EUSKAL HERRIA. INFORMAZIORIK GABEKO HERRI BAT?

EKAI Center ZERGATIK DAGO KEZKATUTA GAI HORREKIN?
HALA ERE, ARAZO HORI EZ DA EUSKAL HERRIARENA BAKARRIK
EKAI CENTER-EK ZALANTZAN JARRI DU EUSKAL HEDABIDEEN ITXURAZKO ANIZTASUNA
ANIZTASUNIK EZA EREMU SOZIOEKONOMIKOAN ERE AGERTZEN DA
ZERGATIK DIRA GARRANTZITSUAK NAZIOARTEKO ERREFERENTZIAK?
NORAINO IRISTEN DA EUSKAL KOMUNIKABIDEEN BATERATZE IDEOLOGIKOA?
ZER ONDORIO DITU EGOERA HORREK EUSKAL HERRITARRENTZAT?
NOLA EGON BEHARKO GENUKE ETA NOLA GAUDE?

 

Funtsezko garrantzia duen gaia da, hain zuzen ere, bizi dugun uneagatik. Une honetan, ikuspuntu historiko benetan garrantzitsu batetik, benetako bidegurutze batean gaude, non munduan aldaketa zorabiagarriak gertatzen ari diren, eta aldaketa horiek modu batera edo bestera eragiten digute, baina oso modu zuzenean, euskaldun guztioi.

Jakina, informazioaren ikuspegitik, munduan zer gertatzen ari den, zergatik gertatzen ari den, horri buruz dugun jarrera zein den jakitea funtsezkoa da herritar eta herri gisa datorrenaren aurrean jarrera egokia izan dezagun.

Egia da, Mendebalde osoari eragiten dion arazoa da nolabait. Europa, Estatu Batuak, Mendebalde osoari. Baina, gure kasuan, ezaugarri espezifiko batzuk ditu, ziurrenik oso lotuta daudenak lurralde txikia izatearekin.

Beste lurralde batzuetan, handiagoetan, gertatzen dena zera da. Nahiz eta nagusi diren komunikabideak norabide jakin batean nolabait baldintzatuta egon, beti daude gutxiengoa diren eta ikuspuntu desberdinak ematen dituzten organoak edo komunikabideak. Hala ere, ikusi dugu kontraste hori ia desagertu egin dela azken urteotan Euskal Herrian.

Eta hori da gure egoeran bereziki kezkagarria egiten duena.

Hain zuzen ere, itxurazko aniztasun batetik abiatzen gara. Euskal herritarrei galdetzen badiegu, gaur egun oraindik, berehala erlazionatzen ditugu komunikabideak korronte politiko edo ideologiko desberdinekin.

Euskal Autonomia Erkidegoan edo Nafarroan, hedabide batzuk oso garrantzitsuak izan ziren frankismo garaian, eta mantendu egin dira. Beraz, oso lerrokatze ideologiko argia ematen die horrek.

Beste hedabide batzuk euskal nazionalismo moderatuarekin lotuta daude, eta beste batzuk ezker nazionalistarekin. Horrela, itxurazko identifikazio batzuk azaltzen dira. Baina, azken hamarkadetan benetan gertatu dena aztertuta, errealitatean ikusten dugu, nahiz eta itxuraz elkarren arteko liskar gogorrak izan, hedabide horiek guztiak gero eta balio-hurbilketa argiagoan kokatu direla. Berrogei edo berrogeita hamar urte hauetako balio nagusiek arrastaka eraman dituzte nolabait. Garai neoliberalean edo 90eko hamarkadatik aurrera zabaltzen hasi ziren balio postmodernoak, baina ez kasualitatez, baizik eta korporazio handiek bultzatuta, eredu neoliberala bera bezala.

Ikusten denez, 90eko hamarkadatik aurrera, bat egite ideologikoa gertatu zen, eta hedabideetara ere zabaldu zen. Hain zuzen ere, kontsigna politiko zehatzei ez ezik, hedabide guztiek defendatzen dituzten funtsezko balioei erreparatzen badiegu, ikusten dugu nola hurbildu diren argi eta garbi.

Funtsean, oso argi esan dezakegu komunikabideak, teorian elkarren aurkakoak direnak, balio berdinak defendatzen ari direla errealitatean, balio postmoderno horiek hain zuzen. Adibidez, posmofeminismoa, posmoekologismoa, multikulturalismo globalista direlakoak.

Balio horiek korporazio handiek sortarazi eta zabaldu dituzte laurogeita hamarreko hamarkadatik, gizarte-sentimendu jakin batzuk manipulatuz.

Balio horiek argi eta garbi onartu dituzte komunikabide guztiek, edo ia guztiek. Eta horrek, praktikan, frankismoaren oinordekoak omen diren komunikabide horien balioak eta nazionalismo moderatuaren edo ezker nazionalistaren nazionalismo erradikalaren balioak berdinak izatea eragiten du. Itxuraz ezberdinak diren talde politikoak defendatzen dituzten arren.

