Sempre empezas a falar do teu pai, antes que de ti mesmo…

Antes que eu foi o noso pai, non hai dúbida. Miguel Jimeno Lahidalga. Sen el non era máis que eu. Pero eu non son pintor porque o meu pai foi pintor, senón porque a miña afección se acendeu dentro. Desde nenos, empecei a debuxar e a pintar. Aquilo amolábame. E até os mellores agasallos do rei eran pinturas e lapiceros, prefería moito máis que outros xoguetes. Non sei si a miña obra é válida, si será válida no futuro, pero non me importa. A min tócame pintar, pintar con agarimo, gozar mentres pinto, facer o que sinto dentro. Non consinto que ninguén me dirixa o meu traballo, que ninguén me diga o que debo facer. Por iso trouxen ao meu pai primeiro de nada. Sen el –dixen– non sería o que son, porque me deu a liberdade de facer o que sentía. Nunca me obrigou a seguir o seu exemplo. En canto ao meu pai e mestre, agradézolle, sobre todo, a liberdade que me deu.

Liberdade...

Si, a todos os alumnos que deixaba libres. Foi profesor na Escola de Artes e Oficios de Vitoria e deu liberdade a todos os pintores. Todos lle querían moito. Carmelo Ortiz de Elgea, por exemplo, coñeceu ao meu pai nesta escola cando tiña doce anos. Carmelo foi debuxar e di que foi o principio da aventura. Por encima de todo, Carmelo apreciaba a liberdade do meu pai. E a mesma opinión tiñan Juan Mieg, Juan José Urraca ou Joakin Frade... Non sei si é de dicir eu, pero foi un dos precursores da arte actual en Álava, aínda que os que dirixen a sentido da arte téñeno esquecido, polo menos en parte. Con todo, os propios pintores sempre o tiveron en conta. En 1965, por exemplo, fixéronlle unha homenaxe e compráronlle un cadro. Déronlla ao museo de aquí.

As pinturas e os lapis que tiveches a man desde pequeno…

E acuarelas. E como o meu pai era pintor en casa, tiven o estímulo de pintar. Fixen un gran progreso en moi pouco tempo. Ao catorce anos fixen a miña primeira exposición. Ensinei as acuarelas. Logo ateime ao aceite. E desde entón continuei nas dúas. Desde pequeno empecei a trazar liñas curvas. Esa é a miña obsesión! Pintaba desde o natural. Ás veces, cando estaba só, outras, co meu pai. En pobos pequenos ou no campo. Tiña vergoña, sacaba as cousas e púñame a pintar, para que ninguén me vise.

En Barcelona che desvergoñas…

Si. Fun a Cataluña en setembro de 1951. Barcelona era unha gran cidade e empecei a pintar na rúa. Empecei primeiro na rúa Bispo de Irurita, no barrio gótico. Había alí menos xente que nas "Grosellas"! Fixen a pintura, pero non metín a ninguén nela. A próxima vez que fixen o cadro Loreen Arranbla, empecei a meter persoas: eran figuras humanas, en movemento. O que me ruborizaba nas beiras de Álava, me desvergonzé en Barcelona. Sempre había xente por alí, sempre xente na rúa. Rodeábanme mentres pintaba, pero eran moi respectuosos co meu traballo, deixábanme libre a parte dianteira para que puidese ver sen ningún problema o que ía pintar. Os cataláns estaban afeitos, moi afeitos, a ver aos artistas na rúa, a pintar. Cando perdín a vergoña, acabouse. Empecei a pintar dun lado a outro en Barcelona: porto, praias, bañistas… Todo! Que fermosas prazas! Cheos de xardíns! Eran lugares alegres, sen pedras, sen cemento e con cemento!

Ao volver a Vitoria…

Saín á rúa en Vitoria, porque me afixo a iso en Barcelona! Pintei á Virxe Branca por todas partes! Non tiña medo, a vergoña que perdín en Barcelona. Con todo, sacar os vultos e pór unha cadeira na rúa era sempre unha pequena fazaña. A xente mirábame estupefacta. “Pero que ten que facer isto?”, como dicía. Comezaba a pintura e rodeábame a xente, mesmo me puña diante, o que me impedía ver. Unha vez –a peor experiencia que tiven na miña vida–, empecei a pintar as barracas da rúa do Prado nas festas de agosto: o carrusel, a nora do outro, os nenos por todas partes… Eu rodeado de xente, coma se fose un trapelo. Por favor, díxenlles que me deixasen vela, que non me equiparasen. Máis dun deles púxose de mal humor, que cara tan estraña! Esbozé un bosquexo como puiden, mirando por entre as súas cabezas, brazos e pernas, e marchei a casa. Aquilo non era unha saída!

Fuches un furibundo pintando Gasteiz…

Non só Vitoria… Ás veces marchábame deses lugares típicos: A praza da Virxe Branca, a praza do machete… Por exemplo, pintei unha casa de seis plantas que se levantou na costa do Resbaladero. Non se correspondía cos edificios da zona. Unha hipocrisía! Os políticos de quenda non foron de gran axuda: Até a derriba da vella praza de Abastos sería ordenado por algún!... Algúns edificios novos fóronme agradables. E pinteinos. A entrada ao cine de Araia, por exemplo. Fíxoo un artista local –unha nova–, que o fixo moi barato. Non en balde! Logo pagáronlle unha fortuna a un “xenio” do exterior para que construíse un edificio moderno. Fixérao!

