• Erregistroak daudenetik udarik beroenean, 2025eko udako bi bero-bolada bizi eta luzeek ozono-puntak 2022tik izandako mailarik altuenera igotzen dituzte, eta EAEko biztanle guztiei eragiten diete.

• Ekologistak Martxan taldeak Eusko Jaurlaritzari eskatu dio aspaldidanik egiteke dagoen ozono bidezko airearen kalitatea hobetzeko plan autonomikoa lehenbailehen egin dezala, kutsadura horri aurre egiteko neurri eraginkorrak aplikatu ahal izateko.

Ekologistak Martxan – Ecologistas en Acción taldeak ozonoari buruz egindako estatuko txostenak 2025eko urtarrilaren 1etik irailaren 30era bitartean Espainiako lurralde osoan banatutako ia 500 neurketa-estaziotan bildutako datuak aztertzen ditu, horien artean 32 Euskal Autonomia Erkidegoan.

Euskadiri dagokionez, ondorio nagusiak honako hauek dira:

• Ozonoa kutsatzaile oso konplexua da, eta ez du giza iturri zuzenik; aitzitik, lurraren gainazalean sortzen da, eguzki-erradiazioaren presentzian, garraioak (bereziki diesel ibilgailuek), zentral termoelektrikoek, industria-jarduera jakin batzuek edo abeltzaintza intentsiboak igorritako beste kutsatzaile batzuen konbinazioaren ondorioz. Beraz, udaberriko eta udako kutsatzaile tipikoa da.
• Ozonoa Espainiako Estatuan urtez urte biztanle eta lurralde handienei eragiten dien kutsatzaile atmosferikoa da, eta klima-aldaketari estuki lotua dagoena, eguzki-erradiazioarekin duen loturagatik. 2025ean, maila altuenak izan ditu Euskadin 2022az geroztik, udako bi bero-bolada handi eta luzeen ondorioz, erregistroak daudenetik beroena.
• Ekologistak Martxan taldearen txostenak Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gomendatutako eguneroko balioa hartzen du erreferentziatzat. Horren arabera, ozonoz kutsatutako aireak euskal herritar guztiei eragin die berriro 2025ean. Hala ere, aurten ez da identifikatu osasuna babesteko indarrean dagoen lege-helburu zaharkitua eta Europar Batasunak 2030erako onartutako lege-helburu berria baino maila altuagoetan dagoen populaziorik, OMEren gomendioa baino arinagoak.
• Legezko balio objektiboaren gainditzeen maiztasunak berreskuratu egin du Bilbo-Barakaldo aglomerazioan COVID-19aren pandemiaren aurreko urteetakoa, baina % 51ko jaitsierarekin 2012-2019 aldian erregistratutakoen batez bestekoarekin alderatuta, Euskal Autonomia Erkidego osoan. Bilboko Europa Parkeko estazioak informazio-atalasea gainditu zuen behin, ekainaren 19an, eta Eusko Jaurlaritzak ez zien erasandako herritarrei ohartarazi osasun-arriskuaz, nahitaezkoa den bezala.
• Ekologistak Martxan-ek Eusko Jaurlaritzari eskatu dio presaz egin dezala duela urte batzuetatik egiteke dagoen ozono bidezko airearen kalitatea hobetzeko plan autonomikoa, azken hamarkadan ozonoaren legezko helburuak gainditu diren eremuetan (Barne Arroak) kutsadurari aurre egiteko neurri eraginkorrak aplikatu ahal izateko, Auzitegi Gorenaren eta eskualdeko hainbat auzitegiren gaiari buruzko epaiak betez.
• Ozonoak eragindako kutsadurari lehen mailako osasun-arazo gisa heldu behar zaio, eta urtero 470 heriotza eragiten ditu Euskadin, Europako Ingurumen Agentziaren arabera, eta haurrei, adinekoei, haurdun dauden emakumeei eta bihotz-biriketako gaixotasunak dituzten pertsonei eragiten die. 2025eko udan, Carlos III .a Osasun Institutuak beroagatik eta ozonoagatik 140 heriotza baino gehiago izan direla kalkulatu du Euskal Autonomia Erkidegoan.
• Herri-administrazioek herritarrei ematen dieten informazioa ez da egokia, eta ez dator bat arazoaren larritasunarekin. EAEko airearen kalitate-indizea ez dago estatuko eta Europako indizeetara egokituta, eta Eusko Jaurlaritzak ez die Bilbo-Barakaldoko biztanleei ohartarazi ekaineko ozono-gertakariaz, derrigorrezkoa den bezala.
• Ozono bidezko airearen kutsadura murrizteko jarduketa-bide nagusiak hauek dira: trafiko motorduna murriztea, disolbatzaile organikoen ordez ura jartzea, energia aurreztea, energia berriztagarrien egungo hedapen kaotikoa agintzea, ipar-ekialdeko atlantikoan adostutako isuriak kontrolatzeko eremua onartzea eta ezartzea, diesel ibilgailuak eta hegazkingintza fiskalki zigortzea eta makrogranja berrientzako moratoria bat ezartzea.

Txosten osoa eta laburpena