“As matrículas de Transnistria convertéronse nun gran problema. Desde o 1 de xaneiro de 2008 non podemos ir a Ucraína ou a Moldavia: non podemos saír de Transnistria”, explicou o viceministro de Exteriores de Transnistria, Serguei Simonenko, na súa oficina oficial. “Pero non importa, estamos no medio dun camiño importante que une Rusia e Europa; podémolo cortar facilmente!”. Trátase

da segunda “talla”, xa que a primeira levou a cabo fai 15 anos, na marxe esquerda do río Dniester. Tras unha breve e salvaxe guerra, fundouse a república de Transdniester ou Transnistria, un dos países que aínda ninguén recoñece. Trátase dun territorio oficialmente moldavo, pero “a outra cara de Dniester” xa funcionou durante 15 anos como país independente.

Tras a caída do xigante soviético, decenas de nacións reivindicaron a súa independencia, desde Estonia até Tadxiquistán. Moldavia foi un deles. Pero, ademais de declarar a súa independencia, os Moldavos anunciaron que se unirían a Romanía, país ao que se acolleron. Á fin e ao cabo, Moldavia non era máis que unha rexión romanesa até 1940, e ambos os países teñen a mesma lingua latina. “Na beira esquerda do río Dniester somos na súa maioría rusos e ucraínos, por que deberiamos unirnos a eles?”, di Simonenko.

Existen tres versións do himno nacional: ruso, ucraíno e moldavo (romanés). A melodía é sempre a mesma, por suposto, pero as letras non son unha tradución literal. “Subamos as nosas fábricas” di a versión rusa. Non é de estrañar, xa que a maior parte da industria de Moldavia quedou nesta parte da Dniéster. A perda deixou na escuridade ao país latino. Ao parecer, o 90% da electricidade producíase en Transnistria.

“O Chisinau (capital de Moldavia) adóitanos chamar separatistas, pero todos equivócanse: nós non queriamos separarnos da Unión Soviética –di o viceministro-. Hoxe en día non somos comunistas, mantivemos os símbolos soviéticos até hoxe só porque estamos orgullosos do noso pasado”, aclarou, tras a emisión do seu cartón de visita cunha fouce e un martelo.

Lenin e o Xerife

Os
símbolos que evocan o pasado soviético atópanse por todas partes en Tiraspol, a capital de Transnistria. O máis rechamante é a escultura de Lenin en granito vermello. Atópase fronte á sede do Goberno e, probablemente, terá as mellores vistas sobre Tiraspol desde o seu pedestal. O gran revolucionario ruso mira cara a Moldavia, gardián do último e pequeno vestixio do seu imperio. A

rúa principal de Subarov pasou xunto co río cara ao sur. Tárdase uns 15 minutos en percorrer a pé esta ampla avenida até chegar ao encontro coa rúa Gagarin. Si pómonos a facer a excursión, é difícil non fixarnos nos recordos da dereita: tumbas coa imaxe dos mártires da guerra, un tanque vermello sobre un poste, un lume eterno… Sempre hai un tráfico modesto, e os trolebuses que pasaron pola nosa esquerda, ou os soldados que van en bicicleta, apenas rompen o silencio deste sitio.Un

pouco máis adiante, Che Guevara e Vladimir Putin aparecen xuntos nun curioso cartel. Non é unha contradición; é máis, o segundo triunfo foi brutal nas eleccións parlamentarias rusas do pasado mes de decembro. Os transnistros teñen o seu propio pasaporte, si, pero para saír do país moitos usan o que lles deu Moscova, que é o que lles deu. E tamén serve para votar, como todo ruso. Outros, en cambio, elixiron Ucraína como segunda patria. Entre eles, Yanukóvich foi o vencedor nas eleccións presidenciais de Kiev. No quiosco situado fronte a

dom Sovietov (Parlamento) pódense comprar selos de Transnistria. Do mesmo xeito que co pasaporte, e agora coas matrículas, só valen dentro do país. O mesmo ocorre cos rublos de Transnistria utilizados no pago.

Con todo, basta con dar un paseo pola rúa principal de Tiraspol para demostrar que o comunismo non é máis que cuestión de estética: As sucursais do consorcio ruso Gazprombank, as xoiarías e as oficinas de cambio, entre outros, son un claro expoñente da política de privatización desta singular rexión. Sobre todo iso, a empresa Xerife é a empresa máis demandada. Moitos din que detrás deste monopolio está a familia do presidente de Transnistria, Igor Smirnov. Certo ou non, as cadeas de gasolineiras e supermercados, a compañía telefónica, o casino do centro de Tiraspol, a destilería brandy, o campo de fútbol... Paradoxalmente, o único que une as dúas beiras de Dniester é o fútbol. O xerife Tiraspol proclamouse campión da liga de Moldavia desde o ano 2000. Doutra banda, a selección de Moldavia xoga no estadio dA Moldavia os partidos internacionais, onde o Xerife é o único estadio que cumpre os requisitos.

