Nola kudeatu migrazioa etxean anfitrioi ez bagara

  • EHUko Udako Ikastaroetan, Aniztasun berrien harira izeneko ikastaroan nortasunaz eta hizkuntzaz aritu ziren hizketan joan den astean. Jon Sarasuak, besteak beste, euskarak hizkuntza hegemonikoa izan gabe errealitate anitzean bizirauterik izango al duen galdetu zuen.
Jon Sarasua
Monika del Valle/Argazki Press
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
XXI. mendean, aniztasun berriaren gizartean zein espazio dagokio euskarari? Zein espazio Euskal Herriko bi erdara handiei? Eta etorkinen hizkuntzei? XXI. mendean euskarak hegemonikoa izan gabe bizirauteko aukerarik izango al du?
 
Jon Sarasuaren galderak dira. Berak gogoeta inpresionista egingo zuela aurreratu zuen hizketan hasi aurretik. Segidan koadro horren pintzelkada batzuk jaso ditugu bere hitzetan.

Euskarak estatua behar al du?

Hizkuntz hegemoniari lotuta hiru bide aipatuko ditut. Lehena: etsi dezagun euskarak bere lurraldea izango duenaren ideia horrekin eta lurralderik gabeko sare izaten asma dezagun, neurri batean behintzat. Sor dezagun beraz, euskal sare minoritarioa. Bigarrena: pentsa dezagun euskarak biziraun dezan lurralde hegemonia behar duela. Ez dezagun ideia hori baztertu eta etorkizunerako has gaitezen lurralde hegemoniaz eztabaidatzen. Hirugarrena: eman diezazkiogun lurralde kontzeptuari adiera metaforikoak, lurralde hegemonikoez hitz egin dezagun, hau da, pluralean mintza gaitezen. Sortu edo garatu ditzagun hegemonia guneak. Esate baterako, unibertsitateko fakultatea izan daiteke bat.
 
Onartzen dut hegemonia guneen sorrera planteatzea ihesbidea izan daitekeela batzuetan, erretzen gaituen gaiari heltzen ez diogulako, alegia, lurraldearen beharrari. Hegemonia guneak nahikoa al lirateke euskarak bizirauteko? Ez dakit. Horregatik, hiru bideak osagarritzat ditut.

Diskurtso modernoek ez digute biderik ireki

Modernitatearen balore nagusiak josi ezinik dabiltza. Askatasunak eta berdintasunak hartu dute elkar josteko ardura, haurridetasunak labain egin du eta identitatea falta da. Nortasunaren gramatikarik ez du sortu modernitateak. Eskema zahar horretatik saiatzen gara gauza berriak asmatzen, hizkuntz komunitateen ezagutza minimorik gabe. Ez sozialismoak, ez liberalismoak, ez digute balio hizkuntz dinamikez aritzeko. Eleaniztasun politika korrektoei kutsu bera darie, ez dute proposatzen hizkuntz nortasunerako biderik, ez da sakontzen sakondu behar den lekuraino.
 
Badut arrangura gai horri lotuta. Euskal Herrian, azken hamarkadatan, eta bereziki azken hamarkadan, hizkuntz nortasunari buruz hitz egiterakoan fundamentu falta dago. Fundamentu eskasa agertu dute hizkuntzaren alorrean dabiltzan politikoek eta baita idazleek, behi sakratuek ere.

Minduaren bagajea aniztasun berrian
Gure egoera existentzialak baliabideak ematen dizkigu migratzailearen aurrean. Badugu begirada etikoa, ekologikoa, enpatia migratzailearekiko. Badakigu zer den hizkuntza maitatzea, zaintzea. Euskarak hedapena baino iraupena izan du amets. Erresistentziaren, porrotaren, liseriketaren ondarea jaso du euskal komunitateak. Galtzaileak min dutenei ez die zanpatzaileak edo hedatzaileak bezala begiratzen. Ume beltzak euskaraz egiten duenean euskaldunak sentitzen duena eta gaztelaniaz egiten duenean erdaldunak sentitzen duena, ez dira gauza bera.
 
