O Instituto de Gobernanza Democrática de Globernance elaborou un informe a petición da Secretaría Xeral de Dereitos Humanos, Convivencia e Cooperación do Goberno Vasco: Comercio e exportación de armas en Euskadi. O papel das institucións vascas na mellora da transparencia, o control das exportacións e o cumprimento do marco xurídico aplicable. O traballo foi presentado publicamente o pasado 18 de novembro. Ademais dos autores do documento estiveron presentes a directora de Vítimas e Dereitos Humanos do Goberno Vasco, Monika Hernando, e o director da Axencia Vasca de Cooperación para o Desenvolvemento, Paul Ortega.

Apoio aos “comerciantes vascos da morte”

O informe é substancioso, consta de 94 páxinas. Os principais medios de comunicación deron moita atención á presentación. A maioría deles presentárono como unha iniciativa do Goberno Vasco para promover a transparencia e o control sobre o comercio de armas.

O grupo antimilitarista de Gasteiz realizou unha análise do contido e sacou unha conclusión moi diferente: “Como made in Euskadi é cada vez maior a crítica social aos fabricantes e traficantes de armamento, parece que o obxectivo final do documento é facilitar unha gran operación de branqueo ético e social, aumentando diñeiro ou bonificacións. O Goberno Vasco saíndo ao servizo e axuda dos comerciantes vascos da morte”.

As sombras da normativa europea e española

As leis e os controis que regulan a exportación de armas son flexibles tanto en Europa como no Estado español, segundo o informe. O negocio e os intereses económicos quedan por encima dos dereitos humanos. Ademais de simplificar, as exportacións ocúltanse, fomentando as “vendas ocultas”:

“Hai que concluír que os datos de exportación das empresas produtoras de armas non quedan reflectidos nos rexistros aduaneiros porque a administración acepta que sempre aparezan baleiros as partidas de tarifas aduaneiras como as armas de guerra ou os vehículos militares terrestres (…) Basicamente trátase de vendas ocultas ou corresponde esa cualificación. É dicir, están a realizarse transferencias ou vendas de produtos relacionados coa industria armamentística, coa autorización da Administración para que se cubran ou se modifique o código correspondente das tarifas aduaneiras, por razóns de seguridade, de forma que non sexa posible detectalos nin rastrexalos”.

A suposta imposibilidade e a acción real do Goberno Vasco

Globernance conclúe que a CAPV non ten competencia para controlar a exportación de armas, da análise da lexislación: “En canto á competencia en materia de comercio exterior, armas e industria armamentística, de acordo coas razóns que se expuxeron neste informe, hai que destacar desde o primeiro momento que se nega esta competencia ás Comunidades Autónomas”. O grupo Gasteiztarra considera que o informe serve de escusa á falta de competencias por parte do Goberno Vasco. Dentro das súas competencias, non propón medidas que poidan pór límite á escuridade e á falta de control. É máis, as medidas concretas que se propoñen buscan mellorar a imaxe da industria armeira vasca e obter vantaxes económicas. Ao mesmo tempo, o informe recoñece o que durante anos denunciaron diferentes movementos populares: O Goberno Vasco subvenciona a industria armeira vasca en contra da lexislación vasca.

Certificado ético incontrolado

O informe recomenda ao Goberno Vasco que impulse un “código ético de conduta” para a industria armeira vasca: “En devandito código [a empresa] exporá os seus valores, manifestará o seu respecto a todos os dereitos humanos e a toda a lexislación sectorial, nacional e internacional (…) Debería facer referencia á protección dos dereitos humanos, os dereitos fundamentais, os dereitos humanitarios, laborais e medioambientais e ás prácticas contra a corrupción e o suborno”.

Cada empresa decidiría libremente a súa adhesión ou non ao código. Si deséxao, o Goberno entregaríalle o certificado, pero non existe ningunha garantía de que se cumpra o asinado: “Este código ético ou de conduta non sería un sistema de certificación (…) Así, non se recolle no código ningún sistema de avaliación, nin o desenvolvemento de procesos, nin a implementación, nin ningún outro procedemento que permita comprobar a súa execución e resultados na estrutura interna da organización”, sinala o informe.

O documento Comercio e exportación de armas en Euskadi tamén realiza outras recomendacións á industria armeira para que mellore a súa imaxe: “Á industria armamentística da Comunidade Autónoma do País Vasco interésalle moito promover a responsabilidade social e establecer unha folla de ruta con actuacións concretas, entre as que poderían caber (con algunhas opcións) a inserción laboral de colectivos en risco de exclusión social no lugar onde se atopa a empresa, o respecto aos estándar medioambientais, o respecto aos dereitos humanos universais, a transparencia (con sentido e de acordo coas directrices que estableza a Administración da CAPV) e, sobre todo, e sobre todo, a axeitada trazabilidad dos seus produtos. Tamén poden apoiar algunha iniciativa socio-cultural-humanitaria”.

O informe subliña en varias ocasións as vantaxes de engadir algún tipo de actividade “humanitaria” á produción de armas. Tanto na imaxe como no peto, pode beneficiarse de ambas as opcións: “Algunhas actividades dentro da RSC de empresas [Responsabilidade Social Corporativa] poden ser actividades humanitarias. Estas condutas poderían dar lugar a un tratamento fiscal favorable, ademais de achegar un importante beneficio de reputación”.

Legalización e incremento das axudas ilegais

O informe fai clara a súa aposta pola concesión de beneficios fiscais ás empresas vascas do ámbito da industria armeira: “Tamén existe a posibilidade técnico-fiscal de reducir o Imposto sobre Sociedades: ás empresas pódeselles reducir na medida en que invistan en boas prácticas dentro da súa política/estratexia de responsabilidade social”. Pero recoñece a existencia dun problema para iso, citando o artigo 3.3 da Lei 14/2007 do Parlamento Vasco: “Na política de apoio e promoción empresarial, o Goberno Vasco en ningún caso colaborará con persoas físicas ou xurídicas dedicadas á produción, comercialización e financiamento de armas.”

A continuación, e sen críticas, os autores recoñecen que esa lei se vulnerou: “Algunhas empresas da Comunidade Autónoma do País Vasco, con todo, son líderes tecnolóxicos en enxeñaría, desenvolvemento e construción de sistemas de mísiles, entre as que se atopan as especializadas en aplicacións específicas para o traballo de intelixencia, vixilancia e indagación (ISR). Algúns recibiron subvencións públicas para o desenvolvemento das súas actividades”. O grupo gasteiztarra asegura que é a primeira vez que se acepta a violación nun informe auspiciado polo Goberno Vasco, aínda que o grupo antimilitarista cualifícao de sistemático.

O informe recoñece que as subvencións concedidas e os beneficios fiscais que propón o propio informe están “en contradición” coa lei 14/2007. Que propón facer ante iso? “Esta contradición deberá ser corrixida mediante as oportunas modificacións lexislativas”, sinala o informe. É dicir, cambiar a lei para facer legal o que hoxe é ilegal, pero que se fai en beneficio da industria armeira. Tal e como destaca o grupo Gasteiztarrak, non parece unha actitude moi coherente co título do informe que se presentou de forma pomposa: Comercio e exportación de armas en Euskadi. O papel das institucións vascas na mellora da transparencia, o control das exportacións e o cumprimento do marco xurídico aplicable. Lembrar non está de máis: Entre outros, o informe presentado pola directora de Vítimas e Dereitos Humanos do Goberno Vasco, Monika Hernando.