Balioen ikuspegitik, oso identifikazio argia dago hedabide horien artean. Hori bereziki deigarria izan daiteke kontuan hartzen badugu komunikabide horiekin lotzen diren talde politikoek beren burua nola deitzen duten.

Baina errealitatean ikusten dugu testuinguru neoliberal horretan kokatzen direla guztiak, korporazio handiek sortarazi duten bateratze ideologikoaren testuinguru horretan.

Azkenean, frankismoaren oinordeko diren talde horien bitartekoak neoliberalismoa sistema sozioekonomiko gisa defendatzen duen testuinguru horretan kokatu dira. Baina, errealitatean, jatorriz ezkerrekoak zirenak ere testuinguru horretan kokatu dira. Jakina, politika jakin batzuk kudeatzeko moduari buruzko gai zehatzak kritikatuz. Baina praktikan eredua onartuz, eredua zalantzan jarri gabe.

Beraz, itxurazko oposizio-dialektika batean sartzen da, baina bat etorriz defendatzen ari den sakoneko eredu sozioekonomikoari dagokionez, eredu neoliberala hain zuzen, argi eta garbi.

Bai. Beno, kontuan izan behar da, batez ere gurea bezalako herrialde txiki batean, kanpoko eragin ideologikoekiko menpekotasunak oso handiak direla. Azkenean, gure herriaren eta mugimendu politiko ideologikoen historia aztertuz, segituan konturatzen gara, ideologikoki posizionatzeko orduan, beti daudela harremanak nazioarteko mugimenduekin, modu batekoak zein bestekoak.

Komunikabideen kasuan, oso gai garrantzitsua da, eta argi eta garbi adierazten digu horrek zeintzuk diren komunikabide horien funtsezko interesak.

Euskal komunikabideei erreparatzen badiegu, frankismotik datozen sektoreei, nazionalismo moderatua ordezkatzen dutenei, nazionalismo ezkertiarra ordezkatzen dutenei, guztiak une honetan, nazioarteko erreferente bera dute, hau da, Estatu Batuetako Alderdi Demokrata.

Jakina, hau ez da kasualitatea. Alderdi Demokrata da, halaber, azkenean korronte postmodernista horiek guztiak zentralizatu eta koordinatu dituena, bai eta korporazio handiek sortutako homogeneizazio ideologiko hori ere, Wall Streeten eskutik nahi bada.

Komunikabide guztiak, nazioarteko analisiak egiteko orduan, Estatu Batuetako Alderdi Demokrataren ikuspuntuan kokatzeak argi eta garbi adierazten digu, funtsean, benetan garrantzitsuak diren gaietan, eskema ideologiko berari erantzuten diotela eta balio berberak defendatzen dituztela.

Beno, bi ikuspegitatik egin dezakegu azterketa, kontuan hartuta komunikabideen posizionamendu ideologikoa bereziki zaila izan daitekeela gurea bezalako lurralde batean. Alde batetik, eztabaida sozioekonomikoa dugulako eta, bestetik, lurralde-eztabaida delakoa.

Lurralde-eztabaida aztertzen badugu, gure herrian etengabeko gatazka politiko eta ideologikoaren oinarria dena, harrigarria bada ere, ikusiko dugu jatorrian bi ildo ideologiko argi genituela.

Bata euskal nazionalismoa zela esan genezake, eta bestea, espainiar nazionalismoa edo. Formalki, korronte batek zein besteak terminologia hori erabiltzen jarraitzen dute, baina bi kasuetan beren oinarriak, sakoneko balioak eta nazioarteko erreferentzia ideologikoak bat etorri dira orain globalismoarekin, globalismo multikulturala deritzonarekin.
Behin baino gehiagotan planteatu dugu globalismo multikulturalista eta edozein nazionalismo bateragarriak ote diren. Ba seguruenik ez. Nahiz eta izen horri eutsi.

Orduan, sakoneko globalismo multikulturalista horrek funts komuneko oinarria sortzen du, bai euskal abertzaletasunaren eremutik datozela diotenentzat, bai espainiar nazionalismotik datozenentzat. Hau guztiaren ondorioz, itxurazko eztabaida eta oposizio baten aurrean, lurralde-eremuan ere, sakoneko balio komunen gainean eraikitzen ari dira, globalismo multikulturalistaren gainean hain zuzen. Eta ideologia horrek, sakonean, nazioak zalantzan jartzen ditu, estatuak zalantzan jartzen ditu, herriak eta kulturen existentzia zalantzan jartzen ditu, etab.

Euskal nazionalismoaren edo nazionalismo espainiarraren oinarri propioak suntsitzen dituen ideologia batean oinarritzen ari dira guztiak. Eta horren ondorioz, formalki oraindik garrantzitsua dirudienak, errealitatean gero eta garrantzi gutxiago izaten du.

Beste eremuari erreparatzen badiogu, esparru sozioekonomikoari, antzeko hausnarketa egin genezake, noski.

