• 13 erakundek ohartarazi dute Gobernuak deskarbonizazio-helburuak sartzeari uko egiteak lege honen onarpena baldintza dezakeela.
• Gainera, Gorte Nagusietan ordezkaritza duten alderdi politiko guztiei eskatu diete herriaren interes komuna defendatzeko.

Gobernuak ez du asmorik Mugikortasun Jasangarriaren Legearen artikuluetan deskarbonizazioko eta mugikortasunaren jasangarritasuneko helburu argi eta anbiziotsuak sartzeko, eta horrek arriskuan jartzen du lege-proiektu hau onartzea.

“Hainbat alderdirekin (EH-Bildu, ERC, SUMAR eta Podemos barne) izan ditugun elkarrizketetan, egiaztatu dugu inork ez duela ulertzen zergatik Parlamentuko Talde Sozialistak erabateko aurkakotasuna agertzen duen klimaren anbizio handiagoa eta mugikortasunaren eta garraioaren deskarbonizazioan eta jasangarritasunean aurrera egiteko helburu zehatzak modu argi eta esplizituan sartzeko”, adierazi dute erakundeek.

“Halaber, faltan botatzen dugu Alderdi Popularraren jarrera benetan eraikitzailea, Espainiak modu eraginkorrean aurrera egin dezan garraioaren eta mugikortasunaren sektorearen beharrezko deskarbonizaziorantz, Parisko Akordioaren esparruan nazioartean hartutako konpromisoak betez”, gaineratu dute.

Garraioaren sektorea da, zalantzarik gabe, berotegi-efektuko gasen (BEG) isurketen erantzule nagusia Espainian. Hain zuzen ere, 2023an sektore horrek berotegi-efektuko gasen isurketa guztien % 32,5ekin lagundu zuen, Trantsizio Ekologikorako Ministerioaren eta Erronka Demografikoaren datuen arabera. Bereziki, errepide bidezko garraioa izan zen, berez, isuri horien guztien % 30,1en erantzulea.

Horren larritasuna gorabehera, Parlamentuko Talde Sozialistako ordezkariek ez dute azalpen sinesgarririk eman Gobernua zergatik dagoen 1. artikuluan sartzea eskatzen duten zuzenketa erregistratuak onartzearen aurka. LEGEAREN XEDEA ETA HELBURUA: “2050erako garraioaren eta mugikortasunaren sektorearen neutraltasun klimatikoa lortzea, eta, nolanahi ere, ahalik eta epe laburrenean”. Eta esaldi hau sartu behar da testuan: “Energiaren eta Klimaren Plan Nazional Integratuan (PNIEC) 2030 eta 2040rako garraio-sektorearen berotegi-efektuko gasen emisioak murrizteko helburu zehatz eta kuantifikagarriak sartuko dira, 1990eko mailekin alderatuta, eta horiek eguneratzea PNIECen ondoz ondoko berrikuspenetan baino ezingo da egin”.

Goranzko berrikuspen-mekanismo hori Klima Aldaketari eta Trantsizio Energetikoari buruzko 7/2021 Legean lege horren helburuak aldatzeko sartu zen bera da. Bestalde, gogoratu behar da lege horretan ez zela garraio-sektorearen deskarbonizazio-helbururik sartu nahi izan; izan ere, garai hartan adierazi zen Mugikortasun Iraunkorraren eta Garraio Publikoaren Finantzaketaren Legea izango zela horren arduraduna.

Anbizio eta konpromiso faltaren beste adibide batzuen artean, erakunde horiek erabateko erresistentzia, guztiz justifikaziorik gabea, aurkitu dute Legebiltzarreko Talde Sozialistaren aldetik, 100 langile edo 50 txanda bakoitzeko baino gehiago dituzten zentroetan lanerako mugikortasun iraunkorreko planak nahitaezkoak egitea eskatzen duten zuzenketak onartzeko. Oraingo proposamenak, 27. artikuluan idatzita dagoen bezala, betebehar hori 500 langile baino gehiago edo txanda bakoitzeko 250 langile dituzten zentroei bakarrik ezartzen die. Hesi horrek kanpoan uzten ditu Espainiako lantoki gehienak.