Xa pintaches Vitoria, tamén fixeches un traballo de reportaxe…

O meu obxectivo non era iso, nunca o foi. Gustábanme eses sitios, os típicos e outros. Desbásteme deixar que desaparezan os vellos lugares. Niso estou de acordo co sentimento que o director de cine Jacques Tati mostraba nO meu tío [Mon oncle, no orixinal]: na película, o piquito derrubaba un edificio clásico para que logo levantasen unha especie de caixa modernista. No Play Time era o mesmo: O París clásico non se vía máis que nas vidreiras dos edificios modernos! Xamais! Así que estiven a facer borradores de Vitoria, sempre na acuarela. Moitos dos recunchos que aparecen nas pinturas feitas naquela época perdéronse para sempre ou, como é evidente, teñen hoxe un aspecto totalmente diferente.

Os lugares son a fonte de traballo... Non sei si dicir “fonte de inspiración” vale…

A inspiración pode ser moi variada… Pode ser unha alegría, unha tristeza… Pode ser algo que viches, algo que che pegou, porque era precioso, ou feo. A pintura e o cine son as miñas grandes afeccións, e moitas veces bebín do cine, o cine foi a miña fonte de inspiración. Cando vin un americano en París [An American in Paris, Vincente Minelli], o valet final da película emocionoume moito, e creo que a acuarela da rúa Dato tena dese ballet, aínda que fixen o bosquexo desde a casa Losa desa rúa. Doutra banda, pintar figuras humanas en movemento, aprendín a facelo na Rampla das Flores de Barcelona, de aí a tendencia… Eu sempre fago bosquexos desde o natural. Pola contra, tomo notas creativas. Ao principio facíaas na acuarela. A pesar das advertencias, en varias ocasións parecían ser a última versión, polo menos así podían aparecer. A maioría das veces, con todo, utilizo lapis de cores para facer os bosquexos. A continuación, adoito repasar con rotulador ou bolígrafo. Cando non quero cor, utilizo o rotulador negro, o bolígrafo ou ou o lapis. Sen tachaduras, dificilmente podería serme eu! Teño dous óleos, só dous, feitos directamente, sen tachaduras previas.

A túa obra é unha mostra da túa biografía.

É fácil facer unha biografía da miña vida a través da miña obra. Pintei os recunchos polos que andei, desde pequeno; as persoas que me sucederon ao meu lado, é dicir, a miña familia e os meus amigos… E, sobre todo, pinteino en lugares que adoito frecuentar: restaurantes, concertos, trens… Tamén pintei o meu propia mili para curar as coles. Non son nin un soldado nin un soldado, pero foi parte da miña vida… Odio as guerras. Aínda recordo, eu neno e en Bilbao, como nos bombardearon as casas nacionais. Nós, deitados nunha habitación, homes, mulleres, nenos. Terrible!... Só aquela habitación e a escaleira quedaron intactas! Causoume un trauma tremendo…

Tamén recibiu premios. Que tes estes premios?

Eu empecei a facer acuarelas, e a acuarela deume os máis contentos, premios e eloxios da crítica. O meu traballo foi seleccionado en varias ocasións nos concursos máis importantes do Estado. Existe un libro didáctico, por exemplo, titulado Taller das Artes [Taller das Artes]. Data de 1980. No apartado dedicado a pintar flores na acuarela, por exemplo, puxéronme como modelo, xunto a Velázquez, Zurbaran, Monet, Van Gogh, Picasso, etc. Era un artista de oficio. Coñecía o aceite e a acuarela a fondo!... Si, empecei con acuarela, pero o aceite tamén me trouxo bos premios e críticas… De todos os xeitos, non me gusta definirme como acuarelista: son pintor e traballei toda clase de técnicas, como acuarela, aceite, acrílico, gouache, debuxo, etc.

Era o debuxo. Esa foi a túa profesión…

Ademais da pintura, debuxo. Debuxo publicitario, si deséxao. Pero fixen de todo, afixas, portadas de revistas e libros, debuxos de mobles… É certo que durante 41 anos traballei na empresa Mercedes Benz, debuxante. Coches, autobuses, furgonetas, fábrica… iso é o que me deu para comer. O meu defunto pai ensinoume a facerme perspectiva. Tamén me ensinou a debuxar mobles para que lle axudase no traballo. De feito, máis dun moble de Vitoria pedíalle que debuxase os seus mobles, e cando eu axudáballe, entraba diñeiro extra en casa. Unha vez o meu pai foise a Madrid. Tiña unha escusa para unha exposición e pasou alí a semana. Pois ben, aquela semana substituína eu na Casa de Bonilla [que fora unha coñecida casa de mobles en Vitoria]. Sen dúbida fixera o meu traballo con toda corrección. Polo menos, dixeron que me desposuíu dos nós máis difíciles.