolda izan dezaten aldarrikatzeko korrikan. Ekintza hori gure udalerrietan bizi den inor erroldarik gabe ez egotea bultzatzen duen kanpaina zabal baten... [+]


2025-04-30 | Sukar Horia
Turismotik bizi, ala nekez bizi?

Duela urtebete eskas Espainiako aireportuen sarea kudeatzen duen AENA enpresa publikoak iragarri zuen Loiuko aireportuko terminala handitu nahi duela. 2024an 7 milioi bidaiariren langatik gertu gelditu zen eta, handitzeak aurrera eginez gero, 2030. urtetik aurrera 13-14 milioi... [+]


2025-04-30 | Sonia González
Zaurgarritasunaren tranpa

Zenbait urtetatik hona sarri entzuten dugun kontzeptua da zaurgarritasuna. Gaur gaurkoz, diskurtso politikoetan pertsona zaurgarriez aritzea ohikoa da. Seguru nago nik ere inoiz erabili dudala berba hori Bizilan.eus webgunean, eskubide laboralak eta prestazio sozialak azaltzeko... [+]


Eurokeynesianismo militarra

Europa berrarmatu. Europa defendatzeko berrindustrializatu. Hori da azkenaldian Europar Batasuneko agintari politikoek sustatu nahi duten agenda, Europako defentsari buruzko Liburu Zuria, Europa BirArmatu eta 2030 Prestasuna planen bidez. Militarismoa sustatzeko aitzakiak dira... [+]


2025-04-30 | Nicolas Goñi
India erdialdean, idortze globalari aurre egiteko laborarien eta ikertzaileen elkarlana

Klima aldaketaren eraginez, munduko lurralde gero eta gehiago idortzen ari dira, milioika pertsonaren jarduera eta bizimoduak kolokan ezarririk. Fenomeno horren frontean dago India erdialdeko Maharashtra estatua, non klimaren berotzeari eta lehortzeari metatu zaizkien oihan... [+]


2025-04-30 | Jone Arruabarrena
Loueila Sid Ahmed Ndiaye:
"Atzerritarren Legearen erreformak asiloari uko egitera behartuko ditu pertsona zaurgarrienak, erregularizatu ahal izateko”

Maiatzaren 20an indarrean sartuko da Espainiako Atzerritarren Legearen erreforma berria. Loueila Sid Ahmed Ndiaye sahararrak (Tinduf, Aljeria, 1990) egunero ikusten du lege horrek pertsona migratzaileen bizitzetan duen eragina. 1999an iritsi zen Kanaria uharteetara Saharatik,... [+]


Eguneraketa berriak daude