Izan ere, Gobernuaren proposamena ez dator bat Espainiako enpresa-sarearen errealitatearekin. Industriako eta Enpresa Txiki eta Ertainetako Zuzendaritza Nagusiaren (DGIPYME) datuen arabera, 2024ko otsaileko ETEen Zifrak txostenean, Espainian 2,9 milioi enpresa txiki eta ertain baino gehiago daude. Handiak, 250 langile baino gehiagorekin, 5.684 baino ez dira. % 99,8 eta % 0,2, hurrenez hurren. Alde ikaragarria. Horrek esan nahi du milioika langile legeak eskaini beharko lukeen babesetik kanpo geratuko liratekeela.

Eskura ditugun datuen arabera, Espainian lanegunetan egiten diren joan-etorrien % 30 inguru lanera joateko izaten dira, eta horietako gehienak ( % 60 inguru) motordun ibilgailu pribatuaren bidez egiten dira.

Gaur egun lanerako mugikortasun iraunkorreko planak aukerakoak badira ere, autonomia-erkidego gutxi batzuetan izan ezik, datuek agerian uzten dute, konpromisoz eta jarraitutasunez aplikatzen diren lekuetan, emaitzak iristen direla: istripu gutxiago eta auto-ilara gutxiago gertatzen dira, airearen kalitatea hobetzen eta berotegi-efektuko gasen emisioak murrizten laguntzen da.

“Garraioaren eta mugikortasunaren jarduerak herritarren bizitzan, osasun publikoan eta ingurumenean dituen ondorio garrantzitsuak direla eta, Espainiak premiaz behar du Mugikortasun Jasangarriaren Lege ausart eta eraginkor bat, karbonoa kentzeko eta ingurumenean aurrera egiteko asmo handiko helburuekin. Kezkatuta gaude Jaurlaritzak nahiago duelako lege ahul eta helburu zehatzik gabeko bat aurrera atera, eta benetan erabilgarria eta eraginkorra den lege bat izateko aukera betiko galtzea “, ondorioztatu dute.

Erakundeek, Parlamentuko talde askoren ikuspegiei esker, 64 zuzenketa erregistratzea lortu dute, Mugikortasun Jasangarriaren Legearen proiektua hobetzeko. Zuzenketa horiek, arestian aipatutakoez gain, helburu zehatzak sartu nahi dituzte landa-ingurunean elektromugikortasunaren hedapenean aurrera egiteko, bizikletaren eta hiri-inguruneetan mugikortasun aktiboko beste modu batzuen erabilera bultzatzeko, haurrek mugikortasun aktibo eta autonomoa izateko dituzten eskubideak aitortzeko, trenbide bidez garraiatutako salgaien ehunekoa handitzeko, mugaz gaindiko gaueko trenen zerbitzuak irekitzeko aukera emateko, itsas garraioan erregai fosilak, hala nola gas natural likidotua, funts publikoekin laguntzeko aukera saihesteko, edo abiaziorako eta itsas garraiorako zero erregai berriztagarrien ehunekoa handitzeko.

Horien artean, aipatutako bi zuzenketez gain, honako hauek nabarmentzen dira:

• Hegaldi laburrak kentzea, gehienez lau orduko trenbide-alternatibarekin.
• 2030erako, jatorri berriztagarriko zero erregai elektroaren erabileraren % 6ko nahitaezko gutxieneko kuota ezartzea Espainiako portuetan sartzen diren itsasontzi guztientzat.
• Karbono-funtsa sortzea garraioaren deskarbonizaziorako eta garraio-azpiegituren erresilientziarako.
• Jarduera-zentro handietarako mugikortasun jasangarriko planen barruan nahitaezko helburu bat sartzea, 50 ibilgailu baino gehiago dituzten enpresa-flotetan isurpenik gabeko ibilgailuak arian-arian sartzeko, ezarritako egutegiaren arabera.
• Estatuko Mugikortasuneko Plangintza Estrategikorako Tresnan (IPEEM) karbono-aztarna txikiena duten garraiobideak lehenesteko irizpideak sartzea, hala nola trena eta gaitasun handiko bideen eta aireportuen proiektu berrien finantzaketa mugatzea.
• DGT etiketak. Ibilgailuen egungo ingurumen-sailkapen ez-eraginkor eta engainagarria aldatzea, aurrerantzean, kutsatzaile atmosferikoen isurketez gain, CO2 isuriak ere sar daitezen.
• Trenbide-zerbitzu publikoen betebeharrak finantzatzeko gastuaren kalitatea hobetzeko tresnak sortzea, trenbide-zerbitzu publikoak arbitrarioki ezabatzea saihesteko.