Eskuin-muturrekoak, eskuinekoak, zentrokoak edo ezkerrekoak izan zitezkeen herentzia ideologikoak ditugu komunikabideetan. Hitz horiek mantendu egiten dira. Baina kontzeptuak berez desagertu egin ziren 90eko hamarkadan, Gerra Hotzaren ondoren, batez ere Maastrichteko Itunaz geroztik.

Korporazio handiek lortu duten bateratze ideologiko horren bidez, hitzak mantentzen dira oraindik ere, baina neoliberalismoaren testuinguru horren barruan kokatu den benetako bateratze batean; izan ere, ezkerra eta eskuina hitzak, bizirik irauteko behar dituzten desberdintasun horiei eusteko modu bat baino ez dira.

Jakina, askotan esan dugu komunikabideek, talde politikoei gertatzen zaien bezala, zenbat eta antz handiagoa izan, orduan eta borroka handiagoa egin behar dutela kameren aurrean, desberdinak direla argi uzteko.

Gaur egun, euskal komunikabideen lerrokatze horren ondorioak oso garrantzitsuak dira. Euskal herritarrak erabat desinformatuta daude munduan gertatzen ari denaren aurrean. Edo, beste modu batean esanda, denek dute Wall Streeten ikuspegia. Euskal herritarren ehuneko laurogeita hamabostak.

Eskuinekoak direla uste dute batzuk, beste batzuk ezkerrekoak, beste batzuk zentrokoak, bakoitza bere komunikabidearekin. Baina guztiek barneratu dute urteetan zehar eskuratu duten informazioa. Labur esanda, Wall Streeten ikuspegitik emandako informazioa, ezkerreko taldeentzako ñabardurekin eta eskuineko taldeentzako ñabardurekin.

Horrek esan nahi du, gaur egun munduan gertatzen ari den aldaketa erradikalaren aurrean, ikuspuntu geopolitikotik, komunikabide guztiek transmititu dituzten balioak balio “atlantistak” direla.

Horren ondorioz, herritarrek ezin dute jakin urte asko daramatzatela munduan herrialde emergente edo gainerakorrak erabateko oposizioa egiten korporazio handien aurrean, Wall Streeten aurrean hain zuzen. Edo gatazka erradikal baten aurrean gaudela oraintxe herrialde gainerakor edo emergenteen eta Mendebaldearen artean.

Edo zeintzuk diren liskar horren oinarrian dauden aldagaiak. Edo zer gertatuko den hemendik aurrera. Edo nola dinamika horrek oso azkar zalantzan jarriko duen garai neoliberalean korporazio handien nagusitasun horrek ekarri duena. Edo garai, sistema edo eredu neoliberala krisian dagoela.

Hori guztia herritarrek ez dakite. Ez dakite beharrezkoa dela, modu batera edo bestera, korronte ideologiko batean edo bestean oinarrituta, bestelako eredu ekonomiko bat abiaraztea, eta oso azkar.

Herritarrek kokatuta egon behar dute horren aurrean, eta ez daude. Balio postmoderno horien datorren berehalako krisiaren aurrean, hiritarrei esan zaie balio horiek berez gizartetik sortutakoak direla eta, gainera, hogeita batgarren mendeko balioak bihurtuko zirela.

Bada, hogeita batgarren mendeko balioak izan behar ziren balio horiek…  ez dira hogeita batgarren mendeko balioak izango.

Beste balio batzuk izango dira. Oraindik ez dakigu zeintzuk, baina balio posmoderno horiek oso azkar egongo dira zalantzan, hori oso argi dago. Eta gure herritarrek ez dakite horren aurrean kokatzen, eta kokatu behar diren ere ez dakite.

Beno, sakoneko arazoa, laburbilduz: nahikoa informatuta egon beharko genukeela ikuspegi pertsonaletik eta sozialetik iritzi bat izateko, herritar eta euskaldun gisa, Euskal Herri gisa ditugun interesen ikuspegitik.

Gutxienez, datozen erronka horiei buruz iritzia emateko gai izan beharko genuke. Ikuspegi pertsonaletik eta Euskal Herriaren ikuspegitik zer den ona eta zer txarra ezberdintzeko. Erronka geopolitiko horri dagokionez, arrazoi al du Mendebaldeak? Arrazoi al dute herrialde emergenteek? Bietako batek ere ez? Badago hirugarren aukerarik? Hori guztia jakin beharko genuke, lehenbailehen gure burua kokatu ahal izateko.

Zer gertatzen da balioekin? Guztiok uste izan ditugu balio horiek etorkizuneko balioak zirela eta ez dira izango. Zer neurritan dira balore horiek gizarte interesen ondorioak? Edo interes korporatiboak dira, komunikabideen bidez etengabe transmititu eta saldu dizkigutenak? Erronka horiek guztiak kanpotik etorriko zaizkigu berehala, eta haien aurrean prest egon behar dugu.