Dena dela, ez gaitezen inozoak izan. Migratzaileekiko, ez gara anfitrioi etxeko salan, gure etxean gaztelania da nagusi. Gu ez gara ez nagusi, ez zerbitzari. Nola kudeatu orduan migrazioak dakarkiguna? Eleaniztasunaz hitz egin dezakegu, baina ez gaude Londresen ezta Parisen ere. Aniztasun berriaren aurrean bi begiratu daude: bizi kinkan dagoen hizkuntzarena eta hegemonia duten hizkuntzena. Azken horiek hitz egin dezakete eleaniztasunaz, kulturartekotasunaz eta akademikoek teorizatu egin behar dute horri buruz. Alabaina, gutxi daukagu hortik ikasteko, haiek bizirauteko gramatikaren beharrik ez dute, guk bai.
Identitate posteuskaldunaren bila
Xabier Aierdi soziologoak mahai-inguruan bildu zituen Fermin Etxegoien, Juan Kruz Lakasta eta Luis Fernandez. Identitate posteuskaldunetaz aritu ziren hirurak. Hona mahai-inguruko printza batzuk, beraien hitzetan jarriak:

Fermin Etxegoien estetika ez-gustagarriaz

Posteuskaldunak euskara modu arautuan jaso du. Gero, euskaraz bizi da edo ez. Euskaraz ez bizitzea aukeratu dutenen artean bi multzo daude; batzuek diote euskara ez darabiltela erdaldunek gaztelania inposatu dutelako eta beste batzuek garbi adierazten dute beraiek, beren kabuz, aukeratu dutela erdaraz egitea. Nire ustez, euskaldun edo erdaldun bizi izatea aukera pertsonala da.
 
Euskararen estetika ez da gustagarria askorentzat, erdarak primeran funtzionatzen du. Utzi ditzagun alde batera “euskaraz egin” eta horrelako kanpainak, utzi “konpromisoa” moduko hitzak alde batera. Egin dezagun kontrakoa: euskara plazer estetikoa izan dadila, gustagarria.
 
Lortuko al dugu jendea euskaldun bihurtzea konturatu gabe?

Juan Kruz Lakastaren stripteasea

Kontraesanak, tabuak ukitzen edo ferekatzen saiatuko naiz.
 
-Ama euskaldunberria umeari euskaraz ari zaio. Galdetu diote ama horri nola moldatzen den euskaraz umearekin. Amak hala dio: “Ateratsen sait natural”. Umeak ez ote du nahiago amak gaztelaniaz egitea? Eta nik ama hizkuntza gaztelania izanda ez ote nuke gaztelaniaz egin beharko nire haurrarekin?
 
-Nafarroan D eredua gora egiten ari da. Etorkinek ez dute izena ematen D ereduan eta horregatik, gero eta haur gehiago matrikulatzen dituzte D ereduan, etorkinekin bat ez egiteko.
 
-Gure irratira [Euskalerria Irratia] datozen haurrek euskañolez hitz egiten dute, haientzat erdara da hizkuntza bizia eta euskara zurruna eta inposatua. Nekez konponduko dugu hori. Nola esango dugu Tuteran D eredua baino ez dela ezarri behar?
 
-Irati Jimenezek Berrian idatzitakoaren harian, euskaldun zikina izan nahi dut: pornografiaz, ustelkeriaz... hitz egiteko. Baina seguru norbaiti Euskara Zikinaren Eguna okurrituko zaiola eta besteren bati Euskara Zikinaren Plan Estrategikoa.
 
-Zaragozako lagun ezkertiar majo batzuek esaten didate ez dutela ulertzen euskaldun izateko tema hori, beraiek munduko herritar sentitzen omen dira. Bada ni, munduko herritar euskalduna naiz.

Luis Fernandez errebelazioaren zain

Euskalduna izatea aukera kontzientea da ala zerutik datorren argia? Euskaldunak euskaraz bizi nahi izateko neke hori jakinaren gainean hartzen du bere gain ala errebelazioa da? Nik 17-18 urterekin, euskaldun zaharra izanda, aukera hori egin nuen, neke hori hartu nuen. Orduan horri militantzia deitzen zitzaion, orain modan ez dagoen terminoa. Militantzia kulturala zegoen; “pose txuloa” ematen zuen euskarak. Militantzia politikoa ere bai; erresistentziak, debekatutakoaren kontra egiteak xarma zuen. Militantzia instituzionala ere bazen; instituzioak sortzeko zeuden: telebista, irratia, geroago herri komunikabideak, egunkaria... Orain halako militantziarik ba al da? Gazte baten buruan zerbaitek klik egiten ez badu zer? Arrakalak, krak-ak asko dira eta motibazioak gutxi.