Stanislav Lazovski non lle gusta o fútbol, pero coñece moi de cerca ao presidente Smirnov. Este avogado de 25 anos, de antepasados polacos e alemáns, é tamén un empregado de Goberno e traballa como asesor. Con todo, a súa profesión non lle impide manifestar o seu desacordo: "Un presidente dun país non debería mancharse as mans nos escuros negocios. Debería traballar polo pobo, non polos seus intereses”. Como moitos de aquí, acaba de terminar os seus estudos na universidade ucraína de Odesa. A tan só 100 quilómetros da cidade atópase Potemkin Korazatua, un filme que evoca os detalles da película.

“A maioría dos xornalistas estranxeiros veñen un día a Transnistria –di Lazovs-, fan un retrato da escultura de Lenin e do resto dos símbolos soviéticos, e aí está o artigo: “A Unión Soviética segue viva”, “Transnistria: Museo ao aire libre da Unión Soviética”… Non somos comunistas, senón un país moderno, para que manter todos eses símbolos? Eu quitaríaos hoxe mesmo!”. Compréndese o

enfado deste mozo, que non é o único cliché que o seu país debe superar. Tamén está o tráfico de armas; un rumor viralizado por Moldavia, que chega até o punto de que a Unión Europea está preocupada. Bruxelas enviou inmediatamente aos gardas fronteirizos a esta fronteira, que ninguén recoñece. Polo momento, os observadores limitáronse a detectar un contrabando de alcol e pitos na zona.

Abjasia e Osetia do Sur, entre outras, sofren acusacións similares. No ámbito internacional sempre se escoita unha soa voz, e non adoita ser a dos países non recoñecidos, en absoluto. Con todo, non basta con ser un país “legal”. Ao parecer, o “goberno inadecuado” e o “traficante de armas” convertéronse recentemente en sinónimos. Exemplo diso son a Ucraína de Leonid Kuchma (ata que leve a cabo a Revolución Laranxa) ou o Iraq de Saddam Hussein, máis coñecido. Esta expresión de “armas de destrución masiva” escoitouse unha e outra vez...

Cara a Gernika en Transnistria

Aínda que é
parte de Transnistria, a cidade de Benderi atópase na beira dereita de Dniester. Desde Tiraspol apenas son nove quilómetros, pero o trolebús tarda 40 minutos en enlazar os centros das dúas cidades. Valentín Tarásov é trolebús e, por suposto, xa cruzou varias veces a ponte sobre Dniester. Os seus arcos de ferro ou o checkpoint das tropas rusas de paz, por exemplo, xa lle son habituais. Pero a rutina dos anos non puido borrar as imaxes duras que vimos desde esta ponte: “Tiña 14 anos cando os moldavos atacaron a Benda. Non queriamos marcharnos de casa e estivemos tres días de bombardeos. A situación fíxose insoportable e a miña nai e eu decidimos fuxir a Tiraspol. Mentres camiñabamos pola ponte, observei a un home que se atopaba nunha barca e que sacaba os cadáveres do río, coma se pescase. Ao parecer, puxéronlle entón o sobrenome de Caronte, por transportar aos mortos na súa barca. Hoxe en día moitos o chaman así”. En xuño de

1992, o Exército de Moldavia entrou en Benderi para “restablecer a orde constitucional”. A metade da cidade quedou destruída e as casas que aínda permanecían en pé foron saqueadas por voluntarios moldavos. Moitos deles eran romaneses, coincidindo coa causa dos parentes latinos. Outros viñeron loitar só por diñeiro.

“O mesmo día que nos fomos a Tiraspol, vin nesa xanela a un francotirador”, di Tarasov, sinalando o bloque de casas onde aínda ven os tiroteos. “Ao final collérono; era unha muller, de orixe letón. Suplicou ‘non o mates’, ‘teño tres fillos’...”. Fai uns tres anos, a cadea británica de televisión BBC desprazouse a Transnistria para realizar un documental sobre o terremoto

que arrasou Garzón. Á hora de explicar os acontecementos de Benderi, o presentador inglés repetiu a versión que lle deu Moldavia, literalmente: “Benderi foi atacada polos separatistas”. Tarasov respondeu enfurecido: “Como iamos atacar a nosa cidade, a nosa casa? Houbo miles de mortos, a maioría xente corrente. En parte, isto é nosa Gernika”. Estes eslavos da

dereita de Dniester sufriron un dos episodios máis tráxicos da guerra. Ao parecer, a localización “curiosa” de Benderi non achega nada bo. “Son de orixe ucraína, pero nacín na beira dereita do río, polo que Kiev negoume o pasaporte. Despois Moscova ofreceu o pasaporte ruso a todos os ex cidadáns da Unión Soviética, e eu entón conseguín o meu”, explica o condutor do trolebús.

“A Revolución Laranxa ha desviado a Ucraína cara ao oeste e agora quedámonos illados. Hai pouco abriuse en Bucarest a repartición de pasaportes romaneses entre os moldavos. No noso país, moita xente tamén pediu un pasaporte moldavo, pensando que pode ser de utilidade para traballar nun futuro na Unión Europea. Algúns lles chaman traidores, perdedores, pero bo, eu compréndoos. Rusia está lonxe e estamos sós. Non sabemos o que vai pasar”.