Azkenak
Astebeteko liskarren ondoren, Thailandiak eta Kanbodiak su-eten akordio bat sinatu dute

Duela astebete, bien arteko mugan Thailandiako eta Kanbodiako tropak elkarri eraso egiten hasi ziren, Frantziaren kolonizazio aldian jatorria duen gatazka berpiztuta. Bi herrialdeek "berehalako eta baldintzarik gabeko" su-etena ezartzea adostu dute astelehenean, 35... [+]


Zuzenean eta zeharka 434.000 palestinar hil ditu Israelek 2023ko urritik, Gazako biztanleriaren %20, kalkulu baten arabera

The Lancet aldizkari ezagunak iazko uztailean eginiko "aurreikuspen zuhurraren" ondoren, zuzenean eta zeharka Gazan hilda egon daitezkeen palestinarren kopurua eguneratu du Steven Donziger abokatu entzutetsu estatubatuarrak, The Lancet-en formula... [+]


Europa makurrarazi du Trumpek
AEBek Europako produktuei %15eko muga-zergak ipiniko dizkie, eta alderantziz ezer ere ez

Horrez gain, Europa behartu egin du gasa AEBei erostera, 750.000 milioi euro xahutu beharko ditu horretan datozen hiru urteotan; beste 600.000 milioi euro gehiago inbertitu beharko ditu han, "inbertsio estrategikoetan"; eta, "ehunka milioi euro", zehaztapen... [+]


Agur esan du Hatortxu Rockek, baina segida izango du abenduan: Aske jaialdia

Lau egunez Lakuntza milaka lagunez bete du Hatortxu Rockek. Aurtengo edizioak presoen aldeko jaialdiaren bideari amaiera eman dio. Hala ere, abenduak 27rako jaialdi berria iragarri dute: Aske.


Gosez hiltzen ari gara

Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.


2025-07-28 | Hala Bedi
Gasteizko kanpaldian jasandako Poliziaren bortizkeria salatu dute GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak

GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]


Janaria sartzeko “10 orduko etenak” iragarri ditu Israelek, Gazan 100.000 haur desnutrizio arriskuan daudelako

"Pausa taktiko" gisa definitu ditu Israelek. Igandean hasi da eta 35 kamioi sartu dira Gazako zerrendara.


Espetxetik irten da Georges Abdallah, Europan espetxean denbora gehien zeraman preso politikoa

40 urte pasatxoko espetxealdiaren ostean, joan den ostiralean atera zuten espetxetik, eta segituan Libanora eraman, bere jaioterrira. Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz ez... [+]


2025-07-28 | Gedar
Arrazakeriarekin lotu ziren iazko gorroto-delituen ia erdia Espainiako Estatuan

%37 genero- eta sexu-diskriminazio kasuekin loturik egon ziren, eta aporofobia %33 hazi zen. Gorroto-delituen intzidentzia tasarik altuena Nafarroan identifikatu zuten iaz.


Umezurtz geratu diren Palestinako haurrei eskolak ziurtatzeko 41.000 euro bideratuko ditu Salam Gaza erakundeak

Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]


Paul Urkijoren ‘Gaua’ hurrengo filmaren soinu bandaren grabaketan parte hartu du Aiaraldeko Iaiaiai taldeak

Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.


Octavio Alberola zendu da, Donostian Franco hiltzen saiatu zen anarkista

1962ko udan, CNT Francisco Franco diktadorea hiltzen saiatu zen Donostian, ETAren laguntzarekin. Octavio Alberola anarkistak koordinatu zuen ekintza, baina huts egin zuten.


Sendabelarrak oliotan

Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]


Eskuz eta banaka

Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]


Eguneraketa berriak daude